Táo Quân 2019: Vui vì Ngọc Hoàng thực sự “làm chủ”, buồn vì một tiếng cười kém duyên

Dù có bao nhiêu chỉ trích, chê bai, Gặp nhau cuối năm hay Táo Quân vẫn là chương trình mà khán giả cả nước chờ đợi nhất mỗi đêm giao thừa. Người xem háo hức và kì vọng sẽ được tổng kết lại một năm với những vấn đề xã hội nổi cộm dưới góc nhìn trào phúng, giễu nhại. Nhưng sự kì vọng không phải lúc nào cũng được đáp ứng.

Sau số phát sóng bị xem là thất bại về mặt hiệu ứng khán giả vào Giao thừa năm mới 2018, Táo Quân 2019 đã có những thay đổi đáng kể. Đầu tiên là sự tiết chế về dung lượng. Dù vẫn phải cắt chương trình khá nhiều nhưng với kịch bản gọn gàng và cách lồng ghép nội dung quảng cáo vào lời thoại khiến tính logic vẫn được đảm bảo.

Việc rút gọn dàn Táo xuống còn 4 người cũng giúp chương trình không bị dàn trải. Đáng kể là, màn báo cáo của các Táo năm nay tuy bị chê là "nhạt", nhưng ưu điểm là không tham phản ánh. Trái với dự đoán của truyền thông, Táo Quân 2019 chỉ lựa chọn rất ít vấn đề để bình luận. Trong đó có bóng đá Việt Nam, trạm thu phí BOT, tham nhũng đất đai, gian dối thi cử và bạo lực học đường.

Điếm nhấn của buổi chầu trên thiên đình năm Kỷ Hợi nằm ở những ý tứ trào phúng thâm thúy, có tính chiều sâu thay vì chọc cười khán giả dễ dãi như một số năm trước. Như đưa màn ảo thuật vào để ẩn dụ cho chuyện tham nhũng đất đai: "Anh Táo Kinh Tế không chỉ có tài biến chị Táo Xã hội ở vị trí này sang vị trí khác mà còn có thể biến một dự án đất trọng điểm thành tiền trong túi anh ấy"; chi tiết cả vườn thượng uyển của Ngọc Hoàng mà cũng bị Thái Bạch Kim Tinh ngấm ngầm biến thành của riêng để bán cho tư nhân làm trung tâm vui chơi giải trí. Hay sự xuất hiện của "mẹ chồng" Lan Hương trong vai bà lão đi xin chứng nhận hộ nghèo tưởng là rườm rà thừa thãi nhưng rất đắt giá với một câu thoại: "Quan lấy tiền của dân thì được chứ dân lấy tiền của quan thì tội to lắm".

Châm biếm nhất có lẽ là màn soi gương thần. Chiếc gương có khả năng soi rọi mọi ưu điểm lẫn khuyết điểm của một con người khiến cho các Táo phải run sợ, quỵ ngã. Có tiếng mạnh mẽ, bộc trực, dám làm dám chịu như Táo Giao thông mà đến phần soi khuyết điểm cũng phải chấp nhận hạ mình, dùng khổ nhục kế, bò bằng bốn chân đi xuống cầu xin Ngọc Hoàng bỏ qua. Chính trực, ngay thẳng, cai quản cả một thiên đình như Ngọc Hoàng hóa ra cũng không lấy gì làm tự tin, cũng ngần ngại e dè khi bước vào điểm đỏ. Nam Tào cũng phải hết lời can gián: "Ngọc Hoàng là bậc tối cao đứng trên muôn người, nhỡ gương soi ra cái gì thì mang tiếng chết." Thậm chí, trong lần đầu đứng vào điểm soi, chiếc gương thần nhận diện ra Ngọc Hoàng cũng không dám soi Ngài.

Thế mới biết, càng ở trên cao, người ta càng khó có thể hiểu rõ về mình.

Năm nay, Ngọc Hoàng của Quốc Khánh có nhiều đất diễn hơn hẳn. Thay vì một Ngọc Hoàng chỉ ngồi trên ghế gật gù, nói lời dĩ hòa vi quý để mặc cho Nam Tào - Bắc Đẩu nhiếp chính thì Ngọc Hoàng của năm Kỷ Hợi năng động, hiện đại, cập nhật công nghệ, dám nạt nộ đủ khiến các Táo tim đập chân run. Rất hiếm khi Ngọc Hoàng được trở thành tâm điểm của buổi chầu trong suốt 16 năm qua, nhưng Giao thừa năm nay, Ngọc Hoàng đã thực sự làm chủ thiên đình.

Việc xây dựng ba nhân vật phụ là Thiên lôi và phó thiên lôi cũng được ê kíp Táo Quân 2019 chăm chút hơn. Bộ ba Mạnh Dũng, Trung Ruồi và Đỗ Duy Nam đã làm tròn vai, chứng tỏ được sự duyên dáng của mình trên sân khấu dù đôi chỗ còn cường điệu. Tuy nhiên, cũng đã đến lúc Táo Quân cần những nhân tố mới, những gương mặt mới và thậm chí là cần tính đến cả khả năng thay thế dần các "gương mặt thân quen" trong dàn Táo để tạo sự hấp dẫn, khác biệt cho tương lai.

Điểm trừ của chương trình năm nay có lẽ nằm ở cách xây dựng nhân vật lẫn tình huống còn mờ nhạt, không có yếu tố mang tính bùng nổ. Nếu như các năm trước, đội ngũ biên kịch nắm bắt khá tốt các "hot trend" để nhấn nhá, chọc cười, thì điều này không còn được phát huy. Các ca khúc chế đều không phải là những bản hit của năm, lời ca rườm rà, thiếu chiều sâu.

Cần nhắc đến là chi tiết Bắc Đẩu Công Lý xuống hạ giới học khóa thiền thay đổi bản thân và suýt trở thành một con người khác với áo dài, khăn quàng cổ, đầu trọc, mắt kính và xưng hô "qua - người anh em thiện lành" với tất cả mọi người. Không khó để nhận ra nhân vật nguyên mẫu ngoài đời mà Bắc Đẩu đang nhập vai. Tuy phân đoạn này khiến khán giả ôm bụng cười nhưng xét về tính nhân văn thì đó là một phân đoạn không nên xuất hiện. Câu chuyện về "vua cà phê Việt" và gia đình của ông ta vốn dĩ là câu chuyện mang tính cá nhân và còn nhiều điều mà người ngoài không tường tận. Việc mang một cá nhân - mà cá nhân đó không làm điều gì xấu cho xã hội - ra châm biếm là điều hoàn toàn không nên, ngay cả khi cá nhân và câu chuyện liên quan tới cá nhân đó là tâm điểm quan tâm của truyền thông trong năm. Tiếng cười ấy nghe kĩ có phần kém "duyên".

Hơn nữa, chi tiết Bắc Đẩu từ người "tu thành chính quả" bộc lộ bản chất "chính Đẩu" đồng bóng ngoa ngoắt sau khi bị Thiên Lôi mạt sát không tiếc lời cũng rất dễ gây hiểu lầm về nguyên mẫu nhân vật.

Xét tổng thể, Táo Quân 2019 đã thực sự nỗ lực thay đổi về kịch bản, yếu tố bị khán giả chỉ trích nhiều nhất trong các năm gần đây. Xây dựng một kịch bản Táo Quân có tính khái quát cao, tính giễu nhại sâu sắc là điều không hề dễ dàng, bởi đội ngũ biên kịch phải tỉnh táo trong việc phân định những vấn đề thực sự là điểm nóng có tác động sâu sắc tới xã hội và những vấn đề chỉ là hiện tượng đám đông bề nổi. Bên cạnh đó, người viết kịch bản cũng phải đủ trình độ phê bình để nói đúng, nói trúng những nỗi bức xúc của dư luận. Táo Quân năm nay phần nào đó đã giải quyết được bài toán này, dù tiếng cười chung cuộc vẫn là chưa thỏa mãn.