Thầy giáo Hà Nội nói thẳng: Bỏ kỳ thi vào 10 chỉ là xử lý phần ngọn. Muốn giải quyết tận gốc, cần đảm bảo quy luật này!

Mới đây, giữa lúc dư luận đang sôi nổi tranh luận về đề xuất bỏ kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 công lập, mạng xã hội và các diễn đàn phụ huynh, giáo viên liên tục xuất hiện những quan điểm trái chiều. Nhiều người ủng hộ cho rằng việc bỏ kỳ thi sẽ giảm căng thẳng, áp lực cho học sinh và phụ huynh sau 9 năm đèn sách, đồng thời mở rộng cơ hội học tập cho mọi em có nguyện vọng tiếp tục học THPT.

Tuy nhiên, cũng không ít ý kiến bày tỏ lo ngại rằng nếu không có kỳ thi chung, tiêu chí xét tuyển sẽ thiếu công bằng, dễ dẫn đến tình trạng "chạy học bạ", "mua giải", hay tiêu cực trong đánh giá năng lực học sinh. Câu chuyện tưởng như chỉ là thay đổi một kỳ thi, nhưng thực chất lại chạm tới nhiều vấn đề cốt lõi của hệ thống giáo dục phổ thông: từ phân luồng học sinh, chuẩn hóa đánh giá, cho đến năng lực quản lý và cơ sở vật chất của các trường công.

Giữa luồng tranh luận ấy, một thầy giáo dạy tiếng Anh ở Hà Nội đã lên tiếng với góc nhìn thẳng thắn và lý tính. Theo thầy, thay vì chỉ bàn chuyện "thi hay không thi", điều quan trọng hơn là phải nhìn vào bản chất của vấn đề, xem việc bỏ thi có thật sự giải quyết được áp lực hay chỉ là cắt đi phần ngọn của một khối mâu thuẫn lớn hơn, đó là sự mất cân đối cung cầu trong giáo dục phổ thông hiện nay.

Thầy giáo chỉ ra một số vấn đề:

Thi vào 10 áp lực là đúng. Áp lực thi vào lớp 10 không xuất phát từ kỳ thi, mà từ bất cân xứng giữa "cung" và "cầu" trong hệ thống giáo dục phổ thông. Số lượng học sinh đăng ký thi vào lớp 10 công lập luôn cao hơn năng lực tiếp nhận của các trường, dẫn đến sự cạnh tranh gay gắt và tâm lý căng thẳng cho cả phụ huynh lẫn học sinh.

"Hiểu một cách đơn giản, cầu nhiều hơn cung thì sẽ có áp lực. Vậy nếu bỏ kỳ thi, liệu có giảm được số lượng học sinh hay không? Câu trả lời là không", thầy đặt vấn đề. Theo thầy, việc bỏ thi chỉ là cắt bỏ phần ngọn của vấn đề xóa đi một kỳ thi, nhưng không thể loại bỏ bản chất của cuộc cạnh tranh giành chỗ trong các trường công lập. Khi đó, áp lực chỉ chuyển hướng: từ thi cử sang các trường, nơi sẽ phải tìm cách xét tuyển, đối mặt với tình trạng mất cân đối, có trường quá tải hồ sơ trong khi có trường lại vắng học sinh.

Một câu hỏi khác cũng được đặt ra: nếu không thi, các trường sẽ xét tuyển bằng cách nào? Theo thầy, khả năng cao là sẽ chuyển sang xét học bạ và thành tích thi đua. Nhưng như vậy lại nảy sinh hàng loạt hệ lụy: cuộc đua "đẹp học bạ", "săn giải thưởng" sẽ trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết. 

"Học bạ bây giờ nhiều em đẹp lắm, mà chênh lệch giữa trường chất lượng cao và trường thường cũng rất lớn. Cùng điểm 9.0 nhưng độ khó khác nhau hoàn toàn. Chưa kể, tình trạng mua giải, chạy thành tích cho con sẽ có cơ hội nở rộ, điều đó chỉ khiến trẻ hư hỏng thêm chứ chẳng ích lợi gì", thầy nói.

Giáo viên này cũng phản biện quan điểm cho rằng "nước ngoài không thi mà vẫn nên người". Theo thầy, điều đó đúng trong bối cảnh xã hội và triết lý giáo dục khác hẳn. Ở nhiều quốc gia phát triển, bậc phổ thông chỉ hướng đến giáo dục nền tảng và khai mở sở thích, còn năng lực thật sự được rèn luyện ở bậc đại học.

"Ở bậc ĐH, sinh viên các nước này sẽ được đào tạo rất chắc chắn để ra đời là những công dân ra đời có kiến thức, tay nghề phù hợp luôn. Nói cách khác, họ có hệ thống, triết lý rõ ràng, thống nhất từ cấp trên xuống cấp dưới. Nếu muốn đi theo họ, chúng ta phải viết lại toàn bộ chương trình, sách giáo khoa từ lớp 1 đến 12 và các trường đại học cũng phải đạt chuẩn quốc tế, không chỉ dạy kiến thức mà còn đào tạo kỹ năng nghề nghiệp. Đó không phải việc có thể làm trong một sớm một chiều", thầy nhấn mạnh.

Trước ý kiến cho rằng "ngày xưa không thi cử nhiều mà vẫn thành công", thầy cho rằng cách so sánh đó phi logic. "Mỗi thời mỗi khác. Ngày xưa, chỉ cần đủ ăn là may. Bây giờ, đời sống vật chất đã khá hơn, thì cạnh tranh cũng sẽ khốc liệt hơn. Dùng tiêu chuẩn của quá khứ để đánh giá hiện tại là không phù hợp", thầy nói.

Thầy giáo này cho rằng giảm áp lực thi cử phải bắt đầu từ việc mở rộng hệ thống trường THPT, tăng số lượng và chất lượng trường học để đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của xã hội. 

"Bỏ kỳ thi vào 10 chỉ là xử lý phần ngọn. Muốn giải quyết tận gốc, cần đảm bảo quy luật cung - cầu của thị trường giáo dục. Cá nhân tôi cho rằng, kỳ thi tuyển sinh lớp 10 vẫn nên được giữ lại, không chỉ để đánh giá năng lực học sinh mà còn để phân tuyến hợp lý và công bằng", thầy khẳng định.