Truy tìm kẻ "giết" phim truyền hình Việt Nam?
Ai là kẻ đã khiến cho phim truyền hình Việt Nam ngày càng xuống cấp cả nội dung lẫn hình thức?
Ở nhiều nước, phim truyền hình dài tập là món ăn tinh thần không thể thiếu đối với khán giả phổ thông. Ở các nước Mỹ Latinh, những bộ phim thuộc loại telenovella đã khiến cuộc sống của người dân dường như bị dừng lại khi TV phát sóng. Ở Mỹ, từ thời các nhà sản xuất được tài trợ bởi các hãng xà phòng cho ra đời thể loại opera soap, cho đến nay, phim TV vẫn tiếp tục phát triển. Song dường như chỉ có ở nước ta, phim truyền hình có chiều hướng ngược lại, càng làm càng dở. Vì sao lại có tình trạng này?
Nhà đài – Kẻ chủ mưu giấu mặt
Việc xã hội hóa ngành sản xuất phim đã tạo điều kiện cho nhiều công ty sản xuất phim ra đời. Theo số liệu tin cậy, hiện nay ở nước ta có khoảng hơn 150 công ty làm phim, trong đó có kkhoảng 50 công ty đã làm phim TV dài tập. Trong số 50 công ty này, có 30 công ty là đối tác của HTV, còn VTV có khoảng 20 công ty. Việc có hàng chục công ty làm phim như vậy chỉ có vài đầu ra ở VTV và HTV đã khiến cho các công ty này phải cạnh tranh nhau để sinh tồn. Đấy là hậu quả tréo ngoe của việc nhà nước cho thành lập hãng phim tư nhân nhưng lại quản lý thắt chặt đầu ra của sản phẩm.
Phim Bí thư tỉnh ủy
Điều đó nghiễm nhiên đặt VTV và HTV vào vị trí của các ông chủ đầy quyền lực. Và 50 doanh nghiệp kia, muốn sản phẩm của mình đến được với công chúng, không còn con đường nào khác là phải quan hệ, tức là phải “chạy”. Chạy theo kiểu cổ điển là tiền. Chạy theo kiểu tế nhị là bao một chuyến đi nước ngoài, chạy theo kiểu thô tục là đi Vũng Tàu, Đồ Sơn v.v... Những chuyện chạy kiểu này hay hơn rất nhiều so với các phim dài tập được chiếu trên truyền hình. Một cặp biên kịch – đạo diễn đã có ý định xây dựng một phim truyền hình dài tập về những nỗi cay đắng và nhục nhã mà họ phải trải qua để phim mình được vào “quota” của nhà đài, song đau đớn quá, nuốt nghẹn vào lòng, không viết nổi.
Có chuyện nhà đài đặt ra giờ Vàng. Cái này là cái gì? Có tiêu chí nào không? Cũng tương tự như bên giáo dục, những cái gọi là trường điểm hay lớp điểm là nơi có nhiều học trò yếu kém do cha mẹ quan hệ tốt với nhà trường để gửi gắm con em mình vào. Thực chất giờ vàng là một nguồn làm ăn của đài. Không lạ gì khi những bộ phim yếu kém được chui vào khung giờ Vàng. Nhà đài chỉ việc chiếu phim thu tiền quảng cáo và:
Không hỗ trợ nhà sản xuất
Không chịu trách nhiệm gì về bộ phim
Không có định hướng gì cho các đối tác
Không cần biết khán giả có xem hay không?
Còn còn có nhiều cái không khác nữa.
Phim Bỗng dưng muốn khóc
Đạo diễn Khải Hưng, 5 năm về trước, còn nói: “Phim truyền hình của ta vẫn chưa qua tuổi thôi nôi”. Cũng ý đó, nhà làm phim Phước Sang nói phim truyền hình dài tập “còn bé lắm mấy anh ơi, nó mới 2 tuổi thôi mà”. So sánh mối quan hệ giữa nhà đài với các nhà sản xuất, người viết lại nhớ tới hình ảnh vợ chồng Tenardier và cô bé Cottez trong Những người khốn khổ của V.Hugo.
Hãng phim tư nhân – Nạn nhân kiêm thủ phạm
Thường thì một hãng phim tư nhân mới thành lập, họ phải làm những phim tài liệu về giáo dục hay du lịch trong một thời gian dài để học hỏi kinh nghiệm và chuẩn bị tiềm lực hướng đến việc làm phim truyện. Nhưng ở nước ta, một hãng phim tư nhân vừa ra đời đã lao ngay vào làm phim, không phải phim một tập mà làm phim nhiều tập ngay. Đấy là điều kỳ diệu của Việt Nam.
Phim Dòng sông định mệnh
Và một hãng phim tư nhân thường phải có độ tuổi từ 15 đến 20 năm mới gọi là trưởng thành trong nghề đề nói chuyện nghề nghiệp được, nhưng ở ta mọi chuyện đều ngược lại. Các hãng phim tư nhân muốn tồn tại phải có quan hệ rộng. Quan hệ để vay được tiền ngân hàng. Quan hệ để có doanh nghiệp, đại gia yểm trợ. Quan hệ để có các công ty quảng cáo hỗ trợ. Quan hệ để phim mình được nhà đài cấp “quota”, được xếp chiếu giờ vàng. Bao nhiêu sức lực, tài lực dành cho quan hệ rồi thì lấy gì đầu tư vào phim nữa? “Toét mắt là tại giếng đình. Cả làng cùng toét chứ mình em đâu”.
Phim yếu, phim cẩu thả, phim rẻ tiền, phim giả tạo, phim không thể sống nổi một lần, phim gì đi chăng nữa, ai dám phạt nhà sản xuất? Cùng lắm là ngưng chiếu chứ gì! Việc gì mà phải làm phim tốt cho tốn tiền. Việc gì phải làm phim hay cho mệt. Phim hay mà không chen chân được vào giờ Vàng thì khác gì “áo gấm đi đêm?”. Nhiều người làm tranh hàng chợ thì hội họa sẽ suy tàn. Nhiều người làm phim nghiệp dư thì phim sẽ tệ hại.
Diễn viên - Kẻ tòng phạm
Một cung cách làm phim như vậy nên đội ngũ làm phim, từ biên kịch đến đạo diễn, quay phim, dựng phim và các thành phần khác đều làm phim kiểu nháo nhào, cẩu thả. Một biên kịch đòi làm luôn đạo diễn. Một đạo diễn đòi làm luôn phần âm nhạc cho phim. Một diễn viên một lúc nhận vài hợp đồng, vừa làm người mẫu, vừa làm ca sỹ là chuyện thường. Một quay phim đòi làm luôn biên kịch. Một nhà sản xuất đòi làm luôn từ A-Z... Còn rất nhiều một khác nữa. Cái làng phim truyền hình Việt Nam từ Nam chí Bắc đều như nhau cả. Người viết nhớ đến ca khúc "Vũng lầy của chúng ta" của Lê Uyên Phương mà hình dung thảm trạng phim truyền hình Việt lúc này.
Phim Những Thiên thần áo trắng
Một đạo diễn làm nghề tử tế trên trường quay bị cậu ánh sáng chế giễu: “Thôi đi ông ơi! Ông săn bắt con nghệ thuật làm đinh gì lâu thế! Bọn tôi chết khát cả rồi” Anh họa sỹ thiết kế thêm vào: “Được huy chương thì mình ông hưởng chứ bọn tôi đâu được cái gì. Thôi, xong sớm nghỉ sớm”. Anh đạo diễn đành thỏa hiệp với các đồng nghiệp.
Ai có lương tâm làm phim tốt bị cho là dở hơi. Ai có yêu cầu đồng nghiệp lao động nghiêm túc bị coi là không biết điều. Ai làm phim không đảm bảo tiến độ của nhà sản xuất bị cho nghỉ. Nhìn vào đội ngũ làm phim truyền hình của nước ta hiện nay, người viết lại chợt nhớ đến hình ảnh của các phân tử và nguyên tử va chạm nhau một cách hỗn loạn như kiểu chuyển động Braon.
Phim Vệt nắng cuối trời
Khán giả bị ngộ độc
Làm khán giả thật khổ trăm bề. Đồ ăn thức uống thì nhiễm thuốc sâu, thuốc bảo quản thực phẩm. Chưa sáng ra đã bị ô nhiễm bởi tiếng ồn tứ phía. Ra đường thì kẹt xe, lầy lội, nắng gắt. Hàng ngày phải va chạm bởi bao thứ bực mình. Tối về nhà bật TV thì gặp toàn những phim phải gió.
Phim truyền hình hiện nay như một loại thực phẩm được chế biến từ vật liệu ôi thiu, xào xáo qua loa, thêm vài thứ gia vị cho dậy mùi hương rồi bán cho công chúng. Nó như một loại thức ăn bị nhiễm độc. Khán giả tiêu thụ nó đang dần dần bị hủy hoại một cách âm thầm về nhiều mặt. “Khán giả chấp nhận mọi thứ” – có thể nói, chưa bao giờ, nguyên tắc này của truyền hình được các đài, các nhà sản xuất và các nghệ sỹ lợi dụng như hiện nay.
Nhà đài – Kẻ chủ mưu giấu mặt
Việc xã hội hóa ngành sản xuất phim đã tạo điều kiện cho nhiều công ty sản xuất phim ra đời. Theo số liệu tin cậy, hiện nay ở nước ta có khoảng hơn 150 công ty làm phim, trong đó có kkhoảng 50 công ty đã làm phim TV dài tập. Trong số 50 công ty này, có 30 công ty là đối tác của HTV, còn VTV có khoảng 20 công ty. Việc có hàng chục công ty làm phim như vậy chỉ có vài đầu ra ở VTV và HTV đã khiến cho các công ty này phải cạnh tranh nhau để sinh tồn. Đấy là hậu quả tréo ngoe của việc nhà nước cho thành lập hãng phim tư nhân nhưng lại quản lý thắt chặt đầu ra của sản phẩm.
Có chuyện nhà đài đặt ra giờ Vàng. Cái này là cái gì? Có tiêu chí nào không? Cũng tương tự như bên giáo dục, những cái gọi là trường điểm hay lớp điểm là nơi có nhiều học trò yếu kém do cha mẹ quan hệ tốt với nhà trường để gửi gắm con em mình vào. Thực chất giờ vàng là một nguồn làm ăn của đài. Không lạ gì khi những bộ phim yếu kém được chui vào khung giờ Vàng. Nhà đài chỉ việc chiếu phim thu tiền quảng cáo và:
Không hỗ trợ nhà sản xuất
Không chịu trách nhiệm gì về bộ phim
Không có định hướng gì cho các đối tác
Không cần biết khán giả có xem hay không?
Còn còn có nhiều cái không khác nữa.
Đạo diễn Khải Hưng, 5 năm về trước, còn nói: “Phim truyền hình của ta vẫn chưa qua tuổi thôi nôi”. Cũng ý đó, nhà làm phim Phước Sang nói phim truyền hình dài tập “còn bé lắm mấy anh ơi, nó mới 2 tuổi thôi mà”. So sánh mối quan hệ giữa nhà đài với các nhà sản xuất, người viết lại nhớ tới hình ảnh vợ chồng Tenardier và cô bé Cottez trong Những người khốn khổ của V.Hugo.
Hãng phim tư nhân – Nạn nhân kiêm thủ phạm
Thường thì một hãng phim tư nhân mới thành lập, họ phải làm những phim tài liệu về giáo dục hay du lịch trong một thời gian dài để học hỏi kinh nghiệm và chuẩn bị tiềm lực hướng đến việc làm phim truyện. Nhưng ở nước ta, một hãng phim tư nhân vừa ra đời đã lao ngay vào làm phim, không phải phim một tập mà làm phim nhiều tập ngay. Đấy là điều kỳ diệu của Việt Nam.
Phim yếu, phim cẩu thả, phim rẻ tiền, phim giả tạo, phim không thể sống nổi một lần, phim gì đi chăng nữa, ai dám phạt nhà sản xuất? Cùng lắm là ngưng chiếu chứ gì! Việc gì mà phải làm phim tốt cho tốn tiền. Việc gì phải làm phim hay cho mệt. Phim hay mà không chen chân được vào giờ Vàng thì khác gì “áo gấm đi đêm?”. Nhiều người làm tranh hàng chợ thì hội họa sẽ suy tàn. Nhiều người làm phim nghiệp dư thì phim sẽ tệ hại.
Diễn viên - Kẻ tòng phạm
Một cung cách làm phim như vậy nên đội ngũ làm phim, từ biên kịch đến đạo diễn, quay phim, dựng phim và các thành phần khác đều làm phim kiểu nháo nhào, cẩu thả. Một biên kịch đòi làm luôn đạo diễn. Một đạo diễn đòi làm luôn phần âm nhạc cho phim. Một diễn viên một lúc nhận vài hợp đồng, vừa làm người mẫu, vừa làm ca sỹ là chuyện thường. Một quay phim đòi làm luôn biên kịch. Một nhà sản xuất đòi làm luôn từ A-Z... Còn rất nhiều một khác nữa. Cái làng phim truyền hình Việt Nam từ Nam chí Bắc đều như nhau cả. Người viết nhớ đến ca khúc "Vũng lầy của chúng ta" của Lê Uyên Phương mà hình dung thảm trạng phim truyền hình Việt lúc này.
Ai có lương tâm làm phim tốt bị cho là dở hơi. Ai có yêu cầu đồng nghiệp lao động nghiêm túc bị coi là không biết điều. Ai làm phim không đảm bảo tiến độ của nhà sản xuất bị cho nghỉ. Nhìn vào đội ngũ làm phim truyền hình của nước ta hiện nay, người viết lại chợt nhớ đến hình ảnh của các phân tử và nguyên tử va chạm nhau một cách hỗn loạn như kiểu chuyển động Braon.
Làm khán giả thật khổ trăm bề. Đồ ăn thức uống thì nhiễm thuốc sâu, thuốc bảo quản thực phẩm. Chưa sáng ra đã bị ô nhiễm bởi tiếng ồn tứ phía. Ra đường thì kẹt xe, lầy lội, nắng gắt. Hàng ngày phải va chạm bởi bao thứ bực mình. Tối về nhà bật TV thì gặp toàn những phim phải gió.
Phim truyền hình hiện nay như một loại thực phẩm được chế biến từ vật liệu ôi thiu, xào xáo qua loa, thêm vài thứ gia vị cho dậy mùi hương rồi bán cho công chúng. Nó như một loại thức ăn bị nhiễm độc. Khán giả tiêu thụ nó đang dần dần bị hủy hoại một cách âm thầm về nhiều mặt. “Khán giả chấp nhận mọi thứ” – có thể nói, chưa bao giờ, nguyên tắc này của truyền hình được các đài, các nhà sản xuất và các nghệ sỹ lợi dụng như hiện nay.