Dù nam hay nữ, thấy tê ở 3 vùng này của cơ thể thì nghĩ ngay đến dấu hiệu tắc nghẽn mạch máu, sau tuổi 50 càng không được bỏ qua

Trong đời sống hằng ngày, rất nhiều người từng trải qua những tình huống như: Sáng ngủ dậy thấy ngón tay tê đến mức như không phải của mình; đi bộ lâu thì bắp chân bỗng "điện giật" một cái rồi tê ran; hoặc khi đánh răng nhìn vào gương, bỗng thấy khóe miệng giật nhẹ vài cái, sau đó là cảm giác tê.

Những triệu chứng này nhìn thì chẳng đau đớn, không ảnh hưởng ăn uống hay công việc, đa số chỉ vỗ vỗ tay, lắc lắc chân rồi bỏ qua. Nhưng thật ra, nếu cười xòa cho qua, đôi khi bạn không cười vì tê, mà cười vì… chưa ý thức được mức độ nghiêm trọng của nó.

Một thực tế khá "chạm lòng": Cảm giác tê ở một số vùng trên cơ thể, đặc biệt là tê lặp đi lặp lại, không có lý do rõ ràng, rất có thể không phải do chèn ép thần kinh hay mệt mỏi đơn thuần. Đó có thể là tín hiệu của tắc nghẽn mạch máu.

Nói cụ thể hơn, khi mạch máu bị tắc, dòng máu lưu thông kém, oxy và dưỡng chất đến thần kinh không đủ, thần kinh sẽ "lên tiếng" bằng cảm giác tê. Tê ở vị trí nào, có thể gợi ý mạch máu ở vùng đó đang gặp vấn đề. Nếu chỉ chăm chăm vào cái tê mà quên tìm nguyên nhân phía sau, đó mới là nguy hiểm nhất.

Nhiều người nghe đến bệnh mạch máu thì nghĩ ngay đến người lớn tuổi, người béo phì, người có mỡ máu hoặc huyết áp cao. Cứ như thể chuyện này chẳng liên quan gì đến người trẻ. Nhưng thực tế thì ngược lại. Hiện nay, không ít người mới ngoài 30 đã phát hiện xơ vữa động mạch.

Thói quen uống trà sữa thay nước, thức khuya như "chuyện thường ngày", lười vận động, ăn uống lệ thuộc đồ chế biến và đồ giao tận nơi… khiến mạch máu của nhiều người chưa đến 40 tuổi đã "già trước tuổi". Và cảm giác tê cũng vì thế mà tìm đến sớm.

1. Tê tay

Tê tay - nghe thì nhỏ, nhưng có thể không nhỏ chút nào. Nhiều người nghĩ do ngủ đè vào tay hay cầm điện thoại quá lâu. Nhưng nếu không phải tê thoáng qua mà xảy ra thường xuyên, thậm chí nặng hơn ở một bên, thì cần cảnh giác. Đặc biệt là kiểu tê lan từ ngón tay lên cánh tay, vai, thường báo hiệu vấn đề không còn ở vùng ngoại biên nữa.

Một số nghiên cứu cho thấy ngoài các nguyên nhân phổ biến như bệnh cổ vai gáy hay hội chứng ống cổ tay, nếu kèm theo cảm giác lạnh, da tím, ấn vào hồi phục chậm, thì nhiều khả năng là do lưu thông máu kém - đặc biệt là động mạch bị hẹp hoặc tắc.

Một dữ liệu đăng trên Tạp chí Bệnh mạch máu não Trung Quốc cho biết: khoảng 40% bệnh nhân đột quỵ từng xuất hiện tê tay hoặc tê cánh tay trong 3 tháng trước khi xảy ra cơn đột quỵ, nhưng họ đã bỏ qua. Những cái tê đó thực chất là não đang phát tín hiệu báo động trước.

Nếu xơ vữa động mạch đã khiến máu lên não kém, thì chuyện không còn dừng lại ở tê tay nữa. Một ngày nào đó, bỗng dưng tê liệt nửa người hay nói khó, đó sẽ là phút giây phải trả giá.

2. Tê bắp chân

Tê bắp chân, đặc biệt khi ngồi lâu trên xe buýt, rạp chiếu phim, rất nhiều người từng trải qua. Ban đầu chỉ thấy nặng chân, rồi tê. Mọi người hay đổ lỗi cho việc ngồi lâu.

Đúng là ngồi lâu khiến máu lưu thông kém, nhưng ở một số người, cảm giác tê ấy lại là tín hiệu của huyết khối tĩnh mạch.

Nếu bắp chân đau khi ấn vào, sưng, đổi màu da - đó không phải tê bình thường, mà là dấu hiệu sớm của huyết khối.

Trong y khoa, huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) là "quả bom nổ chậm" nằm trong chân. Nhiều ca bắt đầu từ những cục máu đông nhỏ ở bắp chân. Thống kê cho thấy hơn 60% bệnh nhân thuyên tắc phổi từng khởi đầu từ huyết khối tĩnh mạch chân.

Một khi cục máu đông rời ra và trôi theo dòng máu lên phổi, nó có thể gây thuyên tắc phổi chết người chỉ trong vài phút. Không ít trường hợp tử vong đột ngột khi đi xe đường dài hoặc bay đường xa, nguyên nhân sâu xa chính là những cơn tê chân bị xem nhẹ.

3. Tê môi hoặc tê mặt

Tê môi, tê mặt cũng là một tín hiệu dễ bị bỏ qua. Nhiều người nghĩ là do gió lạnh, nóng trong người, thậm chí thiếu canxi. Nhưng trên lâm sàng, nguyên nhân phổ biến hơn lại là thiếu máu lên não.

Não điều khiển mọi cảm giác và vận động. Chỉ cần một vùng não bị thiếu máu, môi, mặt, lưỡi, thậm chí khả năng nói đều có thể bị ảnh hưởng. Nếu tê môi đi kèm nhìn mờ, chóng mặt, nói ngọng, rất có thể là thiếu máu não thoáng qua (TIA) - hay còn gọi là "cơn đột quỵ mini".

Tên nghe nhẹ nhàng, nhưng đây là chẩn đoán y khoa chính thức. Thống kê cho thấy hơn 30% người bị TIA sẽ gặp đột quỵ thật sự trong vòng một năm. Tê môi chính là tín hiệu cảnh báo sớm. Nếu chỉ nghĩ "nghỉ chút là hết", thì chẳng khác nào đang mở đường cho một cơn tai biến thực sự.

Tóm lại, cảm giác tê chính là tiếng kêu cứu của thần kinh và mạch máu. Thần kinh cần máu để nuôi dưỡng; khi dòng máu bị cản trở, nó sẽ phản ứng bằng tê, lạnh, yếu. Tăng huyết áp, mỡ máu, tiểu đường, xơ vữa - đều là kẻ thù của mạch máu. Nhưng chúng không gây đau ngay lập tức, mà chỉ âm thầm khiến cơ thể "tê rần" để báo động.

Theo Báo cáo Sức khỏe Tim mạch Trung Quốc, tỷ lệ mắc xơ vữa động mạch ở người trưởng thành đã lên đến 33% - tức là cứ ba người trưởng thành thì có một người có xơ vữa ở mức độ nào đó. Không hiếm người mới 30 tuổi đã có mảng bám ở động mạch cảnh - những "hạt mầm" gây tắc mạch trong tương lai.

Nếu ai đó thường xuyên bị tê - dù ở tay, chân hay môi - và đã loại trừ nguyên nhân do tư thế hay ngủ sai, thì cần kiểm tra mạch máu ngay: siêu âm mạch máu, đánh giá xơ vữa, xét nghiệm máu… đừng đợi đến lúc "có chuyện" rồi mới chạy chữa.

Có người hỏi: tê có phải chỉ gặp ở người yếu, người già? Không hẳn. Nhiều nhân viên văn phòng, bề ngoài chỉn chu, nhưng kết quả khám sức khỏe lại xấu: Mỡ máu cao, homocysteine cao, triglycerid cao… đều là "đao phủ" của mạch máu.

Từng có trường hợp một nhân viên quảng cáo 35 tuổi, không hút thuốc, không uống rượu, nhưng vì ngồi lâu, ăn uống thất thường nên xuất hiện xơ vữa động mạch cảnh. Khi đó anh mới nhớ: hóa ra mình hay bị tê sau đầu và lạnh ngón tay.

Những "rắc rối nhỏ" tưởng chừng vô hại ấy thật ra là cơ thể đang than phiền. Chúng không phải lý do để bỏ qua, dù chỉ xuất hiện một lần.

Với bác sĩ, việc xác định tê có phải do tắc mạch hay không không thể dựa vào cảm giác, mà phải nhờ xét nghiệm: điện cơ, MRI, siêu âm động mạch cảnh, đo lưu lượng máu não… Đừng đợi đến khi "tê thành liệt" mới ân hận.

Cơ thể mỗi người nhạy cảm khác nhau, nhưng cảm giác tê luôn là sự "phản đối" đồng thời của thần kinh và mạch máu. Tay, chân, môi chính là những nơi hay "giận dỗi" nhất. Nhận ra sớm những tín hiệu này quan trọng hơn bất kỳ loại thực phẩm chức năng nào. Mạch máu bị tắc chưa phải điểm kết thúc, nhưng nếu cố tình phớt lờ, đó chính là tự đào hố cho sức khỏe mình.

Mong rằng ai cũng có thể nghe được những "lời thì thầm" của cơ thể, đừng đợi đến khi nó phải gào lên mới giật mình.