Nguy cơ nạn đói diện rộng do ô nhiễm vi nhựa
Vi nhựa có thể cản trở quá trình quang hợp của thực vật, dẫn tới khả năng có thêm 400 triệu người thiếu lương thực trong hai thập kỷ tới.
Theo một đánh giá mới, ô nhiễm do vi nhựa đang cắt giảm đáng kể nguồn cung cấp lương thực bằng cách làm hỏng khả năng quang hợp của thực vật. Ước tính, 4-14% các loại cây lương thực chính trên thế giới (lúa mì, gạo và ngô) mất dần do các hạt nhựa phá hoại. Theo các nhà khoa học, tình hình có thể trở nên tồi tệ hơn khi ngày càng có nhiều vi nhựa tràn vào môi trường.
Năm 2022, khoảng 700 triệu người bị ảnh hưởng bởi nạn đói. Các nhà nghiên cứu ước tính, con số này có thể tăng thêm 400 triệu người nữa trong hai thập kỷ tới do ô nhiễm vi nhựa - một kịch bản đáng báo động đối với an lương thực toàn cầu.
Các loại cây lương thực chính như lúa mì, ngô và gạo đang bị đe dọa bởi vi nhựa
Các nhà nghiên cứu cho biết, thiệt hại mùa màng hằng năm do vi nhựa gây ra có thể có quy mô tương tự với thiệt hại do khủng hoảng khí hậu trong những thập kỷ gần đây. Thách thức hiện tại của thế giới là sản xuất đủ lương thực một cách bền vững, khi dân số toàn cầu dự kiến tăng lên 10 tỷ người vào khoảng năm 2058.
Ở các đại dương, nơi vi nhựa có thể bao phủ tảo, thiệt hại về hải sản ước tính từ 1 triệu đến 24 triệu tấn mỗi năm, khoảng 7% tổng số và đủ protein cho hàng chục triệu người.
Vi nhựa xuất hiện từ lượng lớn chất thải đổ ra môi trường. Chúng cản trở thực vật phát triển bằng nhiều cách khác nhau, từ làm hỏng đất đến mang theo hóa chất độc hại. Các hạt này đã xâm chiếm toàn bộ hành tinh, từ đỉnh Everest đến các đại dương sâu nhất.
“Nhân loại đã nỗ lực tăng sản lượng lương thực để nuôi sống dân số ngày càng tăng, tuy nhiên những nỗ lực này đang bị đe dọa bởi ô nhiễm nhựa”, các nhà nghiên cứu tại Đại học Nam Kinh (Trung Quốc) cho biết. “Những phát hiện này nhấn mạnh tính cấp thiết của việc cắt giảm ô nhiễm và bảo vệ nguồn cung cấp lương thực toàn cầu trước cuộc khủng hoảng nhựa”.
Chính cơ thể con người cũng đã bị vi nhựa xâm nhập qua thực phẩm và nước. Chúng đã được tìm thấy trong máu, não, sữa mẹ, nhau thai và tủy xương. Tác động của vi nhựa lên sức khỏe con người phần lớn vẫn chưa được hiểu rõ, nhưng chúng có liên quan đến đột quỵ và đau tim.
Các nhà khoa học khác gọi nghiên cứu này là hữu ích và kịp thời, nhưng họ cảnh báo rằng tác động của vi nhựa đối với sản xuất lương thực sẽ cần được xác nhận và điều chỉnh thông qua việc thu thập thêm dữ liệu.
Nghiên cứu mới, được công bố trên tạp chí Biên bản Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia của Mỹ, đã kết hợp hơn 3.000 quan sát về tác động của vi nhựa lên thực vật, được trích từ 157 nghiên cứu.
Các nghiên cứu trước đây chỉ ra rằng vi nhựa có thể gây hại cho thực vật theo nhiều cách. Các hạt gây ô nhiễm có thể chặn ánh sáng mặt trời chiếu lên lá và làm hỏng đất. Khi được thực vật hấp thụ, vi nhựa có thể chặn các chất dinh dưỡng và nước, tạo ra các phân tử không ổn định gây hại cho tế bào và giải phóng các hóa chất độc hại, cũng như làm giảm độ sắc tố quang hợp diệp lục.
Các nhà nghiên cứu ước tính, vi nhựa làm giảm quá trình quang hợp của thực vật trên cạn khoảng 12% và khoảng 7% ở tảo biển - nền tảng của chuỗi thức ăn đại dương. Sau đó, họ dựa vào dữ liệu này để tính toán sự suy giảm trong quá trình sản xuất lúa mì, lúa và ngô cũng như trong nuôi trồng thủy hải sản.
Ước tính, châu Á chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do thiệt hại mùa màng, với sản lượng cả ba loại cây trồng giảm từ khoảng 54-177 triệu tấn mỗi năm, khoảng một nửa so với thiệt hại toàn cầu. Lúa mì ở châu Âu và ngô ở Mỹ cũng bị ảnh hưởng đáng kể.
Từ an ninh lương thực tới sức khỏe hành tinh
“Điều quan trọng là những tác động tiêu cực này rất có thể sẽ lan rộng từ an ninh lương thực sang sức khỏe của hành tinh”, các nhà nghiên cứu nhận định. Quá trình quang hợp giảm do vi nhựa cũng có thể cắt giảm lượng CO 2 được lấy từ khí quyển bởi các thực vật phù du khổng lồ trong đại dương và làm mất cân bằng các hệ sinh thái khác.
Các quốc gia trên thế giới đã không đạt được thỏa thuận về một công ước Liên Hợp Quốc nhằm hạn chế ô nhiễm nhựa vào tháng 12 năm ngoái, nhưng các cuộc đàm phán sẽ bắt đầu lại vào tháng 8 năm nay. Các nhà khoa học tin rằng nghiên cứu của họ “xuất hiện đúng thời điểm để phát triển các kế hoạch và mục tiêu hành động”.
Giáo sư Richard Thompson, Đại học Plymouth (Anh), cho biết nghiên cứu mới đã nhấn mạnh nhu cầu hành động. “Mặc dù các dự đoán có thể sẽ thay đổi khi có dữ liệu mới, nhưng rõ ràng là chúng ta cần bắt đầu hướng tới các giải pháp. Một hiệp ước giải quyết ô nhiễm vi nhựa là điều vô cùng quan trọng”, ông nói.
Theo organicconsumers.com, ngày 12/3/2025