Đừng lo sợ khi nhà thuốc trưng bảng "hết gel rửa tay khô", đây là cách tự pha nước rửa tay đúng và rẻ

Để phòng ngừa viurs corona, có hai cách phổ biến dễ làm: Đeo khẩu trang khi ra nơi đông người, có tiếp xúc gần (để che chắn dịch bắn ra trong khi nói) và rửa tay.

Nhưng rửa tay bằng cái gì, có lẽ chưa nhiều người thật sự hiểu rõ. Có nhiều người vội vã đi mua dự trữ gel rửa tay khô khiến một số nhà thuốc hết hàng tạm thời, tạo tâm lý hoảng loạn hoặc tệ hơn nữa là làm giá, gây tốn kém ngân sách. Bài viết này nhằm cung cấp cho quý độc giả thông tin về 2 loại dung dịch rửa tay đơn giản nhưng hiệu quả trong việc phòng ngừa virus, dựa theo các bằng chứng khoa học hiện đại: xà phòng (xà bông), và cồn 80 độ.

Xà phòng

Xà phòng ở đây bao gồm tất cả các loại chất có tính rửa (không có tính tẩy) nhẹ nhàng như xà phòng dạng bánh (cục), xà phòng rửa tay, nước rửa chén thông thường. "Thông thường" tức không cần phải chứa chất diệt khuẩn. Mà thực chất, xà phòng không chứa chất diệt khuẩn thì càng tốt, vì chúng ta đang dùng để chống virus chứ không phải vi khuẩn, tức là chất diệt khuẩn (thường là triclosan) sẽ vô dụng trong việc này. Hơn nữa, các nghiên cứu đến nay cũng đều chỉ ra rằng xà phòng (nói chung) chứa chất diệt khuẩn không mang lại hiệu quả gì hơn so với xà phòng thông thường ngay cả trong việc làm sạch vi khuẩn trên tay, trong khi chất diệt khuẩn còn làm tăng nguy cơ sản sinh ra dòng vi khuẩn mới kháng thuốc.

Tại sao lại có nước rửa chén trong nhóm các loại xà phòng ở đây? Là vì nước rửa chén có thành phần rất gần với xà phòng rửa tay và xà phòng dạng bánh (cục), chỉ khác là nước rửa chén không được làm cho cô đặc lại và thiếu một số thành phần phụ gia, nhưng về cơ bản, để rửa trôi vi khuẩn, virus thì cả 3 loại đều như nhau.

Cồn 80 độ

Có thể nhiều người đã được biết cồn 70 độ là loại cồn được khuyên dùng nhiều nhất để rửa tay phòng bệnh. Với những ai chưa biết, "độ" ở đây chỉ phần trăm cồn nguyên chất, về mặt thể tích. Tức là, cồn 70 độ là cồn có 70% thể tích là cồn nguyên chất, hay nói đơn giản hơn là 100 mL cồn 70 độ sẽ có chứa 70 mL cồn nguyên chất, còn 30% còn lại là nước (hoặc các dịch khác).

Tuy nhiên, cồn 70 độ thường chỉ được khuyên dùng để diệt vi khuẩn, còn để diệt virus, cồn 80 độ mới là lựa chọn ưu tiên. Nghiên cứu cho thấy cồn 80 độ mới có khả năng tiêu diệt được hầu hết các loại virus. Trong hướng dẫn pha chế dung dịch rửa tay của WHO, công thức rửa đầu tiên cũng là dựa trên nền cồn 80 độ.

Xin hướng dẫn mọi người pha chế cồn 80 độ, dễ dàng và cực kỳ rẻ tiền.

Đầu tiên, bạn cần mua 8 chai cồn 90 độ ở tiệm thuốc tây, khoảng 2.000-3.000 đồng/chai nhỏ 50 mL. Chuẩn bị thêm 1 chai nhựa hoặc thủy tinh sạch, lớn, có thể chứa được ít nhất 500 mL.

Các bước pha bao gồm:

Rót hết cồn trong 01 chai cồn vào trong chai nhựa/thủy tinh đã chuẩn bị sẵn. Lấy vỏ của chai cồn rỗng, đong nước tinh khiết đến ngang bằng các chai còn đầy rồi rót vào chai nhựa/thủy tinh. (Việc này đảm bảo bạn đong đếm gần như chính xác mà không cần bất kỳ dụng cụ đong thể tích nào). Rót hết 7 chai cồn còn lại vào chai nhựa/thủy tinh. Lắc nhẹ cho chúng hòa vào nhau.

Vậy là bạn đã có khoảng 450 mL cồn 80 độ. Bạn có thể chiết ra các bình nhỏ hơn để mang theo và sử dụng mọi lúc mọi nơi.

Nếu không tìm được cồn 90 độ, mà chỉ thấy cồn 100 độ hay còn gọi là cồn tuyệt đối, việc pha cũng tương tự, nhưng thay vì mua 8 chai cồn thì bạn mua 4 chai.

Tóm lại, việc lây truyền bệnh do corona nói riêng và các virus đường hô hấp nói chung không chỉ là do hít phải hạt nước (aerosol droplets) do người nhiễm bệnh mà ra, mà còn do rất nhiều con đường khác, trong đó do tay tiếp xúc với dịch của người bệnh rồi đưa lên mắt mũi miệng là một nguyên nhân phổ biến hàng đầu.

Do đó, việc giữ tay sạch sẽ thật ra quan trọng không kém, hoặc có khi còn hơn cả việc đeo khẩu trang, do các hạt nước này không tồn tại lâu trong không khí để ta hít phải, nhưng khi các hạt nước chạm lên bề mặt vật chất thì virus sẽ còn tồn tại ở đó, mà ta lại rất dễ vô tình đem nó lên mắt mũi miệng bằng tay. Hi vọng với cách pha chế cồn 80 độ đơn giản, rẻ tiền ở trên, mọi người sẽ phòng bệnh được tốt hơn, và giảm bớt lo lắng trong mùa dịch này.

ThS. Nguyễn Cao Luân

Đồng sáng lập, thành viên ban Khoa học Ruy Băng Tím

Nghiên cứu sinh, Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Lowy

Đại học New South Wales, Sydney, Úc.

Tài liệu tham khảo:

1. Aiello, A.E., et al., Facemasks, hand hygiene, and influenza among young adults: a randomized intervention trial. PLoS One, 2012. 7(1): p. e29744.

2. WHO. WHO Guidelines on Hand Hygiene in Health Care. [cited 2020 Febuary 3rd]; Available from: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/44102/9789241597906_eng.pdf;jsessionid=FB18E51A5E47940A774086916E729B2A?sequence=1.

3. Kampf, G., Efficacy of ethanol against viruses in hand disinfection. J Hosp Infect, 2018. 98(4): p. 331-338.

4. Park, J.E., et al., MERS transmission and risk factors: a systematic review. BMC Public Health, 2018. 18(1): p. 574.