Lương nhà giáo: Thu nhập bình thường, yêu cầu phi thường?

Lương thấp, nỗi lo cơm áo, gạo tiền ảnh hưởng không nhỏ đến tâm huyết, chất lượng dạy học của nhà giáo.

Mức lương mà cô Phạm Thị Quý nhận được hằng tháng sau 13 năm dạy học tại một trường THCS ở Hà Nội là khoảng 7 triệu đồng. Số tiền này, theo cô Quý, còn thấp hơn cả tiền công các nhà máy, xí nghiệp trả cho công nhân. Do đó, cô đã rời môi trường công lập và giảng dạy tại Trường THCS Ban Mai - Hà Đông, Hà Nội.

“Tôi nhớ mức lương khởi điểm của giáo viên THCS tốt nghiệp cao đẳng mới vào biên chế được tính theo hệ số 2,1 nhân lương cơ bản; còn tốt nghiệp đại học được tính hệ số 2,34. Cứ sau 3 năm giáo viên mới được xét nâng lương một lần, mỗi lần nâng bậc lương, tùy vào hạng mà mức nâng lương sẽ khác nhau, nhưng thông thường là mỗi lần nâng hệ số thêm 0,3. Cách đây 3 năm, kể từ khi tôi rời trường công, lương cơ bản của Nhà nước là 1,39 triệu đồng” - cô Phạm Thị Quý chia sẻ.

Tuy nhiên, theo cô Quý, đó là mức lương dành cho giáo viên dạy chính thức. Với người dạy hợp đồng, lương sẽ thấp hơn. “Tại trường cũ tôi công tác, cách đây 3 năm, lương giáo viên hợp đồng là 3,1 triệu đồng/tháng. Lương thấp vậy nhưng cứ hết năm học thầy cô lại lo liệu năm sau mình có được đi dạy nữa không. Nhiều thầy cô vẫn tha thiết với nghề, cố bám trụ dạy hợp đồng và xoay xở làm thêm ngoài giờ”. Kể điều này, cô Quý nhận định, mức lương dành cho giáo viên chưa tương xứng với lượng công việc phải làm.

Ngoài giờ hành chính ở trường, họ còn phải làm thêm rất nhiều công việc khác: Soạn giáo án, chấm chữa bài cho học sinh, liên lạc với phụ huynh học sinh, giải quyết các vấn đề phát sinh khác liên quan đến học sinh... Thực tế, một giáo viên tâm huyết với nghề luôn phải mang việc về nhà, nhiều khi thức thâu đêm để chuẩn bị hoạt động chuyên môn.

Một giáo viên ở Hưng Yên cũng chia sẻ câu chuyện của mình: Với thâm niên 8 năm trong nghề nhưng hiện mức lương nhận được chỉ vỏn vẹn 4 triệu đồng. Cô giáo này cho biết trước đây được phân công dạy học ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, lương ban đầu và cả phụ cấp được 7,3 triệu đồng. Mức thu hút 5 năm, có lúc đỉnh điểm cô được nhận lương 9 triệu/tháng. Hết 5 năm chỉ được 70% thu hút nên lương lại quay về còn 7,3 triệu như mức ban đầu.

“Do hoàn cảnh gia đình nên tôi phải xin về gần nhà, ở vùng xuôi và lương chỉ còn 4,3 triệu/tháng. Hơi sốc, nhưng mình xác định tâm lý trước nên cũng dần ổn định” – nữ nhà giáo chia sẻ.

“Tôi phải tằn tiện mới có thể lo cho 2 con học hành. Hiện con gái lớn học đại học tại Sài Gòn, con nhỏ học lớp 11. Thời gian qua, nhiều công ty mời tham gia công việc mới với đồng lương và chức vụ khá tốt, nhưng vì yêu nghề, muốn được dạy học, giúp thế hệ trẻ có kiến thức, động lực để học hành (trong đó có con, cháu mình) nên tôi không bỏ nghề” - NGƯT Tô Ngọc Sơn trăn trở.

Vào ngành từ năm 1994, NGƯT Tô Ngọc Sơn (Đồng Tháp) từng là giáo viên Trường Tiểu học Chu Văn An (Cao Lãnh); chuyên viên của phòng GD&ĐT, Sở GD&ĐT Đồng Tháp; từng hướng dẫn sinh viên thực tập, chia sẻ những kinh nghiệm giảng dạy cho sinh viên Trường ĐH Đồng Tháp và hiện nay công tác tại một cơ sở giáo dục đại học ở nước bạn Lào.

Gần 28 năm công tác, lương thực lĩnh tại Việt Nam của thầy, không tính thêm giờ dạy buổi chiều ở tiểu học là gần 7 triệu đồng. Cũng phải nhờ 2 lần được nâng lương trước hạn thầy mới được số tiền lương như vậy. Nếu được dạy thêm giờ buổi chiều ở tại trường thì mức lương đạt hơn 11 triệu đồng. Ngoài giảng dạy không làm thêm được việc gì khác nên cuộc sống rất chật vật, khó khăn.

“Lương thấp nhưng yêu cầu cao” là nhận định của NGƯT Trần Thị Kim Liên (Hội Tâm lý giáo dục Hà Nội) khi nói về nghề giáo. Từng là hiệu trưởng 3 trường phổ thông, trong đó 2 công lập và 1 trường tư tại Hà Nội, NGƯT Trần Thị Kim Liên hiểu hơn ai hết đặc thù trong lao động của giáo viên.

Nhiều người cho rằng công việc của giáo viên nhàn nhã, thảnh thơi, nhưng không phải. Để có một tiết dạy trên lớp, thầy cô mất thời gian gấp nhiều lần để soạn bài ở nhà; thậm chí phải mất đến 2 - 3 ngày để có một giáo án tốt. Chưa kể thời gian chấm bài, làm sổ sách, rồi học tập nâng cao trình độ để có thể đáp ứng yêu cầu mới; trả lời ý kiến của phụ huynh…”.

Chia sẻ điều này, NGƯT Trần Thị Kim Liên nhấn mạnh: Sản phẩm của giáo dục là con người và xã hội ngày càng đặt yêu cầu cao hơn với công việc này, nên giáo viên sẽ càng mất nhiều thời gian, sức lực, trí tuệ hơn, áp lực cũng lớn hơn. Xã hội đòi hỏi ở người thầy sự toàn diện cả về năng lực và phẩm chất đạo đức. Thầy cô chỉ cần một phút thiếu kiềm chế là hậu quả khôn lường, đặc biệt trong điều kiện công nghệ phát triển như hiện nay.

Còn cô Phạm Thị Quý trăn trở: Lương giáo viên công lập thấp, không tương xứng với lượng công việc họ phải làm, thì hệ lụy lớn nhất, chịu ảnh hưởng nặng nề nhất chính là học sinh. Chất lượng giáo dục sẽ ra sao khi giáo viên không sống được bằng lương và phải bươn chải làm thêm?

Theo NGƯT Tô Ngọc Sơn, hiện nhiều ngành nghề ra sức cạnh tranh, thu hút nguồn nhân lực bằng cách ưu đãi, tiền lương hấp dẫn, chi trả kịp thời. Giáo viên là một trong những nguồn nhân lực tốt được nhắm đến. Riêng năm 2022, tổng số giáo viên cả nước chuyển việc, nghỉ việc là khoảng 1%; tức cứ khoảng 100 người thì có một người chuyển việc, nghỉ việc.

Để hạn chế tình trạng này, NGƯT Tô Ngọc Sơn cho rằng, mức lương cơ sở của nhà giáo nhất thiết phải cao hơn người lao động mới vào nghề. Mỗi bậc lương theo hạng cần phải được cập nhật kịp thời, đúng số năm quy định, không nên ràng buộc vào kết quả xếp loại viên chức.

Mỗi trình độ, học hàm, học vị của giáo viên phải được xếp lương theo các hạng mức khác nhau theo hướng khuyến học, khuyến tài. Nhà giáo cần được ghi nhận thành tích vượt trội; khi có cống hiến được Nhà nước ghi nhận, khen thưởng phải đi kèm ưu đãi thích đáng, được bố trí, phân công phù hợp để phát triển nhân tài.