Đừng để không khí bẩn - “sát thủ vô hình đầu độc” con bạn: Vì sao trẻ em dễ bị tổn thương hơn người lớn?
Không khí ô nhiễm, đặc biệt PM2.5, không chỉ là vấn đề môi trường, mà là vấn đề sức khỏe cộng đồng, là mối nguy đối với tương lai của con em chúng ta.
Những ngày trời sương mù, bụi bao trùm, ô nhiễm không khí đeo bám, cha mẹ bế con ra đường, tưởng là “chuyện thường”, nhưng thực tế mỗi hơi thở trong không khí chứa bụi siêu mịn PM2.5 có thể là cú đánh ngấm ngầm vào phổi, sức khỏe và tương lai của con trẻ.
Khi PM2.5 không chỉ đơn thuần là “bụi khói”
PM2.5 là các hạt bụi mịn có đường kính ≤2.5 µm - rất nhỏ, dễ xuyên sâu vào phổi, thậm chí vào máu. Nhiều công trình khoa học cho thấy, trẻ em tiếp xúc với PM2.5 - kể cả ngắn hạn và dài hạn - có nguy cơ giảm chức năng phổi, viêm đường hô hấp, tăng hen, và phát triển phổi kém hơn.
Dữ liệu từ hệ thống quan trắc IQAir cho thấy vào lúc 10h sáng 3/12, chỉ số AQI tại nhiều nơi ở Hà Nội đạt 155, mức “không lành mạnh”
Một phân tích tổng hợp (meta-analysis) về tác động ngắn hạn của PM2.5 đối với phổi trẻ em ghi nhận: Cứ tăng 10 µg/m³ PM2.5, hiệu suất thở (PEF) của trẻ giảm 1.74 L/min trung bình. Đây là một dấu hiệu rõ ràng của giảm chức năng hô hấp.
Ở mức độ phơi nhiễm dài hạn, một nghiên cứu theo dõi hàng năm trên trẻ em trong môi trường công nghiệp tại Đài Loan ghi nhận,cứ 1 µg/m³ tăng thêm PM2.5 - tỉ lệ “thở khò khè”, hen suyễn, ho tăng rõ.
Một nghiên cứu khác với trẻ em từ 7-12 tuổi cho thấy: phơi nhiễm môi trường lâu dài với PM2.5 làm giảm chỉ số FEV₁ và FVC - nghĩa là dung tích phổi và khả năng thở ra giảm - thể hiện phổi phát triển không tốt.
Tiếp xúc bụi mịn từ trong bụng mẹ đến khi lớn: Tổn thương không chỉ là “một lần”
Một nghiên cứu theo dõi nhiều năm trên gần 3.700 trẻ cho thấy: Nếu mẹ bầu hoặc trẻ sau sinh sống trong môi trường nhiều PM2.5, nguy cơ con bị hen suyễn hoặc khò khè tăng rõ.
Một nghiên cứu khác ghi nhận, trẻ có phơi nhiễm trước sinh với PM2.5 có tỉ lệ nhiễm bệnh hô hấp nặng, viêm phổi hoặc viêm phế quản tái phát cao hơn, theo mô hình “liều lượng càng cao, rủi ro càng lớn”.
Như vậy, không chỉ trẻ đang đi học mà cả khi còn là bào thai, phổi và hệ miễn dịch của con đã phải “gánh chịu”.
Vì sao trẻ em (và thai nhi) dễ tổn thương hơn người lớn
Trẻ em thở nhanh hơn, mỗi kg cơ thể tiêu thụ nhiều không khí hơn. Điều này đồng nghĩa, lượng bụi độc hại đi vào phổi nhiều hơn.
Phổi, hệ miễn dịch, hệ hô hấp của trẻ vẫn đang phát triển, vì vậy, trẻ dễ bị tổn thương bởi viêm, stress oxy hóa, gây tổn thương lâu dài.
PM2.5 có thể xuyên sâu vào phế nang, gây viêm, kích thích quá mức hệ miễn dịch, làm mô phổi “phát triển lệch”, ảnh hưởng chức năng phổi và sức khỏe lâu dài của trẻ.
Bà June Kunugi, Giám đốc của UNICEF khu vực Đông Á - Thái Bình Dương cho biết: “Mỗi hơi thở đều quan trọng, nhưng chúng đồng thời cũng có thể mang lại nguy hiểm cho quá nhiều trẻ em. Vì cơ thể và trí não của trẻ em vẫn đang phát triển, việc các em thường xuyên hít thở không khí bị ô nhiễm ở mức không an toàn có thể làm suy giảm sự phát triển toàn diện, gây hại cho phổi và cản trở sự phát triển nhận thức của các em, từ đó cướp đi sức khỏe, tiềm năng và tương lai tươi sáng mà các em xứng đáng được hưởng”.
Bảo vệ con từ hôm nay: Khuyến cáo từ chuyên gia
Các chuyên gia môi trường và y tế khuyến cáo: Trong bối cảnh không khí ô nhiễm, đặc biệt có nhiều PM2.5, các gia đình, phụ huynh cần chủ động thực hiện biện pháp bảo vệ để giảm tác hại, đặc biệt cho trẻ em và phụ nữ mang thai.
Với trẻ nhỏ (nhất là dưới 6 tuổi), nên tránh ra ngoài khi chất lượng không khí xấu. Trong trường hợp buộc phải ra, cần cho trẻ đeo khẩu trang lọc bụi mịn chuẩn (N95/KN95).
Giữ không khí trong nhà sạch: Nếu có điều kiện, sử dụng máy lọc không khí; hạn chế đốt than, đốt rác, đun nấu khói trong nhà vì bụi mịn có thể len lỏi vào nhà, nano-bụi (PM2.5) vẫn là mối nguy.
Với phụ nữ mang thai: Tránh ra đường, ra ngoài khi chất lượng không khí xấu; bởi phổi và hệ miễn dịch của trẻ được hình thành từ trong bụng mẹ - khoảng thời gian này rất nhạy cảm.
Nếu con có tiền sử bệnh hô hấp (hen suyễn, viêm phổi, dị ứng), đặc biệt cần thận trọng - PM2.5 có thể làm bệnh tái phát hoặc nặng hơn rất nhanh.
Tiếp xúc PM2.5 = đánh cược sức khỏe dài hạn
Không khí ô nhiễm, đặc biệt PM2.5, không chỉ là vấn đề môi trường, mà là vấn đề sức khỏe cộng đồng, là mối nguy đối với tương lai của con em chúng ta. Ngay một ngày có PM2.5 cao - phổi của trẻ có thể giảm từ 20–30 mL dung tích, hoặc giảm PEF mạnh, nghĩa là trẻ thở yếu hơn, dễ mệt, dễ ho.
Phơi nhiễm dài hạn - ngay cả tăng 1 µg/m³ PM2.5 cũng liên quan tới giảm đáng kể FEV₁, FVC ở nhóm học sinh, nghĩa là ảnh hưởng đến “khả năng sống khỏe” lâu dài.
Trẻ có mẹ bầu sống trong ô nhiễm - nguy cơ bị hen hoặc viêm đường hô hấp từ bé cao hơn đáng kể.
Những thống kê này không phải lời cảnh báo chung chung mà là bằng chứng khoa học cụ thể: mỗi µg bụi mịn tăng thêm, chúng ta đánh đổi bằng một phần phổi, một phần sức khỏe của trẻ.