Cảnh giác với nguy cơ bất thường kinh nguyệt ở trẻ dậy thì

Khi bước vào tuổi dậy thì, ở các bé gái, buồng trứng bắt đầu hoạt động, cơ thể có sự thay đổi của hormone sinh dục sẽ xuất hiện hiện tượng hành kinh theo chu kỳ - máu từ buồng tử cung ra ngoài. Tuy nhiên do cơ thể đang trong thời kỳ phát triển mạnh, nồng độ hormone chưa ổn định, cơ quan sinh sản chưa hoàn chỉnh, hiện tượng hành kinh nhiều khi không ổn định các mẹ cần chú ý.

Mới đây, bệnh viện Nhi Đồng 2 đã tiếp nhận và tiến hành tạo hình âm đạo cho cháu N.H., 13 tuổi, ở thành phố Hồ Chí Minh. Bệnh nhân này bị bất sản âm đạo (không có kinh nguyệt) bẩm sinh. Trước khi đến bệnh viện, cháu H. thường bị đau bụng theo chu kỳ hằng tháng. Mỗi đợt đau kéo dài khoảng 3-4 ngày liên tục như đau bụng kinh nhưng cháu không thấy “đèn đỏ”. Những đợt đau bụng theo chu kỳ ngày càng nặng, cháu H. còn khó đi tiểu. Gia đình đã đưa H đến một bệnh viện tuyến quận, các bác sĩ chẩn đoán màng trinh của cháu không có lỗ để thoát máu kinh và dịch ra ngoài nên đã phẫu thuật rạch mép màng trinh cho bệnh nhân. 

Tuy nhiên sau phẫu thuật, bệnh nhân vẫn bị đau bụng dưới và bí tiểu nên phải chuyển đến Bệnh viện Nhi Đồng 2. Tại đây, các bác sĩ xác định bệnh nhân H. bị bất sản âm nên dẫn đến ứ máu kinh trong tử cung. 

Hay trường hợp em Nguyễn Thị T.H (học sinh lớp 10 tại Hà Nội) cũng vậy. Từ năm lớp 7 (13 tuổi), mỗi tháng, bụng dưới của em H.lại quằn quại, đau đớn, có lần còn khiến em suýt ngất xỉu. Cơn đau kéo dài 3-4 ngày rồi lại đỡ nhưng em vẫn không thấy “đèn đỏ” trong suốt từ 1 năm nay, dù mọi vấn đề nội tiết và các biểu hiện dậy thì của em đều “đầy đủ”. Sau nhiều lần, em đi khám các bác sĩ cho em bị bế kinh - một triệu chứng bất thường về kinh nguyệt.

Theo BS Hà Thư, bệnh viện phụ sản Trung ương, khi những trẻ có biểu hiện như trên, nhiều khả năng trẻ bị tắc nghẽn âm đạo bẩm sinh hoặc bất sản âm đạo. Tắc nghẽn âm đạo có thể xuất hiện ở trẻ sơ sinh hoặc khi đến tuổi dậy thì. Ở tuổi dậy thì, do âm đạo bị tắc nên gây cản trở bài tiết dịch và máu kinh. Vì thế lượng dịch và máu kinh sẽ đọng ử vùng âm đạo. Lâu dần sẽ tràn ra vòi trứng, thậm chí chảy ngược vào ổ bụng… ngoài ra, lượng máu kinh ứ đọng quá nhiều còn chèn ép gây bí tiểu hoặc hình thành khối u ở bộ phận sinh dục hay vùng hạ vị.

Khi mắc bệnh, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, trẻ có thể bị nhiễm trùng, viêm nội mạc tử cung, thậm chí vô sinh. Tuy là bệnh khá nguy hiểm nhưng bất sản âm đạo dễ bị nhầm lẫn với một số bệnh khác như viêm ruột thừa hoặc u nang buồng trứng xoắn. 

Nhiều trường hợp máu kinh hàng tháng vẫn được bài xuất nhưng do những cản trở mang tính giải phẫu gây nên làm cho máu khinh không thể ra ngoài gọi là bế khinh. Bế kinh có biểu hiện gây đau bụng vùng dưới đều đặn hàng tháng, mỗi lần đau kéo dài 3 - 4 ngày, sau đó trở lại bình thường. Những lần đau sau tăng hơn lần đau trước. Năm sáu lần đau như vậy sẽ thấy một khối ở trên xương mu, nhiều khi đau căng, quằn quại.Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng bế kinh:

 Bế kinh do màng trinh không thủng: là những trường hợp bộ phận sinh dục phát triển bình thường nhưng màng trinh dày, không thủng nên huyết kinh không thoát ra ngoài được.

 Bế kinh do âm đạo có vách ngăn: vì trong âm đạo có vách ngăn ngang hoặc âm đạo không phát triển ở đoạn dưới nên huyết kinh không chảy ra ngoài được.

Bế kinh do không có âm đạo: do bộ phận sinh dục chỉ có tử cung và buồng trứng nhưng không có âm đạo nên huyết kinh bị đọng lại trong tử cung và tràn lên vòi tử cung.

Chính vì thế khi máu kinh không ra được ứ đọng sẽ là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, có thể làm nhiễm khuẩn rồi vỡ và sẽ gây viêm ổ bụng. Để phòng tránh những bất thường kinh nguyệt tuổi vị thành niên, khi thấy các em gái tuổi 13 - 16 mà chưa hành kinh hoặc đau bụng hàng tháng có tính chất chu kỳ mà không hành kinh hay có bất kỳ một băn khoăn nào, bố mẹ và người thân nên đưa các em đến cơ sở y tế để được khám và tư vấn.

Theo thống kế của Bộ Y tế, tắc nghẽn âm đạo bẩm sinh là dị tật bộ phận sinh dục của bé gái khoảng 1/4500 trẻ giá sinh ra. 

Theo BS Thư hiện hầu hết dị dạng ở âm đạo có thể phát hiện bằng những phương pháp chuẩn đoán hình ảnh như siêu âm, CT scan, X quang hệ tiết niệu đường tĩm mạch…

 Những dị tật bẩm sinh trên đều có thể phẫu thuật nhưng càng sớm càng tốt, vì có thể giúp bé giá bảo tồn khả năng sinh sản về sau. Còn không sẽ nguy hiểm, ảnh hưởng đến tương lai của trẻ. Trong trường hợp màng trinh không thủng, bác sĩ sẽ mở màng trinh, còn nếu không có vách ngăn âm đạo, bác sĩ sẽ cắt vách ngăn và khâu với niêm mạc âm đạo qua tầng sinh môn, bất sản âm đạo thì có thể phẫu thuật tạo hình âm đạo. Sau khi được xử lý, chức năng sinh sản của những bệnh nhân vẫn được duy trì.

Vì thế, khi trẻ đến tuổi dậy thì đau bụng nhưng không có “nguyệt san” cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác và điều trị bệnh kịp thời.