'Thủ phạm mới' vượt viêm gan virus, trở thành nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan tại Việt Nam

Gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa (MAFLD) đang được giới chuyên môn cảnh báo sẽ vượt viêm gan virus để trở thành nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan, ung thư gan tại Việt Nam.

Dự báo trên được đưa ra tại Hội nghị khoa học “Xu hướng mới trong điều trị bệnh Tiêu hóa – Gan mật năm 2025” (GastroHep UMC 2025), trong bối cảnh bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa (MAFLD - Metabolic dysfunction-associated fatty liver disease) đang thu hút sự quan tâm lớn từ giới chuyên môn.

Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất trong cơ thể, đảm nhận nhiều chức năng quan trọng như hấp thu dưỡng chất, thải độc, dự trữ năng lượng và hỗ trợ tiêu hóa. Trong gan luôn tồn tại một lượng mỡ nhất định, tuy nhiên nếu lượng mỡ vượt quá 5% trọng lượng gan sẽ ảnh hưởng đến hoạt động và chức năng của cơ quan này. Lúc này, người bệnh được chẩn đoán mắc gan nhiễm mỡ – tình trạng khiến gan to hơn bình thường.

Gan nhiễm mỡ ở giai đoạn đầu, khi tỷ lệ mỡ còn thấp, thường lành tính. Tuy nhiên, nếu không được điều trị và kiểm soát, bệnh có thể tiến triển thành xơ gan và ung thư gan – những biến chứng nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng.

Nhiều nghiên cứu tại các quốc gia phát triển đã chỉ ra gan nhiễm mỡ là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan và ung thư gan. Tại Việt Nam, căn bệnh này được dự báo sẽ thay thế viêm gan virus, trở thành "gương mặt chính" trong nhóm bệnh gan mạn tính.

Theo các chuyên gia, gan nhiễm mỡ gồm hai nhóm nguyên nhân: do rượu và không do rượu. Trong đó, gan nhiễm mỡ không do rượu có mối liên hệ chặt chẽ với các rối loạn chuyển hóa như béo phì, đái tháo đường type 2, rối loạn lipid máu và hội chứng chuyển hóa.

PGS.TS.BS Võ Duy Thông, Trưởng khoa Tiêu hóa, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM cho biết, chẩn đoán gan nhiễm mỡ không còn dựa trên tiêu chí loại trừ nguyên nhân khác, mà cần chủ động phát hiện ở những người có yếu tố chuyển hóa. Trong bối cảnh nhiều bệnh nhân ở Việt Nam đồng mắc viêm gan B, nghiện rượu hoặc bệnh tim mạch, cách tiếp cận đa nguyên nhân và phân tầng nguy cơ là đặc biệt quan trọng.

Hiện nay, theo chuyên gia, gan nhiễm mỡ vẫn chưa được nhìn nhận đúng mức trong hệ thống y tế Việt Nam. Việc thiếu chương trình tầm soát chủ động, cộng đồng còn hạn chế nhận thức và biểu hiện bệnh học dễ bị chồng chéo khiến quá trình phát hiện, theo dõi người bệnh gặp nhiều rào cản. Tình trạng này tạo nên khoảng trống lớn giữa thực hành lâm sàng và thực tế dịch tễ học.

Các chuyên gia khuyến nghị cần tích hợp gan nhiễm mỡ vào các chương trình quốc gia về bệnh không lây nhiễm, mở rộng chẩn đoán bằng công cụ không xâm lấn và triển khai mô hình điều trị theo nguy cơ. Đây là những bước đi mang tính chiến lược nhằm cải thiện tiên lượng lâu dài cho người bệnh.

Phòng ngừa gan nhiễm mỡ

Để phòng ngừa và kiểm soát gan nhiễm mỡ hiệu quả, chuyên gia đưa ra một số lời khuyên:

- Hạn chế rượu bia: Đây là nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ và nhiều bệnh lý gan khác. Chuyên gia khuyến cáo mọi người nên giảm thiểu hoặc ngừng sử dụng rượu hoàn toàn.

- Duy trì chế độ ăn lành mạnh: Thực đơn hằng ngày cần cân bằng dinh dưỡng, đảm bảo đủ chất béo thiết yếu cho cơ thể nhưng không vượt mức cho phép.

- Giảm cân khoa học: Với người thừa cân, béo phì, cần có kế hoạch giảm cân hợp lý để ngăn ngừa tổn thương gan.

- Tập thể dục đều đặn: Giúp đốt cháy mỡ thừa, tăng chuyển hóa, từ đó phòng và hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ hiệu quả.

- Khám sức khỏe định kỳ: Người có nguy cơ cao (mắc bệnh lý rối loạn chuyển hoá) nên chủ động khám sàng lọc và tham khảo ý kiến bác sĩ để có hướng xử lý sớm.