Nguy cơ nhiễm độc chì từ bát đĩa sứ rẻ tiền

Dạo quanh một vòng các chợ bán đồ bát sứ gia dụng có thể dễ dàng bắt gặp rất nhiều chủng loại, màu sắc mà chủ yếu là đồ gia công và hàng Trung Quốc. Chị Nguyễn Thị Duyên, chợ đầu mối Hà Đông cho biết: tiền nào của nấy, nếu là đồ hàng “chợ” thì giá mỗi chiếc bát ăn cũng chỉ 3000- 4000đ, trong khi đó, giá bát sứ Hải Dương khoảng 10 - 12.000 đ, còn chưa kể đến đồ gốm sứ Minh Long thì mỗi bộ bát đĩa cũng có giá vài trăm, thậm chí vài triệu.

Bát hàng chợ chỉ dùng được 1 thời gian là các họa tiết hoa văn thường có hiện tượng bong tróc men, phôi màu.

Đồ rẻ tiền thường có độ chì cao

PGS.TS Đào Xuân Phái, Bộ môn Silicat, Khoa công nghệ hóa học, Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết, việc sử dụng men chì đối với các sản phẩm gốm sứ đã có lịch sử nhiều thế kỷ. Men chì được ưa chuộng vì sử dụng đơn giản, đòi hỏi ít thời gian chuẩn bị. Tuy nhiên, không nên đổ oan cho chì như một tội đồ gây nhiễm độc cho con người. Về nguyên lý khoa học, chì giúp hạ thấp nhiệt độ chảy của men, giúp khuyếch tán màu được nhanh chóng, khiến lớp men bám chắc vào xương gốm. Ưu điểm của men chì là giá thành rẻ nhưng lại cho màu sắc rực rỡ, bề mặt bóng đẹp nên đồ gốm sứ men chì thường rất hấp dẫn khách hàng.

 

Men chì nếu được pha chế đúng cách và nung ở nhiệt độ đủ cao thì ôxit chì bị khóa chặt và không có khả năng gây nhiễm độc. Nhưng ngược lại, nếu việc pha chế hoặc nhiệt độ nung không đảm bảo thì chì có thể dễ dàng tách khỏi men để hòa tan vào thức ăn đựng trong bát, đĩa gốm sứ và từ đó đi vào cơ thể người. Trên thực tế, nguy cơ này rất dễ xảy ra, đặc biệt là đối với các sản phẩm rẻ tiền, được sản xuất ở các lò thủ công vì ở những nơi này, quy trình thường không chuẩn hoặc bị cắt giảm để tiết kiệm thời gian và chi phí.

Các nhà khoa học cảnh báo, chì là kim loại nặng có khả năng tích tụ lâu dài trong cơ thể người, ít bị thải loại, do vậy, dù lượng chì nhiễm độc từ bát đĩa trong mỗi bữa ăn là rất nhỏ thì sau một thời gian dài cũng có thể gây tổn thương thần kinh, thận, biến chứng tim mạch và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Nên chọn đồ bát sứ trơn một màu

TS Tạ Ngọc Dũng, Đại học Bách Khoa Hà Nội cũng cho biết, Men chì có nhược điểm là khả năng chống mài mòn kém nên bát đĩa tráng loại men này sau một thời gian sử dụng dễ bị mòn men. Khi đó, chúng trở nên đặc biệt nguy hiểm vì lượng chì thoát ra rất nhiều và ngấm hết vào thức ăn.

Nguy cơ còn có thể đến từ các loại bát đĩa nhiều màu, lòe loẹt vì hàm lượng chì cao nhất thường tìm thấy ở các loại men có màu sắc rực rỡ, bắt mắt.

Tuy nhiên, TS Dũng cũng lưu ý tùy từng ứng dụng của vật dụng mà áp dụng công nghệ: ví dụ nếu các họa tiết được làm trang trí tay cầm chiếc cốc thì rõ ràng, chúng không ảnh hưởng gì đến sức khỏe người tiêu dùng được.

Về nguyên tắc an toàn thì đúng là nên chọn đồ bát sứ trơn một màu. Khi mua bát đĩa sứ nên thử để kiểm tra độ nung và kim loại nặng độc có thể đang tồn trang bát. Các cách thử như sau: Ngâm bát vào dung dịch dấm ăn, nếu bát có dấu hiệu trắng ra hoặc dấm đổi màu thì không nên dùng. Hoặc đổ một ít nước vào chỗ không tráng men (có thể là đế bát), nếu hút nước nhanh tức là xương bát nung không đủ nhiệt. Nếu bát không hút nước là bát tốt. 

Theo Đất Việt