Nhức nhối vấn nạn tại nhà tù Philippines: Tù nhân có bể sục, quầy bar thoát y, mua được cả ngựa lẫn phòng thu âm nhạc tình ca

Những thứ không tưởng trong tù

Khi cảnh sát đột kích nhà tù lớn nhất Philippines, họ phát hiện được vô số những điều kì quái. Hàng chục nghìn món hàng lậu đã được tìm thấy trong nhà tù New Bilibid, bao gồm vũ khí sát thương, rượu, ma túy và dụng cụ chơi cờ bạc. Một đàn ngựa, những con gà chọi và vài con trăn cũng được tù nhân nuôi ngay tại đây.

Cuộc kiểm tra được tiến hành sau vụ sát hại nhà báo Percival Mabasa, người mà cảnh sát cho rằng đã bị thủ tiêu theo lệnh của giám đốc nhà tù Gerald Bantag.

Bantag đã phủ nhận mọi hành vi sai trái và chưa có phiên tòa nào diễn ra. Tuy nhiên, mức độ nghiêm trọng của các cáo buộc đã khiến việc quản lý các nhà tù của Philippines trở thành tâm điểm chú ý.

Ở Philippines, các nhà tù từ lâu đã khét tiếng về các vấn nạn. Tháng trước, bốn người đàn ông Nhật Bản đã bị bắt vì bị cáo buộc dàn dựng một chuỗi các vụ lừa đảo và cướp bóc ở Nhật Bản từ bên trong một trại giam giữ người nhập cư Philippines. Một cuộc kiểm tra sau đó tại cơ sở đã phát hiện được điện thoại, máy tính xách tay, bộ định tuyến và tiền mặt mà những kẻ này sử dụng.

Các cuộc đột kích trước đây vào các nhà tù đã tiết lộ nhiều đặc quyền dành cho những người giàu có. Trong một ví dụ điển hình vào năm 2014, bên cạnh các biệt thự sang trọng được "đặt hàng" xây riêng, chính quyền còn phát hiện tù nhân có bể sục, TV, quán bar thoát y, đồ chơi tình dục và ma túy. 

Ngựa, gà chọi và trăn được phát hiện trong tù.

Một trùm tội phạm được phát hiện đã xây một phòng thu âm bên trong biệt thự của mình tại nhà tù New Bilibid, nơi hắn dành thời gian thu âm các bản tình ca, thậm chí còn phát hành một album bán được 15.000 bản.

Nhà tù New Bilibid, một trong những nhà tù lớn nhất thế giới, nổi tiếng là thiếu nguồn lực và quá đông đúc. Raymund Narag, giáo sư tội phạm học và tư pháp hình sự tại Đại học Nam Illinois, cho biết đây là nơi giam giữ 29.000 tù nhân, mặc dù sức chứa chỉ có 6.000 người.

Ông nói: "Đó là nơi bắt nguồn của tất cả các vấn đề trong chính sách của Philippines. Trong một phòng giam thiết kế cho 10 người, sẽ có 100 tù nhân và sẽ chỉ có một quản giáo."

Để ngăn tình trạng hỗn loạn bùng phát, các quản giáo và tù nhân phát triển các giao tiếp của riêng họ để quản lý cuộc sống hàng ngày. Hệ thống phân cấp tù nhân tồn tại trong nhà tù, với các tù nhân đảm nhận nhiều vai trò và vị trí khác nhau.

Các nhiệm vụ cơ bản – thậm chí kể cả giữ chìa khóa – cũng được giao cho tù nhân.

"Họ là những người điểm danh tù nhân, họ là những người dọn dẹp phòng giam sạch sẽ," Narag, người đã ở tù hơn 6 năm trước khi tòa án kết luận rằng ông đã bị buộc tội nhầm. Kể từ đó, ông đã trở thành một chuyên gia về cải tạo nhà tù.

Cần phải thay đổi

Narag cho biết các tù nhân cũng được phép nhận đồ đạc từ bên ngoài, chẳng hạn như thuốc men, thực phẩm hoặc quần áo và tiền mặt với giá khoảng 40 USD một lần cho mỗi khách, nghĩa là cũng có một dạng giao thương xuyên suốt trong nhà tù.

"Nếu bạn là thợ sửa giày, thì bạn có thể sửa giày cho cán bộ nhà tù hoặc tù nhân và khách của họ. Và bạn có thể kiếm tiền từ việc đó, thậm chí có thể gửi tiền về nhà để hỗ trợ gia đình mình," ông nói.

Narag cho biết một hệ thống như vậy có một số lợi ích, bao gồm giảm nguy cơ tái phạm, nhưng nó cũng làm mờ ranh giới trong nhà tù. Các cai ngục trở nên phụ thuộc vào các tù nhân, và thậm chí còn trở thành thành viên trong băng nhóm của họ. Việc các tù nhân có thể kiếm tiền đồng nghĩa rằng các lính canh cũng có thể dễ dàng được tù nhân hối lộ để đổi lấy lợi ích, bao gồm cho phép các vật dụng bị cấm như điện thoại, hoặc thậm chí là vào phòng có máy lạnh.

Narag nói: "Nếu bạn là người có tiền trước khi bị kết án thì bạn cũng sẽ rất giàu có khi đi tù".

Tuy nhiên, đối với đại đa số tù nhân, điều kiện sống rất khốn khổ. Năm 2019, một quan chức y tế từ bệnh viện của Nhà tù New Bilibid cho biết khoảng 5.200 tù nhân chết hàng năm do quá đông đúc, bệnh tật và bạo lực.

Các quy tắc thường được thực thi một cách tùy tiện nhưng rất nghiêm ngặt. 

Fides Lim, thuộc Kapatid, một nhóm hỗ trợ các gia đình và bạn bè của các tù nhân chính trị, cho biết những thân nhân đã đi một chặng đường dài về thăm gia đình họ có thể bị từ chối vào thăm mà không có lời giải thích, hoặc các luật sư bị từ chối cho phép gặp thân chủ. Đồ gửi thực phẩm - thứ mà những người bị giam giữ rất cần - có thể bị từ chối hoặc tiêu hủy trong quá trình khám xét. 

Carlos Conde, nhà nghiên cứu cấp cao tại bộ phận châu Á của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, cho biết điều kiện trong các phòng biệt giam, nơi mọi người bị giam giữ ngay sau khi bị bắt, đặc biệt đáng lo ngại. 

"Đây là nơi xảy ra rất nhiều sự ngược đãi, tra tấn. Có rất ít cơ sở đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế," ông nói.

Bộ trưởng Tư pháp Philippines Jesus Crispin Remulla đã thừa nhận rằng nhà tù phải đối mặt với nhiều thách thức và cam kết sẽ cải cách. Việc đó bao gồm giảm tiền bảo lãnh tại ngoại cho những tù nhân nghèo nhất và nâng cao tiêu chuẩn mà các công tố viên phải đáp ứng để truy tố một người trước tòa. 

Kể từ tháng 7/2022, hơn 4.000 tù nhân đã được trả tự do, trong đó có một số người có hạnh kiểm tốt, như một phần trong nỗ lực giảm bớt áp lực lên hệ thống nhà tù.

Nhà nghiên cứu Conde nói rằng các biện pháp này là một bước đi đúng hướng, nhưng nói thêm rằng cần phải đầu tư vào cơ sở vật chất, cũng như cải cách luật pháp. Conde nói: "Chúng tôi thiếu thẩm phán, chúng tôi thiếu tòa án".

Ông Narag nói rằng chính phủ cần theo đuổi các giải pháp thay thế cho việc bỏ tù và xây dựng các nhà tù khu vực nhỏ hơn, dễ quản lý hơn. "Nguyên nhân gốc rễ của vấn đề chưa bao giờ được giải quyết," ông nói.