Tắm thảo dược - Công dụng còn tuỳ cách tắm
Tắm thảo dược đang là một dịch vụ chăm sóc sức khoẻ, thẩm mỹ được nhiều người ưa thích, nhất là chị em phụ nữ.
Những người tìm đến dịch vụ này để mong muốn có được làn da, sắc vóc như ý và luôn khoẻ mạnh. Kiểu tắm này liệu có hiệu quả chữa bệnh và có thực sự chỉ toàn lợi mà vô hại như quảng cáo?
Dược dục liệu pháp
Ở phương Đông, phương pháp tắm thuốc (tắm thảo dược) được cổ nhân gọi là dược dục liệu pháp. Về cơ bản, có thể hiểu dược dục liệu pháp là phương pháp cho thêm vào nước thường hoặc trực tiếp sử dụng dịch thuốc y học cổ truyền hoặc một số loại thảo dược tươi để làm nước tắm rửa toàn thân hay cục bộ, nhằm mục đích phòng chống bệnh tật, bảo vệ và nâng cao sức khoẻ.
Đây là một trong những phương pháp chữa ngoài của y học cổ truyền được tiến hành theo lý luận của đông y, kết hợp tác dụng của hai liệu pháp: thuỷ trị liệu và dược vật trị liệu.
Những người bị cao huyết áp, suy tim, từng bị nhồi máu cơ tim… không nên tắm, ngâm toàn thân trong dịch thuốc có nhiệt độ trên 39 độ C
Tắm thuốc có lịch sử xuất hiện ở các nước cũng khá lâu đời. Ở nước ta, kinh nghiệm dân gian sử dụng tắm thuốc cũng khá phong phú. Việc dùng nước sắc cây cỏ để tắm ngâm nhằm điều trị các chứng thấp khớp, dị ứng lở ngứa, trĩ hạ… đã lưu truyền trong dân gian từ rất sớm.
Trong các tác phẩm của mình, danh y Tuệ Tĩnh và Hải Thượng Lãn Ông cũng đã ghi chép lại khá nhiều kinh nghiệm sử dụng dược dục liệu pháp trong phòng chống bệnh tật và bảo vệ sức khoẻ. Tuy nhiên, chúng ta không có những y thư chuyên bàn về vấn đề này một cách có hệ thống.
Công dụng còn tuỳ cách tắm
Tuỳ theo phần thân thể ngâm trong dịch thuốc nhiều hay ít, người ta chia tắm thuốc làm các loại:
Toàn thân dược dục: ngâm toàn cơ thể trong dịch thuốc được chứa trong bồn có dung tích 250 – 300 lít từ 20 – 30 phút, mỗi ngày một lần, mười lần là một liệu trình. Thường dùng cho các bệnh lý nội khoa và da liễu.
Bán thân dược dục: ngâm nửa dưới cơ thể trong dịch thuốc, bệnh nhân ngồi tới rốn. Mỗi lần ngâm 20 – 30 phút, mỗi ngày một lần, mười lần là một liệu trình. Loại này thường dùng cho các bệnh lý chi dưới như: viêm khớp gối, viêm tắc động mạch chân, liệt bại hai chân.
Cục bộ dược dục: ngâm chi thể hoặc một bộ phận của cơ thể trong dịch thuốc hay tiếp xúc với dịch thuốc nhiều lần. Tuỳ cách thức và bộ phận ngâm mà phân thành nhiều loại ngâm như: tay, chân, ngâm tứ chi, ngâm đầu, rửa mắt, rửa mặt…
Tắm thuốc tác động lên cơ thể thông qua tác dụng của thuốc và tác dụng của nước. Trải qua quá trình bào chế, đun nấu… các hoạt chất có tác dụng chữa bệnh trong dược liệu sẽ hoà tan vào nước hoặc toả ra theo hơi nước, tác động trực tiếp lên da và niêm mạc hoặc ngấm vào cơ thể.
Tác động trực tiếp bên ngoài thường được ứng dụng cho các bệnh lý ngoài da, bệnh vùng hậu môn và bộ phận sinh dục ngoài, bệnh mắt, các thương tổn phần mềm do sang chấn…
Hoạt chất ngấm vào trong cơ thể (thông qua ngấm niêm mạc mũi miệng do hít hơi thuốc và thẩm thấu qua da) tác động chủ yếu cho các bệnh lý nội khoa. Độ ấm của dịch thuốc có tác dụng làm giãn mạch toàn thân và tại chỗ, thúc đẩy tuần hoàn huyết dịch, cải thiện công năng hấp thu của da, làm giảm cơ và giảm đau.
Áp lực của nước có tác dụng xoa bóp các bộ phận ngâm, thúc đẩy quá trình hồi lưu của máu và dịch bạch huyết, làm giảm sưng nề và giảm đau. Ngoài ra, theo quan niệm của y học cổ truyền, dịch thuốc còn tác động lên các huyệt vị châm cứu, phối hợp với các động tác xoa bóp khi ngâm sẽ giúp cơ thể điều chỉnh cân bằng âm dương, phục hồi công năng các tạng phủ và làm lưu thông huyết mạch.
Không phải ai cũng có thể tắm thuốc
Tắm thuốc có tính an toàn cao và hầu như không có tác dụng phụ. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa ai cũng có thể sử dụng kiểu tắm này thay cho cách tắm thông thường.
Đã có một số người sau khi tắm thuốc phải nhập viện để điều trị một số bệnh về da do chất lượng dịch thuốc pha, thảo dược tươi… không an toàn, thuộc vào trường hợp chống chỉ định theo đông y. Vì vậy, nếu có nhu cầu sử dụng tắm thuốc, phải hết sức lưu ý để tránh “tiền mất, tật mang”:
- Những người bị bệnh cao huyết áp, xơ vữa động mạch, suy mạch vành, u mạch máu, suy tim, tiền sử đã bị nhồi máu cơ tim, cơ địa đã xuất huyết không nên tắm, ngâm toàn thân trong dịch thuốc có nhiệt độ trên 39 độ C.
- Phụ nữ đang hành kinh và người bị dị ứng với dịch thuốc không nên thực hành tắm thuốc.
- Trước và sau bữa ăn ít nhất 30 phút không nên tắm ngâm toàn thân. Trước khi ngủ không nên thực hành. Tránh tắm ngâm quá lâu, mùa đông cần đề phòng cảm lạnh.
Dược dục liệu pháp
Ở phương Đông, phương pháp tắm thuốc (tắm thảo dược) được cổ nhân gọi là dược dục liệu pháp. Về cơ bản, có thể hiểu dược dục liệu pháp là phương pháp cho thêm vào nước thường hoặc trực tiếp sử dụng dịch thuốc y học cổ truyền hoặc một số loại thảo dược tươi để làm nước tắm rửa toàn thân hay cục bộ, nhằm mục đích phòng chống bệnh tật, bảo vệ và nâng cao sức khoẻ.
Đây là một trong những phương pháp chữa ngoài của y học cổ truyền được tiến hành theo lý luận của đông y, kết hợp tác dụng của hai liệu pháp: thuỷ trị liệu và dược vật trị liệu.
Những người bị cao huyết áp, suy tim, từng bị nhồi máu cơ tim… không nên tắm, ngâm toàn thân trong dịch thuốc có nhiệt độ trên 39 độ C
Trong các tác phẩm của mình, danh y Tuệ Tĩnh và Hải Thượng Lãn Ông cũng đã ghi chép lại khá nhiều kinh nghiệm sử dụng dược dục liệu pháp trong phòng chống bệnh tật và bảo vệ sức khoẻ. Tuy nhiên, chúng ta không có những y thư chuyên bàn về vấn đề này một cách có hệ thống.
Công dụng còn tuỳ cách tắm
Tuỳ theo phần thân thể ngâm trong dịch thuốc nhiều hay ít, người ta chia tắm thuốc làm các loại:
Toàn thân dược dục: ngâm toàn cơ thể trong dịch thuốc được chứa trong bồn có dung tích 250 – 300 lít từ 20 – 30 phút, mỗi ngày một lần, mười lần là một liệu trình. Thường dùng cho các bệnh lý nội khoa và da liễu.
Bán thân dược dục: ngâm nửa dưới cơ thể trong dịch thuốc, bệnh nhân ngồi tới rốn. Mỗi lần ngâm 20 – 30 phút, mỗi ngày một lần, mười lần là một liệu trình. Loại này thường dùng cho các bệnh lý chi dưới như: viêm khớp gối, viêm tắc động mạch chân, liệt bại hai chân.
Cục bộ dược dục: ngâm chi thể hoặc một bộ phận của cơ thể trong dịch thuốc hay tiếp xúc với dịch thuốc nhiều lần. Tuỳ cách thức và bộ phận ngâm mà phân thành nhiều loại ngâm như: tay, chân, ngâm tứ chi, ngâm đầu, rửa mắt, rửa mặt…
Tắm thuốc tác động lên cơ thể thông qua tác dụng của thuốc và tác dụng của nước. Trải qua quá trình bào chế, đun nấu… các hoạt chất có tác dụng chữa bệnh trong dược liệu sẽ hoà tan vào nước hoặc toả ra theo hơi nước, tác động trực tiếp lên da và niêm mạc hoặc ngấm vào cơ thể.
Tác động trực tiếp bên ngoài thường được ứng dụng cho các bệnh lý ngoài da, bệnh vùng hậu môn và bộ phận sinh dục ngoài, bệnh mắt, các thương tổn phần mềm do sang chấn…
Hoạt chất ngấm vào trong cơ thể (thông qua ngấm niêm mạc mũi miệng do hít hơi thuốc và thẩm thấu qua da) tác động chủ yếu cho các bệnh lý nội khoa. Độ ấm của dịch thuốc có tác dụng làm giãn mạch toàn thân và tại chỗ, thúc đẩy tuần hoàn huyết dịch, cải thiện công năng hấp thu của da, làm giảm cơ và giảm đau.
Áp lực của nước có tác dụng xoa bóp các bộ phận ngâm, thúc đẩy quá trình hồi lưu của máu và dịch bạch huyết, làm giảm sưng nề và giảm đau. Ngoài ra, theo quan niệm của y học cổ truyền, dịch thuốc còn tác động lên các huyệt vị châm cứu, phối hợp với các động tác xoa bóp khi ngâm sẽ giúp cơ thể điều chỉnh cân bằng âm dương, phục hồi công năng các tạng phủ và làm lưu thông huyết mạch.
Không phải ai cũng có thể tắm thuốc
Tắm thuốc có tính an toàn cao và hầu như không có tác dụng phụ. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa ai cũng có thể sử dụng kiểu tắm này thay cho cách tắm thông thường.
Đã có một số người sau khi tắm thuốc phải nhập viện để điều trị một số bệnh về da do chất lượng dịch thuốc pha, thảo dược tươi… không an toàn, thuộc vào trường hợp chống chỉ định theo đông y. Vì vậy, nếu có nhu cầu sử dụng tắm thuốc, phải hết sức lưu ý để tránh “tiền mất, tật mang”:
- Những người bị bệnh cao huyết áp, xơ vữa động mạch, suy mạch vành, u mạch máu, suy tim, tiền sử đã bị nhồi máu cơ tim, cơ địa đã xuất huyết không nên tắm, ngâm toàn thân trong dịch thuốc có nhiệt độ trên 39 độ C.
- Phụ nữ đang hành kinh và người bị dị ứng với dịch thuốc không nên thực hành tắm thuốc.
- Trước và sau bữa ăn ít nhất 30 phút không nên tắm ngâm toàn thân. Trước khi ngủ không nên thực hành. Tránh tắm ngâm quá lâu, mùa đông cần đề phòng cảm lạnh.