Nắng nóng 40 độ C, mâm cơm mọi nhà nên tránh những món này vì là "bẫy nhiệt": Càng ăn càng nóng từ trong ra ngoài

Trong những ngày đầu tháng 6, miền Bắc đang trải qua đợt nắng nóng đỉnh điểm, với nhiệt độ tới 40°C, thậm chí cảm nhận thực tế ngoài trời có thể lên tới 60°C do hiệu ứng bê tông hóa và bức xạ nhiệt từ mặt đường. Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, chỉ số tia UV tại Hà Nội, Hòa Bình, Bắc Giang đang ở ngưỡng rất nguy hiểm cho sức khỏe (mức 10–11 trên thang 11 cấp).

Thời tiết khắc nghiệt không chỉ khiến cơ thể mất nước nhanh chóng, mà còn làm rối loạn điều hòa thân nhiệt, dễ dẫn đến mệt mỏi, kiệt sức, say nắng, thậm chí đột quỵ. Điều đáng nói là chế độ ăn uống trong những ngày nắng nóng có ảnh hưởng lớn đến khả năng giữ mát và phục hồi của cơ thể, ăn sai cách có thể khiến bạn cảm thấy càng ăn càng nóng, càng mệt. 

Theo Đông y, thực phẩm có loại có tính nhiệt, một số loại khác lại có tính hàn. Những thực phẩm có tính nhiệt được coi như "bẫy nhiệt" trong những ngày nóng bức, nếu ăn nhiều càng có thể làm tăng nhiệt độ cơ thể, gây cảm giác khó chịu, mệt mỏi và trầm trọng thêm tình trạng nóng trong.

Vậy đâu là những loại thực phẩm nên tránh tuyệt đối trong những ngày nắng nóng "đổ lửa" để tránh nóng từ trong ra ngoài?

1. Đồ chiên rán, nhiều dầu mỡ: "Bẫy nhiệt" của cơ thể

Các món như khoai tây chiên, gà rán, nem rán, xúc xích chiên... tuy hấp dẫn nhưng lại là thủ phạm khiến cơ thể sinh nhiệt mạnh. Khi tiêu hóa chất béo, hệ tiêu hóa cần hoạt động nhiều hơn, sinh ra lượng nhiệt lớn hơn so với tiêu hóa đạm hay tinh bột.

Theo một nghiên cứu của Trường Y Đại học Connecticut (Hoa Kỳ) đăng trên tạp chí Dinh dưỡng (Journal of Nutrition), đốt cháy 1 gram chất béo tạo ra nhiều nhiệt lượng hơn 1 gram tinh bột đến 2 lần, do cơ thể cần huy động enzyme tiêu hóa và thời gian dài hơn để phân giải lipid. Do đó, ăn nhiều đồ chiên rán trong thời tiết nóng có thể khiến nhiệt độ cơ thể tăng cao, cảm giác nóng bức kéo dài hơn.

2. Thịt đỏ, thịt nướng: Tăng sinh nhiệt và khó tiêu

Các loại thịt đỏ như bò, dê, cừu... chứa nhiều đạm và chất béo bão hòa. Khi cơ thể tiêu hóa đạm động vật, quá trình chuyển hóa protein thành năng lượng tạo ra hiệu ứng sinh nhiệt mạnh mẽ.

Một nghiên cứu đăng trên Clinical Nutrition năm 2016 chỉ ra rằng, protein động vật có hệ số sinh nhiệt cao nhất trong số các nhóm thực phẩm. Tiêu thụ 100g thịt đỏ có thể làm nhiệt độ cơ thể tăng từ 0,5–1°C trong vòng 1–2 giờ sau ăn. Thịt nướng càng gây hại vì thường đi kèm với chất béo bị oxy hóa, vừa gây nóng, vừa tạo cảm giác đầy bụng, khó chịu.

3. Gia vị cay nóng như ớt, tiêu, tỏi sống: Nóng "từ trong ra ngoài"

Dù ăn cay có thể làm bạn toát mồ hôi và hạ nhiệt nhưng đây chỉ cách hạ nhiệt tạm thời. Thực tế, những thực phẩm này lại làm tăng chuyển hóa cơ bản và sinh nhiệt nội sinh.

Capsaicin – hoạt chất chính trong ớt – làm tăng hoạt động của tuyến giáp, thúc đẩy tuần hoàn máu và tăng tiết mồ hôi, gây cảm giác nóng hơn trong thời gian dài. Một nghiên cứu được Viện Y học Môi trường Tokyo tiến hành năm 2019 kết luận rằng, thường xuyên ăn cay trong thời tiết trên 35°C có thể làm giảm khả năng điều hòa thân nhiệt, đặc biệt ở người cao tuổi và người có bệnh tim mạch.

Do đó, dù món cay khiến bạn "đổ mồ hôi sướng miệng", nhưng trong những ngày nhiệt độ vượt 40°C, nên tiết chế tối đa.

4. Đồ ngọt, nước uống có đường: Nguy cơ "nhiệt miệng", mất nước ngược

Nhiều người nghĩ rằng uống nước ngọt, trà sữa, nước tăng lực là giải pháp giải khát tức thì. Tuy nhiên, các loại đồ uống có đường (đặc biệt là đường tinh luyện) khiến đường huyết tăng đột ngột. Điều này làm cho cơ thể mất nước nhanh hơn thông qua nước tiểu.

Theo nghiên cứu đăng trên American Journal of Clinical Nutrition, nước ngọt và đồ uống có đường làm giảm khả năng giữ nước của cơ thể tới 25% so với nước lọc. Ngoài ra, lượng đường cao cũng dễ gây viêm lợi, nhiệt miệng, nổi mụn trong điều kiện thời tiết oi bức.

5. Rượu, bia, cà phê: "Kẻ đánh lừa cảm giác" nguy hiểm

Cảm giác mát lạnh sau một ngụm bia hoặc ly cà phê đá là điều dễ hiểu, nhưng tác dụng sinh lý của các loại thức uống này lại hoàn toàn ngược lại.

Rượu và bia làm giãn mạch máu, tăng lưu lượng máu dưới da, khiến mất nhiệt nhanh và dễ sốc nhiệt hơn, đặc biệt khi ra ngoài trời nắng sau khi uống.

Cà phê chứa caffeine, là chất lợi tiểu – khiến cơ thể mất nước nhanh, làm khô da và nóng trong.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo rằng trong thời tiết nắng nóng trên 35°C, nên tránh hoàn toàn các đồ uống có cồn để giảm gánh nặng lên tim mạch và thận.

Trong điều kiện thời tiết 40 độ C, cơ thể đã phải chịu áp lực lớn để điều hòa nhiệt độ. Việc tiêu thụ các thực phẩm sinh nhiệt có thể làm tăng nguy cơ say nắng và đột quỵ nhiệt. Để tránh những nguy cơ trên xảy ra, nên điều chỉnh ăn uống theo hướng thích hợp. Tốt nhất, hãy ưu tiên các thực phẩm giải nhiệt, có tính mát như dưa hấu, dưa leo, rau má, bí đao, nước dừa, hoặc các loại trái cây giàu vitamin C (cam, bưởi, chanh)... Ngoài ra, cần uống đủ nước trong ngày và hạn chế ra ngoài vào lúc nắng nóng để bảo đảm an toàn cho bản thân.