Lần đầu tiên, người tham gia BHXH tự nguyện cũng được hưởng chế độ thai sản: Điều kiện, hồ sơ, mức trợ cấp thế nào?
Chính sách mới về BHXH tự nguyện gia tăng quyền lợi thai sản, tạo điểm tựa an sinh cho lao động tự do và các gia đình trẻ.
Theo Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (số 41/2024/QH15), từ ngày 1/7/2025 sẽ chính thức bổ sung chế độ trợ cấp thai sản cho người tham gia BHXH tự nguyện. Đây là lần đầu tiên nhóm lao động tự do, buôn bán nhỏ, nông dân, tài xế công nghệ… được hưởng một quyền lợi vốn trước đây chỉ dành cho người tham gia BHXH bắt buộc.
"Trước đây, BHXH tự nguyện chỉ có hai chế độ là hưu trí và tử tuất. Nay thêm chế độ thai sản là bước tiến quan trọng, giúp người dân thấy rõ lợi ích thiết thực hơn khi tham gia BHXH tự nguyện" - ông Phạm Văn Hiền, Phó Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật Liên đoàn Lao động TP.HCM, cho biết trên báo Pháp luật TP.HCM.
Đồng quan điểm, TS Nguyễn Thị Toàn Thắng (Học viện Cán bộ TP.HCM) nhấn mạnh: Việc bổ sung chế độ thai sản không chỉ mang lại thêm quyền lợi thiết thực mà còn là động lực thúc đẩy nữ lao động phi chính thức chủ động tiếp cận an sinh xã hội.
1. Đối tượng áp dụng và điều kiện hưởng
Theo Điều 94 Luật BHXH 2024, đối tượng áp dụng và điều kiện hưởng trợ cấp thai sản khi tham gia BHXH tự nguyện bao gồm:
- Đối tượng hưởng trợ cấp thai sản:
Lao động nữ sinh con;
Lao động nam có vợ sinh con.
Mức trợ cấp thai sản là 2.000.000 đồng cho mỗi con được sinh ra - Ảnh minh họa
- Điều kiện hưởng trợ cấp thai sản:
Người tham gia BHXH tự nguyện, hoặc kết hợp BHXH tự nguyện và bắt buộc, có thời gian đóng từ đủ 6 tháng trở lên trong 12 tháng trước khi sinh con sẽ được hưởng trợ cấp thai sản.
Nếu có trường hợp mẹ tham gia mà mẹ chết sau sinh, cha hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng được hưởng trợ cấp.
Nếu cả cha lẫn mẹ đều đủ điều kiện hưởng trợ cấp thì chỉ một trong hai người được hưởng.
Trường hợp người tham gia đủ điều kiện hưởng trợ cấp thai sản của BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc thì được hưởng chế độ theo BHXH bắt buộc (nếu thuộc).
Trường hợp mẹ đủ điều kiện hưởng thai sản trong BHXH bắt buộc, cha đủ điều kiện hưởng thai sản trong BHXH tự nguyện: Mẹ hưởng chế độ thai sản trong BHXH bắt buộc, cha hưởng trong BHXH tự nguyện, và ngược lại.
2. Mức trợ cấp và nguồn chi
Theo Điều 95 Luật BHXH 2024, mức trợ cấp thai sản được hưởng như sau:
- Mức trợ cấp là 2.000.000 đồng cho mỗi con được sinh ra; hoặc mỗi trường hợp thai từ 22 tuần tuổi trở lên chết trong tử cung, hoặc thai chết khi chuyển dạ.
- Lao động nữ là người dân tộc thiểu số, hoặc dân tộc Kinh có chồng là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo khi sinh con, còn được hưởng thêm các chính sách hỗ trợ khác theo quy định của Chính phủ.
- Ngân sách Nhà nước đảm bảo nguồn chi trợ cấp thai sản này. Mức trợ cấp có thể được điều chỉnh phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội và khả năng ngân sách từng thời kỳ.
3. Đóng BHXH tự nguyện bao nhiêu để được hưởng chế độ thai sản?
Để được hưởng chế độ thai sản từ BHXH tự nguyện (áp dụng từ ngày 1/7/2025 theo Luật BHXH 2024), người tham gia cần đóng BHXH tự nguyện với mức tối thiểu theo quy định. Cụ thể:
Mức đóng hằng tháng = 22% × Mức thu nhập làm căn cứ đóng - Mức hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước.
Thu nhập làm căn cứ đóng:
- Thấp nhất = chuẩn nghèo khu vực nông thôn (hiện là 1,5 triệu đồng/tháng).
- Cao nhất = 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng (hiện mức tham chiếu là lương cơ sở 2,34 triệu đồng/tháng, tức tối đa 46,8 triệu đồng/tháng).
Nếu người dân chọn phương thức đóng theo mức thu nhập tối thiểu (1,5 triệu đồng/tháng) thì:
- Mức đóng gốc: 22% × 1,5 triệu = 330.000 đồng/tháng.
- Mức hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước (theo Nghị định 159/2025/NĐ-CP) và số tiền thực tế người tham gia phải nộp:
| Đối tượng tham gia | Mức đóng gốc (VNĐ/tháng) | Tỷ lệ hỗ trợ | Số tiền được hỗ trợ (VNĐ) | Số tiền thực tế phải nộp (VNĐ/tháng) |
|---|---|---|---|---|
| Hộ nghèo, xã đảo/đặc khu | 330.000 | 50% | 165.000 | 165.000 |
| Hộ cận nghèo | 330.000 | 40% | 132.000 | 198.000 |
| Người dân tộc thiểu số | 330.000 | 30% | 99.000 | 231.000 |
| Đối tượng khác | 330.000 | 20% | 66.000 | 264.000 |
Như vậy, với mức thu nhập tối thiểu 1,5 triệu đồng/tháng, người dân chỉ cần nộp từ 165.000 đến 264.000 đồng/tháng (tùy nhóm đối tượng) là đủ điều kiện để tham gia BHXH tự nguyện và hưởng chế độ thai sản (nếu đóng đủ 6 tháng trong vòng 12 tháng trước khi sinh).
Đối tượng hưởng trợ cấp thai sản gồm: Lao động nữ sinh con, lao động nam có vợ sinh con - Ảnh minh họa
4. Hồ sơ và thủ tục
Theo Điều 96 Luật BHXH 2024, hồ sơ đề nghị trợ cấp thai sản gồm:
- Giấy khai sinh/Trích lục khai sinh/Giấy chứng sinh của con (bản sao)
- Nếu thai chết trong tử cung hoặc khi chuyển dạ hoặc con chết sau khi sinh mà chưa được cấp giấy chứng sinh thì hồ sơ gồm một trong các giấy tờ sau đây:
Tóm tắt hồ sơ bệnh án có thông tin con chết (bản chính/bản sao)
Giấy ra viện của lao động nữ có thông tin con chết (bản chính/bản sao)
Giấy báo tử của con (bản sao)
Văn bản xác nhận của địa phương (nếu con chết trong vòng 24 giờ sau khi sinh).
5. Thời gian thực hiện
Thời gian giải quyết hưởng trợ cấp thai sản được quy định tại Điều 97 Luật BHXH 2024:
- Người lao động nộp hồ sơ cho cơ quan BHXH trong thời hạn 60 ngày kể từ ngày sinh con.
- Cơ quan BHXH giải quyết trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ. Nếu từ chối thì phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do.
Có thể thấy, việc bổ sung chế độ trợ cấp thai sản cho người tham gia BHXH tự nguyện là bước đi quan trọng, tăng sức hút cho chính sách và thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với quyền lợi an sinh của cả lao động nam và nữ trong khu vực phi chính thức. Với mức đóng tối thiểu chỉ từ vài trăm nghìn đồng mỗi tháng, người tham gia sẽ nhận được sự hỗ trợ thiết thực ngay khi sinh con. Chính sách mới được kỳ vọng sẽ khuyến khích lao động tự do, người dân vùng khó khăn, phụ nữ trung niên hay các gia đình trẻ sớm tham gia vào mạng lưới an sinh xã hội để được bảo vệ toàn diện và lâu dài.
(Tổng hợp)