Thực phẩm chức năng: tốt nhưng không chữa được bệnh

 

Ngày nay, khi vật chất đã tương đối đầy đủ, con người giảm bớt nỗi lo "cơm áo gạo tiền", người ta chú ý quan tâm chăm sóc sức khỏe nhiều hơn. Nắm bắt nhanh xu hướng, ngoài những nhóm thuốc điều trị, thuốc bổ, các công ty dược phẩm đưa ra nhóm mới là thực phẩm chức năng.

 

Từ đó hình thành xu hướng tiêu dùng: cứ thấy tên gọi thực phẩm chức năng là mua.

 

Nghe nhiều quảng cáo về công hiệu thần kỳ của thực phẩm chức năng như chống lão hóa, nâng cao sức đề kháng, tăng cường thải độc cơ thể, phòng ngừa bệnh tật,… chị Loan ở Hoàng Mai tìm mua một sản phẩm của Mỹ cho mẹ dùng thử.

 

Mặc dù chị đã hướng dẫn mẹ cách dùng và phân tích công dụng của nó nhưng bà cụ vẫn sử dụng y như dùng thuốc điều trị bệnh. Mỗi khi đau đầu, chóng mặt, yếu trong người bà lại lôi thuốc con gái biếu ra dùng.

 

Một trường hợp tương tự, bác Xuyến, ở Hà Đông, thường xuyên có cảm giác mệt mỏi, mắt mờ, trí nhớ giảm sút. Nhất là mỗi khi "trái gió trở trời" người bác lại đau ê ẩm, đôi lúc tê dại khắp người.

 

Bác Xuyến được mấy bà bạn ca ngợi công dụng của một loại "thuốc" tốt cho sức khỏe, giúp tuần hoàn máu lên não, tăng cường trí nhớ, phục hồi thị lực… nói chung là hiệu quả cao mà không có tác dụng phụ. Mừng như vớ được của, bác nhờ người mua ngay.

 

Cho đến nay vẫn chưa có một định nghĩa chính thức nào về thực phẩm chức năng. Ở mỗi lĩnh vực nghiên cứu đưa ra những khái niệm khác nhau. Chính vì thế, gây ra nhiều khó khăn trong việc hiểu đúng về thực phẩm chức năng.

 

Thực phẩm chức năng nằm ở ranh giới giữa thực phẩm truyền thống và thuốc. Nó thuộc khoảng giao thoa giữa thực phẩm và thuốc.

 

 

Nhóm thứ nhất: Có tác dụng chống oxy hóa như vitamin C, E, Betacaroten, kẽm vi lượng, các sản phẩm từ hạt nho… Nhóm này có tác dụng giúp cho cơ thể phá hủy các gốc tự do, các tác nhân oxy hóa, nâng cao sức khỏe, phòng chống bệnh tật.

  

Nhóm thứ hai: Là nhóm sản phẩm có tác dụng như thay thế bổ sung các nội tiết cả ở nam lẫn nữ. Chúng có tác dụng là tăng sinh lực ở đàn ông. Ở nữ giới, các sản phẩm này có tác dụng hạn chế tối đa các triệu chứng bất lợi về thần kinh, xương khớp… nhất là tăng cường hormone nữ ở những phụ nữ có tuổi, giúp họ sống vui hơn, khỏe hơn, kéo dài tuổi thanh xuân.

 

Nhóm thứ ba: Sản phẩm mang tính thích nghi sinh học như các loại sâm, đông trùng hạ thảo, sữa ong chúa… có tác dụng tăng cường sức khỏe, tăng sức đề kháng…

 

Nhóm thứ tư: Có tác dụng tăng cường chính khí, tăng cường miễn dịch, phòng chống ung thư… Như các sản phẩm có nguồn gốc từ cúc nhím của Mỹ, sụn và dầu gan cá mập, nấm linh chi, xạ đen, xạ linh…

 

Nhóm thứ năm: Nhóm sản phẩm có tác động lên hệ thần kinh, chống stress như cây kawa, nữ lang…

 

Nhóm thứ sáu: Là các vitamin, axit amin, các nguyên tố vi lượng…

Nói thực phẩm chức năng không có tác dụng với sức khỏe cũng không đúng. Bởi các loại thực phẩm chức năng thường có các hoạt chất có lợi cho cơ thể nên nó cũng có những tác dụng đáng kể, ví dụ như: thải chất cặn bã, bổ sung các vi chất dinh dưỡng cho các tế bào, kéo dài tuổi thọ, tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ bệnh tật, hỗ trợ làm đẹp, hỗ trợ điều trị rất nhiều chứng và bệnh…

 

Tuy nhiên, bản thân các dược thảo, chế phẩm bắt nguồn từ thực phẩm... hiện diện trong thực phẩm chức năng không gây dị ứng nhưng các tá dược hay chất bảo quản thì đều có nguy cơ đó, thậm chí gây dị ứng rất nặng (lưu ý, bất cứ thực phẩm chức năng nào cũng đều chứa tá dược và chất bảo quản!). Do đó, giống như thuốc, thực phẩm chức năng cũng gây dị ứng và trong trường hợp này có thể gọi là “dị ứng thuốc”.

Dị ứng thuốc không phụ thuộc liều lượng nên sẽ xảy ra dị ứng dù thuốc hay thực phẩm chức năng dùng đúng liều hoặc thậm chí dùng rất ít, tức dưới liều chỉ định. Phản ứng dị ứng chỉ xảy ra ở một số ít bệnh nhân gọi là người dễ dị ứng, hoặc người có cơ địa dị ứng (đã bị viêm mũi dị ứng hay hen suyễn…) cho nên, có thuốc nhiều người dùng chẳng bị gì nhưng dùng ở người khác thì bị dị ứng.

Dị ứng thực phẩm chức năng cũng có nhiều biểu hiện, nhẹ thì nổi mề đay trên da, mẩn ngứa; trên hệ hô hấp khó thở, hen suyễn; trên hệ tiêu hoá đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy; trên mắt bị viêm đỏ kết mạc... nặng hơn thì có thể bị sốc phản vệ, với biểu hiện xanh tím tái, tụt huyết áp, loạn nhịp tim, truỵ tim mạch, có thể gây chết người.

Để phòng tránh dị ứng thuốc nói chung, kể cả thực phẩm chức năng, cần xem việc dùng các sản phẩm này, chỉ dùng khi thật sự cần thiết và có hiểu biết tối thiểu về cách dùng, liều lượng, tính năng, tác dụng phụ. Nếu có nghi ngờ bệnh của mình nên đến bác sĩ khám để được chỉ định dùng đúng thuốc. Với thực phẩm chức năng hay thuốc đông y cũng chỉ nên dùng khi thật sự cần thiết, tránh tuỳ tiện và luôn cảnh giác nguy cơ dị ứng xảy ra bất kỳ lúc nào. Khi đang dùng thuốc hay bất cứ thực phẩm chức năng nào, nếu xảy ra các phản ứng bất thường như ngứa, nổi mề đay, khó thở, hoặc cảm thấy rất khó chịu thì ngưng ngay, đến tái khám ở bác sĩ đã chỉ định thuốc để có hướng xử trí thích hợp. (Theo PGS.TS.DS Nguyễn Hữu Đức - Sài Gòn tiếp thị)