Hai loại trái cây không thể thiếu trong mỗi chuyến ra khơi của dân biển, linh hồn của những "bữa tiệc" giữa đại dương

Hai loại trái cây không thể thiếu trong hành trang mỗi chuyến ra khơi của ngư dân chính là chanh và ớt. Bởi chỉ cần thiếu một trong hai, chén nước mắm chấm hải sản sẽ mất đi vị chua cay hài hòa - thứ khiến cho mực nhảy, cá nấu chua, tôm hấp hay sò huyết nướng 'bùng nổ' giữa vị mặn mòi của biển khơi.

Chanh và ớt - Gia vị quốc dân, 'linh hồn' của nước chấm

Không đơn thuần là gia vị, từ lâu chanh và ớt đã trở thành 'linh hồn' của nước chấm Việt. Chấm ốc có thêm gừng, chấm mực thêm sả băm, ai không ăn cay thì giảm ớt, tăng đường và nước lọc, nhưng vài giọt chanh là thứ không thể thiếu.

Chanh giữ vai trò 'gia vị thanh lọc' cho hải sản. Axit dịu nhẹ của chanh làm dịu vị tanh, giúp bào ngư, hàu như 'tái' đi, ngọt mềm mà vẫn giữ nguyên hương vị biển. Người Việt chẳng cần sashimi cầu kỳ như Nhật, carpaccio Ý hay ceviche Mỹ Latin, cũng chẳng dùng tới ngũ vị kiểu ceviche Peru, chỉ cần chanh vắt nhẹ, vài lát ớt đỏ là đủ khiến vị giác bừng tỉnh, cái ngọt nổi rõ, cái tanh hóa thành dư vị, nâng món hải sản tươi sống thành trải nghiệm vị giác tròn đầy.

Ớt lại là 'chốt chặn' để giữ trọn hương vị, giúp người đi biển 'giữ vị' hài hòa giữa đại dương bao la. Một chén mắm mặn mà, vài khoanh ớt đỏ, giọt chanh tươi cũng đủ biến món mực hấp hay cá nướng, tôm luộc thành đặc sản giữa biển khơi mênh mông. Ngư dân gọi vui đây là bộ đôi 'hồi sinh vị giác' - giúp bữa ăn tuy giản đơn nhưng chẳng bao giờ nhạt miệng.

Chanh ớt không chỉ dùng để pha nước chấm hải sản cho món ăn thêm đậm đà, mà còn là 'vị thuốc tự nhiên' giúp kích thích tiêu hóa, giữ ấm cơ thể khi lênh đênh dài ngày giữa biển khơi.

Những bữa tiệc trên khoang thuyền giữa đại dương

Trên ghe chài bập bềnh, bàn ăn đôi khi chỉ là tấm ván gỗ kê tạm hay tấm chiếu trải trong khoang thuyền. Những con mực tươi rói vừa câu được làm sạch, cá phi lê, tôm bóc vỏ… được nhúng vào nước cốt chanh để làm 'chín' nhẹ hải sản. Có thể thêm mù tạt, chút gừng, sả, ớt bằm nhuyễn, tùy theo món ăn và khẩu vị.

Chẳng cần rau ghém cầu kỳ, từng con tôm đã bóc vỏ, miếng cá đã phi lê, mực xắt lát, cắt khúc hoặc loại nhỏ sẽ để nguyên con... chỉ cần chấm nước mắm tỏi ớt, muối tiêu chanh, hoặc đơn giản là mắm cốt vắt chanh, thả ớt cũng đủ đánh thức mọi giác quan. Khi lưới vừa kéo lên, mực, cá, tôm còn nhảy lách tách, chỉ cần vắt nửa trái chanh tươi lên là mùi tanh nhẹ lập tức bay đi, nhường chỗ cho vị mặn mòi của biển dịu dàng lan tỏa.

Trên các tàu du lịch tổ chức tour câu mực đêm ở Phú Quốc, lặn ngắm san hô ở Hòn Mun, hay trải nghiệm chợ cá lúc bình minh ở Bình Thuận, khoảnh khắc du khách cầm trên tay con mực tươi rói vừa nhảy khỏi mặt nước sẽ vô cùng đặc biệt. Họ háo hức vắt vài giọt chanh, chấm vào chén muối ớt xanh hoặc nước mắm tỏi ớt rồi thưởng thức ngay trên tàu. Đây luôn là trải nghiệm khó quên nhất, không chỉ bởi độ tươi ngon của hải sản mà còn bởi cảm giác 'tận hưởng trọn vị biển' giữa mênh mông sóng nước.

Chanh ớt trong đời sống ẩm thực Việt

Không mang vẻ kiêu kỳ như saffron, cũng chẳng đắt đỏ như truffle, nhưng chanh và ớt lại là hai loại trái cây quốc dân gần như hiện diện trong mọi gian bếp Việt - từ quán ăn lề đường đến nhà hàng 5 sao, từ mâm cơm gia đình đến những chuyến tàu ra khơi đêm lạnh.

Trong mâm cơm truyền thống, bát nước chấm không phải món chính nhưng là 'linh hồn' của bữa ăn. Du khách quốc tế đến Việt Nam thường ngạc nhiên khi bát đũa dùng riêng nhưng nước chấm lại chung, mỗi món ăn đều có một loại nước chấm riêng với cách gia giảm khác nhau... Và rồi, họ hoàn toàn bị chinh phục bởi thứ nước chấm cực kì giản đơn ấy.

Có rất nhiều món ăn liên quan đến nước mắm và kỹ năng pha chế. Bún nem, bún chả có nước chấm loãng, nhạt hơn với mắm, giấm, đường, tỏi, ớt, tiêu. Đồ gia giảm thì chỉ có như vậy, nhưng pha được nước mắm ngon là chuyện không hề hơn giản, không phải cứ áp đúng công thức thì sẽ thành công. Thành ra, nhiều hàng ăn, những thịt thà bún bánh không phải là yếu tố quyết định để giữ chân thực khách mà chính là 'nước chấm thần thánh'.

Cũng không ai thống kê được bao nhiêu quán ăn phục vụ nước chấm có chanh và ớt. Những hàng ốc luộc ngon có tiếng ở Hà Nội, chủ quán bao giờ cũng là người pha nước chấm, công thức nếu có trao truyền cho con cháu cũng phải 'chọn mặt gửi vàng' chứ không tùy tiện được. Trong nhiều nhà hàng, đầu bếp thậm chí còn chế biến riêng các loại sốt chanh ớt: chanh muối ớt xanh xay nhuyễn ăn kèm hải sản nướng, nước chấm chua ngọt cho gỏi cá, hay ớt tươi ngâm giấm trong hũ thủy tinh đặt sẵn trên bàn. Chanh và ớt không chỉ là phụ gia mà còn là 'tuyên ngôn' về sự tinh tế trong chế biến, để món ăn thêm tròn vị.

Chanh ớt - Hương vị của tự do, dư âm của biển cả

Có thể bạn đã từng tham gia bữa tiệc hải sản hoành tráng, nhưng hẳn chưa quên lần đầu tiên tự tay chấm miếng mực câu đêm với xì dầu mù tạt, hay bẻ đôi con cua hấp chấm muối tiêu chanh giữa chòng chành sóng nước. Trong khoảnh khắc đó, chanh và ớt không chỉ là gia vị. Chúng là kỷ niệm, là dư âm của sự hoang dã, mộc mạc và tự do.

Giữa nhịp sống hiện đại với muôn vàn món ăn cầu kỳ và vô số 'trend' ẩm thực mới ra mỗi ngày, chanh và ớt vẫn giữ một vị trí rất riêng - lặng lẽ nhưng kiên định. Chừng nào ngư dân còn ra khơi, còn đánh bắt được hải sản tươi rói, thì chanh và ớt vẫn mãi là 'linh hồn' của món 'nước chấm thần thánh' trong bữa ăn của người Việt.

Chanh giúp khử tanh và làm dậy độ ngọt của hải sản, ớt lại tạo độ cay nồng đặc trưng, khiến vị giác được đánh thức trọn vẹn. Từ quán ăn ven đường đến nhà hàng cao cấp, từ chợ cá sáng sớm đến bữa tiệc hải sản trên du thuyền 5 sao, chanh và ớt sẽ luôn hiện diện theo cách tự nhiên nhất, trở thành một phần của văn hóa - nơi ẩm thực và biển cả giao thoa, để rồi bất cứ ai từng nếm thử cũng sẽ mang theo dư vị ấy suốt hành trình dài.