Zona thần kinh: Căn bệnh dễ gặp, biến chứng khó lường
Ngứa rát, nổi bọng nước, viêm loét da… nhiều người thường nhầm tưởng chỉ là dị ứng hay viêm da thông thường. Nhưng đây có thể là dấu hiệu khởi phát của zona thần kinh – căn bệnh xuất hiện phổ biến ở người cao tuổi, người từng mắc thủy đậu, phụ nữ mang thai hoặc người có hệ miễn dịch suy giảm. Bệnh không chỉ gây đau đớn mà còn để lại di chứng nặng nề, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Tại Bệnh viện Bạch Mai, các bác sĩ mới đây tiếp nhận một nữ bệnh nhân 66 tuổi (Ninh Bình) nhập viện trong tình trạng mụn nước loang rộng từ cổ trái lên tai, trợt da chảy dịch kèm liệt mặt. Bà đau dữ dội, mất ngủ triền miên suốt 10 ngày trước khi đến viện và được chẩn đoán đau dây thần kinh sau zona vùng tai, mặt, cổ.
Một bệnh nhân nam cùng tuổi (Hà Nội) cũng phải nhập viện vì đau nửa đầu phải từng cơn, kèm theo mụn nước nổi ở vùng trán và mắt mờ dần. Do có tiền sử đái tháo đường và tăng huyết áp, quá trình điều trị trở nên phức tạp hơn.
Điểm chung của cả hai trường hợp là triệu chứng ban đầu khá nhẹ, chỉ xuất hiện vài mụn nước nhỏ và cảm giác râm ran, khiến người bệnh chủ quan, tự xử trí tại nhà. Khi nhập viện, bệnh đã diễn tiến nặng và xuất hiện biến chứng.
Bệnh nhân bị biến chứng zona nặng nề.
Các bác sĩ cho biết, zona thần kinh do virus varicella-zoster gây ra, loại virus cũng chính là tác nhân gây bệnh thủy đậu. Sau khi khỏi thủy đậu, virus không biến mất hoàn toàn mà ẩn náu trong cơ thể và có thể tái hoạt động khi sức đề kháng suy giảm. Bệnh thường khởi phát bằng cảm giác đau rát, ngứa ran hoặc châm chích tại một vùng da nhất định. Sau một đến ba ngày, mụn nước mọc thành chùm, tập trung ở ngực, bụng, lưng, mặt, cổ, vùng mắt hoặc tai. Các mụn nước có thể vỡ, rỉ dịch, gây đau nhức dữ dội, đôi khi đau như điện giật. Người bệnh còn có thể kèm sốt nhẹ, đau đầu, ớn lạnh và mệt mỏi.
Nếu không được điều trị sớm, zona gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Người bệnh có thể đối mặt với tình trạng đau dây thần kinh kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ, tinh thần và chất lượng sống. Zona ở mắt có thể dẫn đến mù lòa, zona tai có thể gây điếc hoặc liệt mặt. Với người cao tuổi và người có bệnh nền như tiểu đường hay tăng huyết áp, bệnh có nguy cơ biến chứng thành viêm não hoặc nhiễm trùng huyết, đe dọa tính mạng.
Các bác sĩ nhấn mạnh, 72 giờ đầu kể từ khi phát bệnh là “thời gian vàng” để kháng virus hiệu quả. Nếu bỏ lỡ, việc điều trị sẽ trở nên khó khăn hơn và dễ để lại di chứng. Người bệnh tuyệt đối không tự ý bôi thuốc lá, đắp thuốc nam hay cạo gió vì có thể khiến tình trạng nhiễm trùng thêm nặng.
Bệnh zona thần kinh có lây không?
Nhiều người băn khoăn bệnh zona thần kinh có lây từ người này sang người khác hay không. Theo các bác sĩ chuyên khoa, zona thần kinh không lây trực tiếp. Tuy nhiên, virus varicella-zoster – tác nhân gây bệnh – vẫn có thể truyền từ người mắc zona sang người khác thông qua tiếp xúc trực tiếp với dịch từ mụn nước.
Trường hợp người tiếp xúc chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa được tiêm vắc xin phòng thủy đậu, họ có nguy cơ nhiễm virus và phát bệnh thủy đậu. Sau khi khỏi thủy đậu, virus sẽ “ngủ yên” trong cơ thể và có thể tái hoạt động thành zona khi hệ miễn dịch suy giảm. Ngược lại, những người từng mắc thủy đậu sẽ không bị lây zona từ người khác.
Bệnh zona thần kinh được coi là bệnh truyền nhiễm, có khả năng lây lan trong gia đình hoặc cộng đồng, nhất là vào mùa hè, mùa mưa hay giai đoạn thời tiết giao mùa. Việc dùng chung khăn mặt, khăn tắm hay tiếp xúc gần với người bệnh có mụn nước còn dịch dễ làm tăng nguy cơ lây nhiễm. Đặc biệt, trẻ em và người lớn chưa từng mắc thủy đậu là nhóm dễ bị lây bệnh khi tiếp xúc với nguồn lây từ zona.
Thông thường, zona thần kinh có thể tự khỏi trong vòng 2 – 3 tuần. Khi các mụn nước đã khô và bong vảy, bệnh sẽ không còn khả năng lây nhiễm. Tuy nhiên, trong giai đoạn mụn nước còn dịch, người bệnh nên giữ gìn vệ sinh cá nhân, tránh gãi làm vỡ mụn, hạn chế tiếp xúc gần và không dùng chung đồ sinh hoạt để phòng ngừa lây lan.
Các chuyên gia khuyến cáo, ngay cả khi đã tiêm phòng vắc xin thủy đậu hoặc vắc xin zona, nguy cơ mắc bệnh vẫn có thể xảy ra nếu hệ miễn dịch suy yếu. Do đó, việc chủ động bảo vệ sức khỏe, phát hiện sớm và điều trị đúng cách vẫn đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa và kiểm soát bệnh zona thần kinh.
Cần thiết tiêm vắc xin
Để phòng ngừa, các chuyên gia khuyến cáo tiêm vắc xin zona thần kinh là biện pháp chủ động và hiệu quả nhất. Vắc xin giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, đồng thời hạn chế đáng kể tình trạng đau thần kinh sau zona. Những người trên 50 tuổi, đặc biệt đã từng mắc thủy đậu, người có bệnh mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp, ung thư, suy giảm miễn dịch hoặc từng bị zona nên được tiêm phòng để phòng tái phát. Các bác sĩ cũng lưu ý, vắc xin zona không phải là vắc xin thủy đậu và hai loại vắc xin này không thể thay thế cho nhau.
Việc không chủ quan với những mụn nước xuất hiện một bên cơ thể, đi khám chuyên khoa ngay khi có triệu chứng bất thường và chủ động tiêm phòng sẽ là cách tốt nhất để mỗi người tự bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.
“Bệnh nhân tuyệt đối không bôi thuốc lá, đắp thuốc nam, cạo gió vì có thể gây nhiễm trùng nặng; Giữ vệ sinh cá nhân và không dùng chung đồ sinh hoạt; Khám sức khỏe định kỳ và theo dõi nếu đã từng bị Zona. Zona không lây trực tiếp, nhưng mụn nước chứa virus có thể lây cho người chưa từng mắc thủy đậu bị thủy đậu lần đầu, nguồn cơn khởi phát Zona sau này”, các bác sĩ nhấn mạnh.