Xôn xao "thư viện hình chụp lén khách" của nhóm tài xế công nghệ khiến MXH dậy sóng

Những bức ảnh chụp lén phụ nữ trong lúc đang đi đường, đứng chờ xe hay bước vào nhà được đăng lên một nhóm kín với những dòng chú thích dung tục. Có người còn nói thẳng ước gì “có góc thấp thấp để thấy trong cái khe kia có gì”, có người khoe “thêm một em vào thư viện”. 

Những dòng chữ ấy không chỉ gây khó chịu mà còn phơi bày một thực tế đáng lo: Một bộ phận tài xế công nghệ đang coi khách hàng như “mục tiêu giải trí”, sẵn sàng rình rập bấm máy và phát tán hình ảnh. Câu chuyện không dừng ở sự thiếu tế nhị. Nó là vấn đề đạo đức, văn hóa nghề nghiệp và quyền an toàn của phụ nữ nơi công cộng.

Chuyện gì đang lan truyền?

Theo nội dung được chia sẻ, một nhóm tài xế đã đăng ảnh khách nữ mặc váy ngắn cùng những bình luận khiếm nhã. Ảnh được chụp từ phía sau, ở khoảng cách gần, nhiều khả năng là ngay sau khi khách vừa xuống xe. Một số tài khoản còn khuyến khích nhau “săn ảnh”, biến hành vi chụp trộm thành trò vui tập thể. Những hình ảnh ấy lập tức khiến cộng đồng mạng phẫn nộ. Bởi ai cũng hiểu, người trong ảnh không hề biết mình bị chụp, càng không đồng ý cho phát tán trên mạng xã hội.

Vì sao đây là vấn đề nghiêm trọng?

Trước hết, chụp trộm là xâm phạm quyền riêng tư. Một người bước xuống xe hay đi vào nhà là khoảnh khắc đời thường, không phải màn trình diễn cho ai “ngắm”. Khi bị chụp lén, họ mất quyền kiểm soát hình ảnh của chính mình. 

Thứ hai, những dòng chú thích với ý đồ tình dục hóa làm tổn thương danh dự người bị chụp, biến họ thành đối tượng để cười cợt. Thứ ba, việc ảnh bị phát tán có thể dẫn đến rủi ro an toàn: Bị theo dõi, bị quấy rối, bị sử dụng hình ảnh cho mục đích xấu. Đặt mình vào vị trí người trong ảnh, ai có thể bình thản khi biết rằng có người lén chụp rồi mang hình mình ra bình phẩm?

Tài xế công nghệ là người cung cấp dịch vụ. Họ nhận tiền để chở khách an toàn, tôn trọng khách và giữ bí mật thông tin của khách. Khi cố tình chụp lén, họ đã phá vỡ niềm tin tối thiểu trong giao dịch. Khách lên xe luôn ở thế yếu: Không biết người cầm lái là ai, không biết sẽ bị đưa đi đâu. Nếu còn bị rình rập, khách nữ càng cảm thấy bất an. Niềm tin đổ vỡ sẽ kéo theo hệ lụy cho cả nền tảng và cộng đồng tài xế, những người đang làm việc nghiêm túc cũng bị vạ lây.

Góc nhìn pháp lý và ranh giới cần nhớ

Luật pháp bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín cá nhân. Việc chụp lén rồi đăng hình người khác với lời lẽ xúc phạm hoàn toàn có thể bị xử phạt, thậm chí xử lý hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng. Một số nền tảng còn có quy định nội bộ rất rõ: Tài xế không được quay phim, chụp ảnh khách khi chưa có sự đồng ý; không được tiết lộ vị trí, thông tin cá nhân, thói quen sinh hoạt của khách. Việc lập “thư viện chụp trộm” và chia sẻ công khai đi ngược mọi cam kết ấy.

Theo Điểm e, Khoản 3, Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ - CP, hành vi "Sử dụng hình ảnh của người khác lên không gian mạng mà không được sự đồng ý" có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 20 triệu đồng. Đồng thời thực hiện biện pháp khắc phục buộc gỡ bỏ, tháo gỡ, xóa thông tin vi phạm và buộc xin lỗi công khai bằng văn bản với tổ chức, cá nhân bị ảnh hưởng.

Đơn cử như ngày 11/10 vừa qua, một người đàn ông tên Nguyễn Thành Phố sống ở xã Đức Trọng, Lâm Đồng đã bị phạt 6,25 triệu đồng do hành vi tự ý đăng ảnh người khác, theo Vnexpress.

Trách nhiệm thuộc về ai? Trách nhiệm đầu tiên thuộc về cá nhân vi phạm. Mỗi cú bấm máy là một lựa chọn. Không thể đổ cho hoàn cảnh hay “tính đàn ông”. Trách nhiệm tiếp theo thuộc về nhóm kín và người quản trị. Cho phép những nội dung thô tục tồn tại là đang tiếp tay cho việc coi thường phụ nữ. Và cuối cùng là trách nhiệm của các nền tảng gọi xe: Phải rà soát, xử lý nghiêm, khóa tài khoản vi phạm, chủ động gửi thông báo đến khách hàng, tăng cảnh báo trong ứng dụng và bổ sung mục phản ánh riêng cho hành vi chụp trộm. Một quy trình xử lý minh bạch sẽ là cam kết an toàn rõ ràng nhất.

Người dùng nên làm gì khi nghi bị chụp trộm?

Điều đầu tiên là giữ bình tĩnh và ưu tiên an toàn. Nếu phát hiện bị chụp, có thể yêu cầu người chụp xóa ảnh ngay trước mặt mình; nếu tình huống không an toàn, hãy rời đi và báo cho bảo vệ tòa nhà hoặc công an phường. 

Với dịch vụ công nghệ, nên ghi lại mã chuyến, biển số, thời gian, địa điểm để gửi phản ánh cho nền tảng. Nếu hình ảnh đã bị đăng kèm lời lẽ xúc phạm, nạn nhân có quyền yêu cầu gỡ bỏ và xem xét trách nhiệm pháp lý. Đừng im lặng. Sự im lặng khiến hành vi xấu trở thành “bình thường mới”.

Cộng đồng có thể làm gì? Mỗi người dùng mạng có thể dừng like, dừng bình luận đùa cợt và chủ động báo cáo các bài đăng chụp trộm. Người làm truyền thông nên lên tiếng theo cách tỉnh táo: Phê phán hành vi, không công kích cá nhân vô tội và không phát tán thêm ảnh nạn nhân. Nếu cần minh họa, hãy che mặt, che dấu hiệu nhận dạng để bảo vệ họ. Tôn trọng phụ nữ không phải lời kêu gọi chung chung; đó là chuỗi hành động nhỏ, từ cách nhìn, cách nói, đến việc không biến cơ thể người khác thành trò vui.

Vài tấm ảnh có thể chỉ là câu chuyện nhỏ trong một nhóm kín, nhưng thái độ phía sau mới là điều đáng sợ: Coi khách hàng như món đồ. Khi thái độ ấy lan rộng, xã hội phải trả giá bằng sự bất an của phụ nữ và sự hoang mang của những người đi làm đêm, đi học sớm, đi về một mình. Bởi vậy, việc xử lý vài tài khoản chỉ là bước đầu. Quan trọng hơn là các nền tảng và hãng xe phải đặt lại “chuẩn tôn trọng”: Đào tạo lại tài xế, nhắc nhở định kỳ, kỷ luật nghiêm minh và truyền thông công khai để răn đe. Một nghề chỉ bền khi người trong nghề biết giữ phẩm giá của chính mình và tôn trọng khách.

Chụp trộm không phải trò vui. Nó là hành vi xâm phạm, làm tổn thương và có thể đe dọa an toàn của người khác. Ai từng cầm điện thoại rình rập hãy thử đặt mình vào vị trí người trong ảnh: Liệu ta có đủ bình tĩnh khi biết hình của mình đang bị chuyền tay kèm những lời bình phẩm tục tĩu? Sự an toàn của phụ nữ không thể phó mặc cho may rủi. Nó cần sự vào cuộc của nền tảng, của pháp luật và của mỗi chúng ta bắt đầu từ việc không cổ vũ, không chia sẻ, không dung túng cho bất kỳ “thư viện chụp trộm” nào.