Hà Nội: Sân đình rực lửa hội thổi cơm thi Thị Cấm
Ngày 17/2 (tức mùng 8 tháng Giêng) người dân làng Thị Cấm (phường Xuân Phương, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) tổ chức Hội kéo lửa, thổi cơm thi truyền thống.
Hội thi kéo lửa thổi cơm là lễ hội dân gian đã có từ lâu đời tại làng Thị Cấm (xã Xuân Phương, Từ Liêm, Hà Nội) diễn ra hàng năm vào ngày mùng 8 tháng Giêng Âm lịch để tưởng nhớ công ơn Thành hoàng của làng - tướng quân Phan Tây Nhạc.
Sáng sớm ngày 17/2, rất đông người dân địa phương và du khách thập phương đã có mặt tại đình Thị Cấm để chuẩn bị cho lễ hội diễn ra vào đúng 11 giờ cùng ngày.
Trước khi diễn ra hội thi, các đội sẽ bắt đầu tết rơm thành từng bó. Rơm sau khi tết sẽ được đặt dưới và trên những chiếc cối đá đã rửa sạch. Các đội chơi lót bó rơm đã tết lại như ổ gà dưới cối đá để tránh khi giã cối bị rung hay di chuyển.
Hội thi có 3 phần chính: kéo lửa, thi chạy lấy nước và thổi cơm. Phần thi chạy lấy nước sẽ do các cháu có độ tuổi từ 12 đến 14 tuổi đảm nhận. Xuất phát từ đình làng các thí sinh sẽ phải chạy quãng đường khoảng 700m về hướng đông. Ai mang được nước về lại đình làng sớm nhất sẽ chiến thắng. Cuộc thi năm nay có 4 đội tham dự tương ứng với 4 tổ dân phố trên địa bàn phường.
Đúng 11 giờ, hàng trăm người đứng chật kín sân đình. Phần thi lấy nước và kéo lửa cũng bắt đầu trong sự hò reo của những người cổ vũ nồng nhiệt.
Cùng lúc này gạo được lấy ra từ chiếc cối vừa giã, những người phụ nữ đang chuẩn bị công việc nấu cơm.
Hội thi nấu cơm giữa các đội diễn ra ngay trước sân đình
Sau một tuần hương, các thành viên của ban giám khảo sẽ đi tìm nồi cơm trong rất nhiều đống tro rơm. Các cụ sẽ mang vào trong và xới cơm ra bát cúng thần linh. Cơm sau đó được mang ra gian ngoài của đình làng để chấm điểm công khai trước người dân và thành viên của các các đội tham dự.
Theo các cụ cao niên trong làng, đội thắng cuộc trong cuộc hội thi nấu cơm năm nào thì năm ấy mọi người trong họ hàng, hàng xóm đó sẽ ấm no, làm ăn thuận lợi. Dù thắng hay thua trong cuộc thi thì người dân nơi đây cũng rất tự hào với truyền thống của lễ hội thổi cơm thi làng Thị Cấm đã mang đậm nét văn minh lúa nước của đồng bằng Sông hồng còn giữ gìn đến ngày nay.
Di sản văn hóa Quốc gia
“Hội thổi cơm thi Thị Cấm” được tổ chức để tưởng nhớ công ơn của tướng quân Phan Tây Nhạc và Hoa Dung - những người đã có công gây dựng làng Thị Cấm (phường Xuân Phương, quận Nam Từ Liêm).
Quy trình thổi cơm ở làng Thị Cấm có 3 phần chính là thi chạy lấy nước, thi kéo lửa và thi thổi cơm, tổ chức vào mùng 8 tháng Giêng âm lịch.
Ngày 9/3/2021, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định số 827/QĐ-BVHTTDL công bố Lễ hội truyền thống - Hội thổi cơm thi Thị Cấm vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Tương truyền, vào thời Hùng Vương thứ 18, ở Thị Cấm có một chàng trai là Phan Tây Nhạc sức khỏe và ý chí hơn người. Chàng trai chăm luyện rèn thân thể, lại giỏi chữ nghĩa nên văn võ song toàn. Gặp khi đất nước có nạn ngoại xâm, vua cho tuyển quân và kêu gọi người tài ra giúp nước. Chàng Tây Nhạc vào ứng thí, trúng tuyển, mọi điểm đều đạt ưu ngay vòng đầu. Vua lấy làm hài lòng, phong chàng làm tướng và giao cho 3 vạn quân kịp lên đường chiến trận.
Tướng quân Phan Tây Nhạc lĩnh ý vua, nhận đủ quân số và gấp rút ngày đêm luyện rèn binh sĩ. Vì hành quân gấp mà không ăn đúng bữa thì khó có sức đuổi giặc. Ông đã nghĩ ra cách thường xuyên tổ chức thi nấu cơm có thưởng ngay trong quân ngũ để nhanh chóng ổn định đội quân hậu cần giỏi nấu nướng. Quân đội của tướng Phan Tây Nhạc nổi tiếng “bách chiến bách thắng”, kẻ thù nghe tiếng ông đều run sợ, lui về cố thủ.
Sau khi trấn giữ yên ổn biên cương trở về, vua Hùng gả cháu gái của Hoàng hậu là Hoa Dung cho Phan tướng quân. Trong niềm hạnh phúc gia đình, nhân tiết xuân tươi sáng, vợ chồng Phan tướng quân đi thăm viếng các nơi.
Tới vùng kia thấy cánh đồng xanh tốt, nhân dân no đủ, hiền hậu, già làng tiếp đón nồng nhiệt và thành kính nên ông bà Phan Tây Nhạc và Hoa Dung đã lưu lại dựng nhà ở đây. Đó là làng Thị Cấm, xưa thuộc xã Vân Canh, huyện Từ Liêm, TP Hà Nội.
Sau khi ông bà qua đời, nhân dân suy tôn ông làm Thành hoàng. Hằng năm vào ngày mùng 8 tháng Giêng mở hội thi thổi cơm để tưởng nhớ công ơn ông bà và trình diễn lại cảnh nấu cơm thuở xưa ông thường tổ chức, đặc biệt cứ 5 năm tổ chức đại lễ một lần. Việc tổ chức thực hành Lễ hội thổi cơm thi Thị Cấm về cơ bản, các tục, kiêng kỵ, trình và vị trí trong quá trình tổ chức thực hành các nghi lễ vẫn giữ được tính nguyên bản so với truyền thống.