Nước Anh đón những em bé đầu tiên chào đời nhờ kỹ thuật sử dụng DNA của ba người

(Ảnh minh họa: TOI)

Báo cáo được công bố trên Tạp chí Y học New England (NEJM) hôm 15/10 nhấn mạnh đây là dấu mốc mở ra hy vọng mới cho các bà mẹ mang đột biến di truyền có nguy cơ truyền bệnh hiểm nghèo sang con.

Phần lớn DNA của con người nằm trong nhân tế bào, được thừa hưởng từ cả cha và mẹ, quyết định hầu hết các đặc điểm sinh học của mỗi người. Tuy nhiên, một lượng nhỏ DNA khác tồn tại bên ngoài nhân, trong ty thể - bộ phận chịu trách nhiệm cung cấp năng lượng cho tế bào. Khi ty thể mang đột biến, trẻ có thể mắc những bệnh nghiêm trọng gây yếu cơ, co giật, chậm phát triển, suy đa tạng hoặc tử vong sớm.

Để tránh nguy cơ này, các nhà khoa học Anh đã phát triển kỹ thuật "chuyển nhân", trong đó vật chất di truyền chính của người mẹ được đưa vào một noãn hiến tặng có ty thể khỏe mạnh, sau khi đã loại bỏ phần DNA gốc của người hiến. Phôi sau đó được thụ tinh bằng tinh trùng của người cha. Kết quả là một phôi thai chứa DNA từ 3 người: người mẹ, người cha và người hiến noãn.

Nghiên cứu do Đại học Newcastle (Anh) và Đại học Monash (Australia) thực hiện trên 22 bệnh nhân, với 8 em bé ra đời khỏe mạnh và một thai kỳ vẫn đang tiếp diễn. Một trong các em bé có tỷ lệ ty thể bất thường hơi cao hơn dự kiến, song vẫn nằm trong ngưỡng an toàn và đang được theo dõi chặt chẽ.

Tiến sĩ Andy Greenfield thuộc Đại học Oxford gọi đây là "một chiến thắng của đổi mới khoa học", nhưng nhấn mạnh phương pháp này chỉ phù hợp với một nhóm nhỏ phụ nữ mà các biện pháp sàng lọc phôi thông thường không hiệu quả. Trong khi đó, Giáo sư Robin Lovell-Badge của Viện Francis Crick cho biết lượng DNA từ người hiến là "rất nhỏ, chưa đến 1%" và không ảnh hưởng đến đặc điểm di truyền hay ngoại hình của đứa trẻ.

Kỹ thuật này được pháp luật Anh cho phép thực hiện từ năm 2016. Hiện tại, chỉ Anh và Australia áp dụng lâm sàng. Mọi trường hợp đều phải được Cơ quan Quản lý Sinh sản và Phôi học (HFEA) phê duyệt trước khi tiến hành, đến nay có 35 bệnh nhân được cấp phép.

Tại Mỹ, phương pháp này vẫn bị cấm do lo ngại về những thay đổi có thể di truyền cho thế hệ sau. Quốc hội Mỹ hàng năm vẫn bổ sung điều khoản cấm Cơ quan Quản lý Dược phẩm và Thực phẩm (FDA) tiếp nhận các thử nghiệm có khả năng "tạo ra hoặc sửa đổi phôi người mang biến đổi di truyền".

Bà Liz Curtis, người sáng lập Quỹ Lily - đặt theo tên con gái bà đã qua đời vì bệnh ty thể năm 2006 - cho biết phát hiện này là "tia hy vọng quý giá" cho những gia đình phải đối mặt với bệnh di truyền nguy hiểm. "Khi con tôi được chẩn đoán, chúng tôi hoàn toàn bất lực. Giờ đây, ít nhất các bậc cha mẹ khác có thể tin rằng khoa học đang mở ra một con đường khác cho họ" - bà Liz Curtis nói.

"Đây là bước ngoặt quan trọng của y học hiện đại - vừa mang tính nhân văn, vừa đầy thách thức đạo đức" - Tiến sĩ Zev Williams (Đại học Columbia, Mỹ) nhận định - "Mở rộng lựa chọn sinh sản an toàn là chìa khóa giúp nhiều gia đình thực hiện ước mơ có con khỏe mạnh".