Bắc Kinh (Trung Quốc) và 40 ngày dập dịch Covid-19 trong cộng đồng

Sau 56 ngày không có ca Covid-19 mới và chỉ 5 ngày sau khi hạ cấp độ ứng phó với dịch, hôm 11/6 vừa qua, Bắc Kinh, Trung Quốc bất ngờ tái bùng phát dịch cộng đồng. Đã có những nhận định cho rằng, nếu không kiểm soát kịp thời, dịch ở Bắc Kinh còn nghiêm trọng hơn Vũ Hán, bởi ổ dịch ở đây là chợ đầu mối Tân Phát Địa.

Nếu xét về diện tích, chợ này lớn gấp hơn 20 lần chợ hải sản Hoa Nam, nơi phát tán virus SARS-CoV-2 ở tâm dịch toàn cầu Vũ Hán. Tuy nhiên, chỉ 14 ngày sau đó, thành phố hơn 21 triệu dân này đã tuyên bố cơ bản kiểm soát được dịch. Chưa đầy 14 ngày tiếp theo, Bắc Kinh không có ca bệnh mới. Sau gần 40 ngày, vào ngày 20/7, mức độ cảnh bảo dịch ở đây lại quay về cấp III như trước đó. Qua đợt dịch nguy hiểm này, Bắc Kinh được coi như mô hình về kiểm soát dịch cộng đồng ở Trung Quốc.

Phản ứng nhanh, xét nghiệm rộng

Trước tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp trên thế giới, Trung Quốc luôn xác định cùng lúc phải chặn dịch cả trong nước lẫn ngoại nhập. Nói như ông Ngô Tôn Hữu, Chuyên gia trưởng về dịch tễ học của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Trung Quốc, đợt dịch ở Bắc Kinh là nằm "trong dự liệu", bởi dịch bệnh vẫn đang lan rộng trên toàn cầu và nước này luôn xác định tất cả các địa phương đều có nguy cơ xuất hiện trở lại các ca bệnh lẻ trong cộng đồng do vẫn còn dịch xâm nhập.

Sau khi xuất hiện ca bệnh đầu tiên hôm 11/6, một quy trình phòng chống dịch vốn đã hình thành từ đợt dịch lần trước lập tức được kích hoạt: điều tra dịch tễ, xét nghiệm axit nucleic, tập trung cứu chữa người bệnh, phòng dịch tại khu dân cư, đảm bảo vật tư phòng dịch và nhu yếu phẩm cho người dân.... Hơn 1,6 triệu người đã tham gia chống dịch tại các khu dân cư.

Ngay khi chỉ có 1 ca nhiễm, Bắc Kinh đã lập tức bước vào "trạng thái thời chiến", tức huy động mọi nguồn lực, từ công an, cảnh sát, dân phòng, tới cán bộ khu vực, tình nguyện viên... vào cuộc; các khu dân cư có dịch phải chịu sự quản lý kiểu "thời chiến", tức "nội bất xuất ngoại bất nhập"; mọi quyết sách đưa ra phải được thực hiện nghiêm và khẩn trương.... Đây là điều chỉ xảy ra ở Vũ Hán khi dịch bệnh đã lan rộng với mức độ nguy hiểm. Để hạn chế tối đa rủi ro, tổn thất và dập dịch trong thời gian ngắn nhất, Bắc Kinh đã chống dịch ở cấp độ cao hơn thực tế.

Cho đến nay, nhiều ổ dịch cộng đồng tái bùng phát ở nước này, như Thư Lan, Bắc Kinh và nay là Urumqi, Tân Cương và Đại Liên, Liêu Ninh đều chưa xác định được chính xác nguồn lây, do vậy khoanh vùng ổ dịch là việc làm được ưu tiên hàng đầu song song với truy tìm nguồn lây.

Chỉ chưa đầy 16 tiếng sau khi có ca bệnh đầu tiên, cơ quan y tế ở đây đã xác định được "tâm chấn" của đợt dịch cộng đồng lần này là chợ đầu mối Tân Phát Địa. Ngay lập tức, toàn bộ khu chợ bị phong tỏa, không ai được ra ngoài. Tất cả phải bị cách ly và tiến hành xét nghiệm.

Hàng chục khu dân cư quanh chợ Tân Phát Địa và những nơi có bệnh nhân Covid-19 lập tức bị phong tỏa. Tuy nhiên, khác với đợt dịch hồi đầu năm, mức độ nguy cơ dịch bệnh (cao, vừa và thấp) đã không còn đánh giá theo đơn vị hành chính cấp quận, huyện, mà chỉ ở quy mô khu dân cư (cấp thôn, làng). Mục đích của việc làm này là không để cả một khu vực rộng lớn rơi vào tình trạng "tê liệt", người dân ở những nơi không có bệnh nhân, tức "nguy cơ thấp" vẫn sinh hoạt bình thường và có thể di chuyển ra ngoài thành phố nếu đáp ứng được yêu cầu có giấy xét nghiệm âm tính trong vòng 7 ngày.

Bên cạnh quản lý khu dân cư, xét nghiệm được xác định là một biện pháp hữu hiệu giúp phát hiện sớm người bệnh Covid-19 ngay từ thời kỳ ủ bệnh và chưa có triệu chứng. Ban đầu các đối tượng phải tiến hành xét nghiệm là tất cả cư dân ở các khu vực có nguy cơ cao và vừa, cũng như những tiểu thương và nhân viên làm việc tại các khu chợ có người bệnh.

Sau khi xác định trong số người bệnh có những trường hợp làm việc trong các ngành có diện tiếp xúc rộng, như cửa hàng ăn uống, chuyển phát nhanh..., một cuộc xét nghiệm đã được tiến hành đối với tất cả những người làm trong lĩnh vực này. Các tiểu thương và nhân viên của các chợ nông sản, người làm trong ngành ăn uống, chuyển phát nhanh, giao đồ ăn, siêu thị, làm đẹp.... là những đối tượng trọng điểm phải lấy mẫu trong đợt dịch vừa qua ở Bắc Kinh.

Lần đầu tiên những người có liên quan đến các địa điểm có người bệnh hoặc người bệnh từng đi qua đã được chính quyền địa phương kêu gọi qua truyền thông hoặc nhắn tin trực tiếp vào điện thoại nhờ dữ liệu lớn, để họ chủ động khai báo và đi xét nghiệm. Trong đó, việc thông báo qua truyền thông là cách làm đã được Việt Nam áp dụng ngay từ đợt dịch đầu tiên.

Trong vòng hơn 20 ngày, bên cạnh lực lượng tại chỗ, 420 nhân viên y tế của 12 tỉnh, thành ở Trung Quốc đã chi viện cho Bắc Kinh để giúp thành phố này xét nghiệm cho gần 12 triệu người trong tổng số hơn 21 triệu dân. Giờ đây "Xét nghiệm chưa?" đã trở thành câu chào hỏi cửa miệng của nhiều người dân Bắc Kinh thay vì "Ăn cơm chưa?" như thói quen trước đó.

Mã sức khỏe, khẩu trang - vật bất ly thân

Dù có dịch hay không, giờ đây, mã sức khỏe và khẩu trang đã trở thành những vật dụng không thể thiếu của bất cứ người dân nào tại đại đô thị này.

Mã sức khỏe là ứng dụng mang tên Health Kit, được cài đặt trên điện thoại cá nhân, nó cho biết tình hình di chuyển và tình trạng sức khỏe của những người đang ở Trung Quốc, bao gồm cả người nước ngoài. Ứng dụng này dựa trên công nghệ di động và dữ liệu lớn (big data). Chính phủ Trung Quốc đã sử dụng hệ thống “mã sức khỏe” dựa trên màu sắc để kiểm soát sự di chuyển của người dân và hạn chế đà lây lan của Covid-19.

Dưới sự trợ giúp của Alibaba và Tencent, hệ thống mã sức khỏe đã được lưu ký trên các ứng dụng smartphone phổ biến của hai tập đoàn này. Ở Trung Quốc, hàng trăm triệu người đang dùng Alipay - ứng dụng thanh thoán di động của Alibaba và Wechat - ứng dụng nhắn tin của Tencent. Đặt mã sức khỏe lên hai nền tảng này có nghĩa rằng, nhiều người có thể tiếp cận một cách dễ dàng.

Để có được mã sức khỏe, người dân phải vào trang đăng ký, điền thông tin cá nhân, bao gồm tên, số chứng minh thư hoặc hộ chiếu và số điện thoại. Họ được yêu cầu báo cáo về lịch sử đi lại và liệu có tiếp xúc với bất kỳ bệnh nhân Covid-19 hoặc người nghi nhiễm nào trong vòng 14 ngày qua hay không.

Sau khi thông tin được cơ quan chức năng xác nhận, mỗi người dùng sẽ được cấp một mã xác nhận màu đỏ, vàng hoặc xanh. Người dùng có mã đỏ phải vào cơ sở cách ly tập trung hoặc tự cách ly trong 14 ngày. Người có mã vàng phải cách ly 7 ngày, trong khi người có mã xanh có thể tự do di chuyển. Giờ đây, dù đến bất cứ, đặc biệt là nơi công cộng, nhà hàng, công sở..., mọi người đều phải xuất trình mã sức khỏe này. Khi một người được xác nhận mắc Covid-19, cơ quan chức năng có thể nhanh chóng lần lại đường đi của bệnh nhân và xác định đã tiếp xúc những ai.

Riêng với khẩu trang, mặc dù nhiều người khi đến chỗ rộng thoáng, ngoài trời và vắng người sẽ không đeo, nhưng đây vẫn là vật dụng họ luôn mang bên người, bởi nếu muốn vào một khu vực nào đó trong nhà hoặc đông người mà không có khẩu trang họ sẽ bị nhắc nhở hoặc mời ra, ngay cả khi đã tạm hết dịch.

Bên cạnh đó, việc đo thân nhiệt cũng được duy trì tại nhiều tòa nhà, siêu thị, khu dân cư, nhiều nơi dùng máy đo tự động thực hiện thao tác này. Khi ra vào các tòa nhà, công sở và chung cư, người ngoài phải đăng ký thông tin cá nhân và việc ra vào hiện vẫn bị hạn chế.

Với các biện pháp nhanh, đồng bộ, khẩn trương, quyết liệt và sự hợp tác tích cực của người dân, dịch Covid-19 trong cộng đồng ở Bắc Kinh đã được kiểm soát hoàn toàn sau gần 3 chu kỳ ủ bệnh 14 ngày. Quan trọng hơn, các biện pháp phòng chống dịch vẫn được duy trì thường xuyên sau đó để hạn chế ở mức tối thiểu những tác động tiêu cực nếu không may dịch bùng phát trở lại, trong khi điều này hoàn toàn có thể xảy ra trong bối cảnh hiện nay./.