Vụ "nữ không mặc áo dài bị trừ điểm, nam mặc được cộng điểm" của trường THPT ở TP.HCM, chuyên gia nói: Vi phạm nguyên tắc bình đẳng

Mới đây, trường THPT Marie Curie (quận 3, TP.HCM) đã ra thông báo về việc tham gia Lễ hội Áo dài TP.HCM lần thứ 11 năm 2025. Thông báo gây tranh cãi khi yêu cầu toàn bộ giáo viên nữ và nữ sinh tham gia, trong khi nam sinh được khuyến khích tham gia và giáo viên nam không tham gia đồng diễn sẽ đảm nhận việc quản lý học sinh.

Một điểm gây tranh luận khác là việc nhà trường đưa ra quy định về điểm thi đua phong trào trên thang điểm 10. Theo đó, nữ sinh không tham gia đồng diễn sẽ bị trừ 0,5 điểm, còn nam sinh tham gia đồng diễn sẽ được cộng 0,5 điểm.

Nhà trường giải thích rằng việc huy động nữ sinh tham gia là do đồng diễn dân vũ áo dài yêu cầu phải mặc áo dài. "Mỗi nữ sinh đều có sẵn áo dài trắng, còn nam sinh thì nhà trường khuyến khích những bạn có sẵn áo dài nam tự nguyện tham gia", thông báo nêu rõ.

Về việc tính điểm thi đua, ban giám hiệu cho biết đây là một sự kiện văn hóa lớn, đòi hỏi học sinh tham gia phải có thái độ nghiêm túc và trách nhiệm. Việc cộng điểm cho nam sinh tham gia chỉ là hình thức khuyến khích, vì áo dài thường gắn liền với nữ sinh, nên những nam sinh yêu thích áo dài dân tộc cần được biểu dương.

"Quy định cộng trừ điểm rèn luyện vi phạm nguyên tắc bình đẳng"

Nhiều ý kiến cho rằng, nếu chỉ yêu cầu nữ sinh tham gia và trừ điểm nếu không tham gia, có lẽ cũng sẽ ít ai chú ý. Tuy nhiên, việc cộng điểm cho nam sinh khi tham gia, điều này tạo ra một sự phân biệt rõ rệt. Đây rõ ràng là một hình thức ưu ái vô lý đối với nam sinh. Sự phân biệt này làm tăng thêm cảm giác bất bình đẳng giữa hai giới trong môi trường học đường.

Ông Lương Thế Huy, Chuyên gia chính sách về giới nhận định, việc trường Marie Curie phản hồi lại quy định cộng trừ điểm rèn luyện với học sinh mặc áo dài, với lý do nữ sinh nào cũng đều có áo dài sẵn, còn nam sinh mặc áo dài là có tình yêu đặc biệt với áo dài dân tộc.

Tuy nhiên, quy định cộng trừ điểm rèn luyện lại vi phạm nguyên tắc bình đẳng, khi đánh giá hai nhóm khác biệt giới tính (nữ và nam) bằng những tiêu chí khác nhau (nữ là ý thức tập thể, nam là tình yêu dân tộc), nhưng lại ra cùng một đầu ra đánh giá (điểm rèn luyện).

Giả sử, 2 bạn nam và nữ cùng có các hoạt động rèn luyện giống như nhau, và đều cùng đạt 9 điểm, thì nếu cả hai cùng tham gia trình diễn áo dài, nữ sẽ có 9 điểm, còn nam 9,5 điểm; còn nếu cùng không tham gia trình diễn áo dài, nữ có 8,5 điểm, còn nam vẫn có 9 điểm. Đây chính là hậu quả của việc thưởng và phạt không bình đẳng.

Ông Huy ví dụ, quy định cộng trừ điểm này cũng tương tự như việc cho hai nhóm học sinh làm hai đề thi khác nhau, nhưng điểm thì lại cho vào cùng một cột. Rõ ràng các bạn nữ đang làm một đề thi "khó" hơn, không thi là trượt, nhưng nếu một bạn nam tự nguyện làm bài thi ấy thì bạn ấy tự động đậu.

Tình huống này không mới. Nó tới từ việc một giới này được kì vọng ít hơn giới kia, trong khi lại có được sự công nhận dễ dàng hơn: Phụ nữ nấu ăn nghĩa là phụ nữ đang làm phụ nữ. Đàn ông nấu ăn nghĩa là ông chồng quốc dân vạn người mê. Đàn ông không biết cắm hoa là đàn ông đang làm đàn ông. Phụ nữ không biết cắm hoa là phụ nữ không khéo léo.

"Ông Phan Bội Châu từng cho rằng: "Việc gì đáng nghe, tai con trai nghe được thì tai con gái cũng có quyền nghe; việc gì đáng thấy, mắt con trai thấy được thì mắt con gái cũng có quyền thấy; việc gì đáng chống cự, tay chân con trai chống cự được thì tay chân con gái cũng có quyền chống cự; việc gì đáng nơi phô, miệng con trai nơi phô được thì miệng con gái cũng có quyền nơi phô; việc gì đáng ngẫm nghĩ, óc con trai ngẫm nghĩ được thì óc con gái cũng có quyền ngẫm nghĩ".

Suy rộng ra, thì nếu đàn ông có quyền từ chối nghĩa vụ "yêu áo dài", thì phụ nữ cũng có quyền như thế. Hay đàn ông có lợi khi "yêu áo dài", thì phải nữ cũng phải có lợi như thế. Đấy là quan điểm bình đẳng giới mà cha ông ta đã cố truyền dạy và rất nên giữ. Mong nhà trường lấy phẩm giá con người, giá trị công bình làm trọng, kể cả khi điều đó có nghĩa là việc thực hiện tốt nhiệm vụ được giao sẽ khó khăn hơn. Nhưng khó khăn hơn thì cũng sẽ xứng đáng hơn", ông Huy nêu ý kiến.

Nói về vấn đề này, Chuyên gia giáo dục Tô Thụy Diễm Quyên nhận định, việc khuyến khích học sinh tham gia Lễ hội Áo dài là một hoạt động hết sức ý nghĩa, không chỉ góp phần gìn giữ mà còn tôn vinh bản sắc văn hóa dân tộc.

Tuy nhiên, bà Quyên cũng cho rằng, giữ gìn bản sắc không chỉ là chuyện của riêng phái nữ. Ở đây, nhà trường cũng có phần thiếu tinh tế khi đưa ra quy định cộng - trừ điểm thiếu hợp lý. Nếu cộng điểm cho tất cả những bạn đều tham gia thì sẽ công bằng và nhân văn hơn.

"Con gái tôi từng theo học cấp 3 một trường ở quận 3. Trường có quy định nữ sinh mặc áo dài thứ 2 đầu tuần. Vốn tính năng động như con trai, con tâm sự, đó là ngày bản thân con luôn bứt rứt, khó chịu, không tập trung học hay chơi đùa gì được. Con có hỏi: Tại sao con gái mặc áo dài vào thứ 2 nhưng con trai thì không. Tôi cũng chỉ bảo với con, đây là quy định của nhà trường.

Theo tôi, việc bảo tồn văn hóa cần được thực hiện một cách linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tế, để vừa giữ gìn được nét đẹp truyền thống, vừa đảm bảo sự thoải mái và tự do cho học sinh. Không nhất thiết cứ phải một vài ngày trong tuần phải mặc áo dài, mà chỉ ưu tiên trong các lễ hội hay những dịp quan trọng.

Mặc áo dài nguyên ngày, trong điều kiện oi bức như ở TP.HCM thực sự là một cực hình. Bởi ngoài áo dài, các em còn phải mặc thêm một lớp áo lá, rất nóng nực và hạn chế vận động", chuyên gia này chia sẻ.