Mỡ máu tăng vọt dù không ăn dầu mỡ: Bác sĩ nói chính thói quen này là 'thủ phạm'

Bác sĩ Dương Minh Tuấn – Khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, trong thực tế thăm khám, bác sĩ gặp khá nhiều trường hợp đến viện thắc mắc: “Tôi chỉ ăn hoa quả, không ăn dầu mỡ, sao mỡ máu vẫn tăng?”.

Một trường hợp cụ thể là bệnh nhân bị đái tháo đường kèm rối loạn mỡ máu đến tái khám. Ba tháng trước, các chỉ số đường huyết và lipid đều ổn định, thuốc điều trị giữ nguyên. Tuy nhiên, đến lần khám sau, đường huyết tăng cao, chỉ số triglycerid cũng vượt ngưỡng. Điều này khiến bệnh nhân rất ngỡ ngàng.

Khai thác kỹ thói quen ăn uống, bác sĩ phát hiện thời gian gần đây vào mùa hoa quả, bệnh nhân thường xuyên ăn vải, nhãn, na… với suy nghĩ trái cây tốt cho sức khỏe. Nhưng chính thói quen này lại trở thành “cái bẫy ngọt ngào” khiến mỡ máu tăng vọt.

Tiêu thụ quá nhiều đường làm tăng mỡ máu

Theo bác sĩ Tuấn, nhiều người chỉ chú trọng kiêng mỡ, hạn chế dầu chiên rán mà quên mất rằng đường – kể cả từ hoa quả ngọt – cũng có thể làm tăng mỡ máu.

Khi cơ thể nạp quá nhiều đường đơn từ bánh kẹo, nước ngọt, trà sữa hay hoa quả ngọt, phần glucose dư thừa sẽ được gan chuyển thành acid béo rồi tổng hợp thành triglycerid. Gan “đóng gói” triglycerid này trong các hạt vận chuyển mỡ gọi là VLDL (Very Low-Density Lipoprotein) và thả vào máu. Hệ quả là nồng độ triglycerid tăng cao, VLDL nhiều hơn, thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch.

Đặc biệt, fructose - loại đường có nhiều trong vải, nhãn, na - lại có cơ chế “đi tắt”. Khác với glucose cần insulin điều hòa, fructose gần như đi thẳng vào gan mà không chịu sự kiểm soát. Gan nhanh chóng biến phần fructose dư thành triglycerid, khiến mỡ máu tăng mạnh.

Thực tế, chỉ 100 g vải (8–10 quả) đã chứa 15–20 g đường, tương đương gần nửa lon nước ngọt. Nhưng người ăn thường không dừng lại ở vài quả, mà có thể ăn hàng chục quả vải, cả chùm nhãn hoặc cả quả na lớn. Lượng đường nạp vào cơ thể vượt xa nhu cầu, kéo theo đường huyết sau ăn tăng vọt, chỉ số HbA1c leo thang, đồng thời triglycerid trong máu cũng “bùng nổ”.

Điều này không đồng nghĩa với việc bệnh nhân tiểu đường hay rối loạn mỡ máu phải kiêng hoàn toàn trái cây. Vấn đề, theo bác sĩ Tuấn, nằm ở cách lựa chọn và kiểm soát khẩu phần.

Ăn trái cây thế nào để an toàn?

Trái cây cần được xem như một nguồn tinh bột – đường, tương tự cơm, bún, phở, chứ không phải “món ăn thêm vô hại”. Những loại quả ít ngọt, giàu chất xơ như ổi, bưởi, táo, lê, thanh long, cam, quýt… sẽ an toàn hơn so với các loại quả như vải, nhãn, na.

Lượng trái cây được khuyến nghị là khoảng 200–300 g/ngày, chia nhỏ thành nhiều lần, thay vì ăn dồn một lúc. Đặc biệt, không nên ăn vào buổi tối muộn, bởi dễ làm đường huyết tăng về đêm và tích tụ mỡ.

Ngoài ra, mỗi người có mức dung nạp khác nhau. Có bệnh nhân chỉ cần vài quả nhãn đã khiến đường máu tăng cao, trong khi người khác có thể ăn nhiều hơn mà vẫn kiểm soát được. Vì vậy, việc theo dõi đường huyết sau ăn là cách hữu hiệu nhất để biết cơ thể phù hợp với loại quả nào và lượng bao nhiêu.

Theo bác sĩ Tuấn, “trái cây ngọt cũng chính là đường, và đường dư thừa thì sớm muộn cũng biến thành mỡ trong máu”. Do đó, muốn kiểm soát bệnh, người mắc tiểu đường và rối loạn lipid máu không chỉ dựa vào thuốc mà cần kết hợp chế độ ăn uống hợp lý.

Chọn trái cây ít ngọt, ăn đúng lượng, theo dõi đường huyết thường xuyên và duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp hạn chế nguy cơ biến chứng. Ngược lại, nếu quá lạm dụng trái cây ngọt, người bệnh sẽ vô tình “tiếp tay” cho đường huyết và mỡ máu tăng cao – một cái bẫy ngọt ngào nhưng nguy hiểm.