Phụ huynh lên tiếng: Đã đến lúc nên bỏ kỳ thi tốt nghiệp THPT cấp quốc gia, trả lại quyền tuyển sinh cho các trường đại học

* Bài viết thể hiện quan điểm của chị Ngô. H.U, một phụ huynh ở TP.HCM:

Thế là một kỳ thi tốt nghiệp THPT đầy "sóng gió" nữa lại khép lại. Như thường lệ, đề thi tiếp tục trở thành tâm điểm mổ xẻ của dư luận. Năm nay, nhiều học sinh đánh giá đề Toán và Tiếng Anh quá khó, mang tính đánh đố. Không ít em bật khóc sau giờ thi, có em choáng váng vì "học bao nhiêu cũng không đủ".

Trong khi đó, nhiều năm trước, có khi đề lại dễ tới mức "lạm phát điểm 10", khiến nhiều em dù đạt điểm tuyệt đối vẫn trượt đại học vì điểm chuẩn tăng vọt. Một năm "30 điểm vẫn trượt", năm sau thì học sinh giỏi cũng toát mồ hôi.

Áp lực đè nặng lên vai các em, theo tôi, chỉ vì một kỳ thi duy nhất phải gánh hai mục tiêu: tốt nghiệp phổ thông và tuyển sinh đại học.

Một kỳ thi, hai mục tiêu - Công thức cho sự... rối rắm?

Về bản chất, tốt nghiệp THPT là bước đánh giá tối thiểu để xác nhận học sinh đã hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông. Ai học hành nghiêm túc, học đủ 12 năm, đều xứng đáng được công nhận. Ngược lại, tuyển sinh đại học lại yêu cầu phân loại rõ rệt, đề thi phải đủ độ khó để chọn ra những thí sinh xuất sắc nhất.

Khi hai mục tiêu này bị "ép" vào cùng một kỳ thi, hậu quả là sự mâu thuẫn không thể dung hòa.

Nếu đề dễ để đảm bảo tốt nghiệp, điểm thi sẽ "vỡ trận", 29-30 điểm vẫn trượt. Nếu đề khó để phục vụ tuyển sinh, học sinh trung bình – khá sẽ bị đánh trượt oan dù chỉ cần tốt nghiệp.

Không một bài thi nào có thể cùng lúc vừa công nhận nỗ lực phổ thông, vừa chọn lọc nhân tài đại học, mà không để lại vết gãy. Chính điều này khiến học sinh phải "chơi một canh bạc" quan trọng nhất cuộc đời ở tuổi 17, 18 - bất kể các em có định hướng học nghề, du học hay chỉ đơn giản là hoàn tất chương trình phổ thông.

Mỗi mùa tuyển sinh, học sinh lại phải bơi giữa hàng loạt phương án: xét học bạ, đánh giá năng lực, đánh giá tư duy, kết quả thi tốt nghiệp… Phụ huynh thì hoang mang. Giáo viên phải dạy để thi chứ không còn dạy để phát triển tự nhiên.

Giải pháp không mới, nhưng cần quyết liệt

Thực tế, trước đây chúng ta từng có hai kỳ thi riêng biệt: Tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học. Sau đó, để tiết kiệm nguồn lực, kỳ thi "2 trong 1" ra đời. Nhưng đến nay, mô hình này đã bộc lộ quá nhiều mâu thuẫn. Đã đến lúc tách bạch rõ ràng hai mục tiêu này. Tôi đề xuất:

1. Bỏ kỳ thi tốt nghiệp THPT cấp quốc gia

Thay vào đó, trao quyền xét tốt nghiệp cho các trường phổ thông, nơi hiểu rõ nhất quá trình học tập của học sinh. Dựa vào điểm tổng kết các năm học, thái độ học tập, đánh giá từ giáo viên, học sinh hoàn thành chương trình và có nỗ lực học tập xứng đáng được công nhận tốt nghiệp. Mô hình này đã được áp dụng thành công ở cấp THCS.

Khi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất còn được cấp ở cấp xã, bằng đại học do trường đại học cấp, thì việc để hiệu trưởng xét tốt nghiệp THPT là hoàn toàn hợp lý.

2. Trả lại quyền tuyển sinh cho các trường đại học

Tuyển sinh là công việc đặc thù. Mỗi trường nên có quyền lựa chọn phương thức phù hợp: thi riêng, xét học bạ, đánh giá tư duy, năng lực hoặc phỏng vấn.

Nhiều trường lớn như ĐHQG TP.HCM, ĐHQG Hà Nội, Bách khoa Hà Nội… đã làm được điều này trong nhiều năm. Phụ huynh và học sinh không hề lạ lẫm với các kỳ thi riêng. Vấn đề là Bộ Giáo dục cần đóng vai trò điều phối, đảm bảo công bằng, chứ không nên ôm đồm tất cả vào một kỳ thi quốc gia quá tải chức năng.

Việc xét tốt nghiệp tại trường phổ thông sẽ ghi nhận đúng nỗ lực 12 năm học hành nghiêm túc nhất là với học sinh vùng khó, học sinh khuyết tật, học lực trung bình. Giáo viên được dạy thật, học sinh được học thật. Giảm thi cử, giảm học thêm, giảm áp lực cho cả xã hội. Xóa bỏ cảnh "diễn thi" và "luyện đề công nghiệp" đầy giả tạo.

Đặc biệt, điều này sẽ giúp giáo dục quay lại đúng ý nghĩa ban đầu: Học để trưởng thành, không phải học để vượt qua một rào cản kỳ thi đầy áp lực.

Thực tế:

Tỷ lệ đỗ tốt nghiệp hằng năm luôn vượt 95%, thậm chí có năm tới 99,4%, cho thấy đây là kỳ thi gần như ai cũng đỗ. Điểm tốt nghiệp được cộng với điểm tổng kết 3 năm học, làm mờ tính phân loại. Các trường đại học đang dần chuyển sang tự chủ tuyển sinh bằng các hình thức đa dạng và phù hợp hơn.

Vậy, giữ lại kỳ thi tốt nghiệp quốc gia để làm gì? Để duy trì một mô hình cũ vì ngại thay đổi? Hay vì chưa ai dám cắt bỏ phần thừa ra khỏi một chiếc áo đã quá chật?

Tốt nghiệp phổ thông nên được xét. Tuyển sinh đại học nên được thi. Và hai việc này cần tách bạch.

Chúng ta không cần một kỳ thi quốc gia để chứng minh học sinh đã hoàn tất phổ thông, quá trình 12 năm học là minh chứng rõ ràng nhất. Việc trao quyền xét tốt nghiệp cho các trường phổ thông là bước đi hợp lý, nhân văn và phù hợp thời đại.

Tuyển sinh đại học nên do các trường tự quyết, đó là cách để mỗi kỳ thi đúng với chức năng: chọn lọc nhân tài, không biến mình thành gánh nặng cho cả hệ thống giáo dục phổ thông.

Hãy trả học sinh về với đúng ý nghĩa của việc học.