Mùa thanh mai chín rộ: Thứ quả chua ngọt đẹp như mơ, ăn ngon lại tốt cho sức khỏe

Giữa muôn vàn trái cây, có một loài quả nhỏ nhắn nhưng mang trong mình linh hồn của núi rừng – đó chính là thanh mai, hay còn gọi là dâu rừng, dâu rượu. Nhìn thoáng qua tưởng đơn giản, thế nhưng chỉ cần cắn nhẹ một miếng là đủ để cảm nhận sự hoang dã trong từng tế bào vị giác: Cái chua thanh đầy bản năng, xen lẫn chút ngọt mềm như nụ cười e ấp của cô gái mới lớn. Không màu mè, không cần điểm tô cầu kỳ, thanh mai tự thân đã mang một sức quyến rũ rất riêng – hoang dã, tươi mới và sống động như chính thiên nhiên sinh ra nó.

Cứ vào khoảng tháng 4, tháng 5 hàng năm, những trái thanh mai lại vào mùa chín rộ, đỏ hồng rực rỡ như những viên ngọc nhỏ lấp ló giữa tán lá xanh rậm rạp. Loại quả có cái tên nghe vừa thanh vừa dịu này không chỉ làm say lòng bởi vẻ ngoài mộng mơ, hương vị chua ngọt dễ gây nghiện, mà còn mang trong mình nhiều lợi ích sức khỏe khiến ai từng một lần nếm thử đều nhớ mãi không quên.

"Đặc sản" của núi rừng

Thanh mai là loại cây mọc tự nhiên ở các vùng núi cao như Lạng Sơn, Lào Cai, Yên Bái, Hòa Bình… Cây cao trung bình khoảng 3–5 mét, cho trái vào mùa hè khi nắng bắt đầu gay gắt. Quả thanh mai nhỏ nhắn như đầu ngón tay, hình cầu hơi dẹt, bên ngoài có nhiều múi nhỏ xếp đều như vân tay, màu sắc chuyển từ hồng nhạt sang tím sẫm khi chín kỹ.

Vào mùa, các chợ miền núi hay vùng ven Hà Nội, Hải Phòng, Bắc Ninh… bắt đầu rộn ràng những mẹt thanh mai tươi rói, lấp lánh nước sương. Người ta mua về ăn tươi, làm siro, ngâm đường, pha trà giải nhiệt hoặc đơn giản là đem ướp lạnh – cắn một miếng là thấy cả núi rừng như vỡ òa trong vị giác.

Hương vị thanh mai có thể gây tranh cãi với những ai không quen ăn chua, nhưng với người đã "ghiền", đó là thứ chua dễ chịu, dịu nhẹ, kết hợp hoàn hảo với độ ngọt thanh mát nơi đầu lưỡi. Quả chín mọng có thể ăn liền, hoặc rắc thêm chút muối ớt, chấm cùng muối chanh đều dậy hương vị.

Không chỉ ngon miệng, thanh mai còn được ví như một biểu tượng mùa hè – thứ quả vừa mộng mơ vừa dữ dội, vừa dịu dàng vừa nồng nhiệt, gợi nhớ đến những ngày rong chơi trong rừng, tiếng ve râm ran và ánh nắng xuyên qua kẽ lá.

Lợi ích cho sức khỏe từ loại quả dân dã

Ít ai biết rằng, bên cạnh vị ngon khó cưỡng, thanh mai còn được xếp vào danh sách những loại quả có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe. Theo y học cổ truyền và các nghiên cứu dinh dưỡng hiện đại:

- Thanh nhiệt, giải độc: Do chứa nhiều vitamin C, chất xơ và các chất chống oxy hóa, thanh mai giúp tăng cường sức đề kháng, làm mát cơ thể, đặc biệt thích hợp cho những ngày nắng nóng.

- Hỗ trợ tiêu hóa: Vị chua của thanh mai có khả năng kích thích vị giác, tăng tiết dịch tiêu hóa, rất tốt với người hay bị đầy bụng, ăn không ngon miệng.

- Làm đẹp da: Lượng polyphenol cao trong quả giúp ngăn ngừa lão hóa, hỗ trợ làn da mịn màng, tươi sáng.

- Giảm mệt mỏi, giúp thư giãn: Một ly nước thanh mai ướp lạnh có thể khiến bạn như được “sạc pin” giữa ngày hè oi ả. Mùi thơm nhẹ nhàng của quả còn có tác dụng giúp tinh thần thư thái, giảm căng thẳng.

Từ món ăn vặt đến đặc sản ngâm lâu năm

Ngày nay, thanh mai không chỉ dừng lại ở món ăn vặt chớp nhoáng của mùa hè. Nhiều người sáng tạo ra các công thức biến tấu như:

- Thanh mai ngâm đường: Sau khi rửa sạch và để ráo, ngâm với đường trong lọ thủy tinh theo tỷ lệ 1:1. Sau vài ngày, nước thanh mai tiết ra sẽ lên màu đỏ thẫm, có thể pha nước uống cực kỳ ngon và bổ dưỡng.

- Mứt thanh mai: Nấu chín quả với đường và gừng, bảo quản được lâu, dùng ăn cùng bánh mì hoặc làm nhân bánh.

- Rượu thanh mai: Với người biết thưởng thức, rượu ngâm thanh mai là một đặc sản rất “được lòng” trong những bữa tiệc nhẹ, vừa thơm dịu vừa kích thích tiêu hóa.

Người ta yêu thanh mai không chỉ vì vị chua ngọt đầy cảm xúc ấy, mà còn vì khả năng “lột xác” kỳ diệu của nó khi kết hợp với đường và rượu. Dưới bàn tay người yêu ẩm thực, những trái thanh mai nhỏ bé bỗng chốc hóa thành thanh mai ngâm đường hay rượu trái cây thanh mai – thứ thức uống mê hoặc cả khứu giác lẫn vị giác. Chỉ một ngụm thôi cũng đủ khiến bạn ngỡ như đang bước vào một khu rừng mùa hè, nơi có mùi quả chín, có hương nắng gió, có cả ký ức tuổi thơ vang vọng...

Công thức ủ rượu thanh mai

Mỗi người có một gu, một sở thích riêng, và khi ngâm thanh mai cũng vậy. Nếu thích "tông ngọt", bạn chỉ cần ngâm thanh mai với đường phèn, nhưng nếu bạn thích một chút hương vị có men cay, hãy thêm rượu, để tạo món rượu hoa quả. Có thể hơi khập khiễng khi ví với rượu hoa cúc của người xưa, nhưng với thức uống lên men mùa hè như thanh mai ngâm thì quả thực cũng sảng khoái không kém.

Bạn hoàn toàn có thể linh hoạt ủ rượu cho phái mạnh hoặc gia giảm để phù hợp hơn với chị em phụ nữ.

Rượu cho phái mạnh: Chọn thanh mai đã chín khoảng 80–90% – tức vẫn còn giữ chút vị chua của rừng nhưng đã đủ độ ngọt để lên men trọn vẹn. Công thức: 1kg thanh mai + 0.5kg đường phèn + rượu trắng loại 42 độ trở lên. Ngâm tối thiểu 6 tháng. Vị rượu tạo ra là sự giao hòa giữa hoang dã và mạnh mẽ, như chính khí chất của những người đàn ông từng trải.

Rượu cho phái nữ: 1kg thanh mai + 1kg đường phèn + 1 lít rượu trắng loại nhẹ (28–36 độ). Hương vị nhẹ nhàng, ngọt ngào, dễ uống – như một buổi chiều dịu dàng có nắng xuyên qua kẽ lá.

Một vài lưu ý để có mẻ rượu như ý:

Thanh mai sau khi hái hoặc mua về phải được rửa sạch kỹ, sau đó phải để thật khô trước khi cho vào bình ngâm.

Bình ngâm rượu bắt buộc phải khô ráo, không dính dầu mỡ, tốt nhất nên được khử trùng kỹ càng trước khi sử dụng.

Một mẹo nhỏ: Trước khi cho nguyên liệu vào, bạn nên đổ một chút rượu trắng loại mạnh vào bình, lắc đều để “tẩy trùng” lần hai – đảm bảo không có vi khuẩn gây hỏng mẻ rượu.

Cuối cùng, chỉ cần… kiên nhẫn. Hãy để thời gian làm công việc của nó. Bởi chỉ thời gian mới khiến vị chua chát ngày nào trở nên tròn đầy, dịu êm.

Mùa thanh mai không dài – chỉ khoảng một tháng rưỡi là kết thúc, nên nếu đã trót yêu vị chua ngọt đặc trưng ấy thì đừng chần chừ. Hãy tranh thủ mua vài cân về để ăn tươi, để ngâm, để dành cho những ngày hanh hao. Bởi mỗi lần nhấp một ngụm siro thanh mai vào mùa đông, là như được trở về khoảnh khắc rực nắng tháng Năm, nơi những trái cây bé nhỏ mang cả núi rừng, cả mùa hè vào trong lòng bàn tay.