Từ 1/7/2025 thay đổi lớn về chế độ thai sản với nhiều đột phá quyền lợi, lao động nữ cần lưu ý

Từ ngày 1/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2024 (số 41/2024/QH15) chính thức có hiệu lực, mang đến hàng loạt thay đổi đột phá về chế độ thai sản, mở rộng quyền lợi và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người lao động. Với việc tăng thời gian nghỉ, nới lỏng điều kiện hưởng, và bổ sung hỗ trợ tài chính, các quy định mới không chỉ bảo vệ sức khỏe cho lao động nữ mà còn đảm bảo công bằng cho lao động nam và những nhóm đối tượng đặc thù.

Mở rộng đối tượng và trường hợp hưởng chế độ thai sản

Một trong những điểm sáng của Luật BHXH 2024 là mở rộng đối tượng được hưởng chế độ thai sản. Theo Điều 49, không chỉ người lao động có hợp đồng từ 1 tháng trở lên (giảm từ 3 tháng so với trước đây) được tham gia BHXH bắt buộc, mà các nhóm như chủ hộ kinh doanh, lao động nước ngoài (hợp đồng từ 12 tháng), và người hoạt động không chuyên trách ở xã, thôn, tổ dân phố cũng được thụ hưởng.

Đặc biệt, người tham gia BHXH tự nguyện lần đầu tiên được hưởng chế độ thai sản, đánh dấu bước tiến trong việc đảm bảo an sinh xã hội toàn dân.

Luật cũng bổ sung các trường hợp được hưởng chế độ thai sản (Điều 50). Lao động nữ mang thai hộ, điều trị vô sinh trước khi sinh, hoặc phá thai (bao gồm cả phá thai ngoài ý muốn) đều được hỗ trợ.

Điều kiện hưởng cũng được nới lỏng: Lao động nữ sinh con chỉ cần đóng BHXH từ 6 tháng trở lên trong 24 tháng trước khi sinh (thay vì 12 tháng như trước), giúp nhiều người dễ dàng tiếp cận quyền lợi hơn.

Tăng thời gian nghỉ và hỗ trợ khám thai

Luật BHXH 2024 mang đến sự hỗ trợ thiết thực cho lao động nữ mang thai. Theo Điều 51, số lần nghỉ khám thai được giữ nguyên (tối đa 5 lần), nhưng thời gian mỗi lần tăng lên 2 ngày (so với 1 ngày trước đây).

Trong trường hợp thai gặp vấn đề, thời gian nghỉ cũng được điều chỉnh rõ ràng hơn (Điều 52). Lao động nữ sảy thai, phá thai, hoặc thai chết lưu từ 13 đến dưới 22 tuần tuổi được nghỉ 40 ngày, còn từ 22 tuần tuổi trở lên được nghỉ 50 ngày.

Hỗ trợ tài chính vượt trội

Chế độ thai sản theo Luật BHXH 2024 không chỉ tăng thời gian nghỉ mà còn nâng mức hỗ trợ tài chính. Theo Điều 60, các khoản trợ cấp được tính dựa trên mức tham chiếu thay vì mức lương cơ sở, phản ánh cải cách tiền lương từ năm 2025. Cụ thể:

Trợ cấp một lần khi sinh con hoặc nhận con nuôi: Bằng 2 lần mức tham chiếu.

Trợ cấp dưỡng sức sau sinh: Mỗi ngày nghỉ được hưởng 30% mức tham chiếu.

Chế độ thai sản chính: Lao động nữ sinh con được hưởng 100% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH của 6 tháng trước khi nghỉ trong 6 tháng (7 tháng nếu sinh đôi trở lên).

Đặc biệt, người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng trợ cấp thai sản 2 triệu đồng cho mỗi con sinh ra hoặc mỗi thai từ 22 tuần tuổi trở lên bị chết trong tử cung/chuyển dạ, do ngân sách nhà nước chi trả (Điều 94). Quy định này mở ra cơ hội cho lao động tự do, nông dân, hoặc người nghỉ việc từ khu vực nhà nước tiếp cận quyền lợi thai sản.

Quyền lợi cho lao động nam và tính công bằng

Luật BHXH 2024 cũng chú trọng đến lao động nam, đảm bảo quyền lợi công bằng hơn. Theo Điều 59, lao động nam có vợ sinh con được nghỉ trong 60 ngày đầu sau sinh để chăm sóc vợ và con, với thời gian cụ thể từ 5-14 ngày tùy phương pháp sinh (tăng từ 30 ngày trước đây). Mức hưởng là 100% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH của 6 tháng trước, chia cho 24 ngày, nhân với số ngày nghỉ. Quy định này không chỉ hỗ trợ tài chính mà còn khuyến khích sự chia sẻ trách nhiệm gia đình.

Để hiểu rõ hơn về cách áp dụng chế độ thai sản, hãy xem xét trường hợp của chị Trần Thị Lan, 30 tuổi, nhân viên văn phòng tại một công ty tư nhân ở Hà Nội. Chị Lan tham gia BHXH bắt buộc từ tháng 1/2020, với mức lương bình quân 6 tháng trước khi nghỉ (tháng 2/2025 đến tháng 7/2025) là 12 triệu đồng/tháng. Chị dự kiến sinh con vào ngày 15/8/2025 (sinh thường, một con).

Quá trình tham gia BHXH: Chị Lan đóng BHXH liên tục 5 năm 8 tháng, đáp ứng điều kiện 6 tháng trong 12 tháng trước khi sinh (tháng 8/2024 đến tháng 7/2025).

Cách tính tiền thai sản khi sinh con của chị Lan được tính như sau:

* Trợ cấp những ngày nghỉ việc đi khám thai

- Theo Điều 51 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 quy định về thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản khi khám thai như sau:

+ Lao động nữ mang thai được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản để đi khám thai tối đa 05 lần, mỗi lần không quá 02 ngày, không kể ngày nghỉ lễ, tết, ngày nghỉ hằng tuần.

- Mức trợ cấp những ngày nghỉ việc đi khám thai theo khoản 2 Điều 59 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 với mức hưởng một ngày bằng trợ cấp thai sản một tháng chia cho 24 ngày.

Mức trợ cấp thai sản một tháng theo khoản 1 Điều 59 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 bằng 100% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc của 06 tháng gần nhất trước khi nghỉ việc hưởng chế độ thai sản.

Trợ cấp những ngày nghỉ việc đi khám thai = Số ngày nghỉ x (100% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc của 06 tháng gần nhất trước khi nghỉ việc đi khám thai/24).

* Trợ cấp một lần khi sinh con

- Mức trợ cấp một lần khi sinh con theo khoản 4 Điều 58 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 bằng 02 lần mức tham chiếu tại tháng lao động nữ sinh con (Mức tham chiếu quy định tại Luật Bảo hiểm xã hội 2024 bằng mức lương cơ sở).

Hiện hành, theo Nghị định 73/2024/NĐ-CP quy định mức lương cơ sở là 2.340.000 đồng/tháng.

Như vậy, mức trợ cấp một lần khi sinh con của chị Lan = 02 x 2.340.000 đồng/tháng = 4.680.000 đồng.

* Trợ cấp thai sản trong thời gian sinh con

Đối với lao động nữ sinh con:

Theo khoản 1 Điều 59 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 thì trợ cấp thai sản một tháng bằng 100% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc của 06 tháng gần nhất trước khi nghỉ việc hưởng chế độ thai sản.

Đối với lao động nam đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc có vợ sinh con:

(i) Mức hưởng những ngày nghỉ việc khi có vợ sinh con với lao động nam đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc (theo khoản 2 và khoản 3 Điều 53 Luật Bảo hiểm xã hội 2024)

+ 05 ngày làm việc;... (chị Lan sinh thường, một con).

Mức hưởng = Số ngày nghỉ x (100% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc của 06 tháng gần nhất trước khi nghỉ/24).

* Mức hưởng dưỡng sức, phục hồi sức khoẻ sau sinh

- Trong thời gian 30 ngày kể từ ngày hết thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản mà lao động nữ chưa phục hồi sức khỏe thì được nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khoẻ (khoản 1, 2 và 4 Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội 2024).

+ 10 ngày đối với lao động nữ sinh một lần từ hai con trở lên;

+ 07 ngày đối với lao động nữ sinh con phải phẫu thuật;

+ 05 ngày đối với trường hợp khác... (Chị Lan sinh thường, một con).

- Mức hưởng cho một ngày nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau thai sản bằng 30% mức tham chiếu.

Hiện hành, theo Nghị định 73/2024/NĐ-CP quy định mức lương cơ sở là 2.340.000 đồng/tháng.

Như vậy, mức hưởng cho một ngày nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau thai sản = số ngày nghỉ x 30% x 2.340.000 đồng.