Luật BHXH 2024: 4 nhóm không bắt buộc, 7 nhóm bắt buộc tham gia BHXH từ 1/7
Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2024 sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1-7-2025, mang đến nhiều thay đổi quan trọng trong chính sách đóng BHXH bắt buộc và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN).
Một số nhóm lao động không còn phải đóng BHXH, trong khi nhiều nhóm khác, đặc biệt là lao động bán thời gian, dân quân thường trực, chủ hộ kinh doanh… sẽ chính thức bước vào hệ thống BHXH và BHTN.
4 nhóm không bắt buộc đóng BHXH từ ngày 1-7-2025
Theo Luật BHXH 2024, từ 1-7-2025, các nhóm sau sẽ không bắt buộc phải đóng BHXH:
- Người đã nghỉ hưu, đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hoặc trợ cấp hằng tháng.
- Người giúp việc gia đình (thường làm việc theo thỏa thuận miệng, thời gian linh hoạt).
- Chủ hộ kinh doanh cá thể có đăng ký kinh doanh.
- Người quản lý doanh nghiệp, đại diện phần vốn nhà nước hoặc doanh nghiệp, thành viên Hội đồng quản trị, ban kiểm soát... của hợp tác xã KHÔNG hưởng lương và ĐÃ ĐỦ TUỔI nghỉ hưu theo quy định (năm 2025 là 61 tuổi 3 tháng với nam, 56 tuổi 8 tháng với nữ).
Trường hợp ngoại lệ: Nếu còn thiếu tối đa 6 tháng đóng BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu hoặc tiền tuất hằng tháng, người lao động hoặc thân nhân được đóng một lần cho phần còn thiếu.
Ví dụ: Bà Lan, 56 tuổi 4 tháng, đã đủ điều kiện nghỉ hưu nhưng còn thiếu 5 tháng đóng BHXH. Bà có thể đóng một lần cho 5 tháng còn thiếu để được hưởng chế độ.
7 nhóm bắt buộc tham gia BHXH từ 1-7-2025
Luật BHXH 2024 mở rộng thêm 7 nhóm đối tượng bắt buộc phải tham gia BHXH, gồm:
- Chủ hộ kinh doanh đã đăng ký kinh doanh
- Người quản lý doanh nghiệp hoặc hợp tác xã không hưởng lương (bao gồm thành viên HĐQT, TGĐ, giám đốc, kiểm soát viên, đại diện phần vốn...)
- Người lao động làm việc không trọn thời gian nhưng có thu nhập từ mức lương tối thiểu trở lên
- Người làm theo hợp đồng khoán, dịch vụ nhưng bản chất là làm việc và nhận lương
- Người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố
- Lực lượng dân quân thường trực
- Một số trường hợp đặc biệt khác theo hướng mở rộng bảo hiểm toàn diện hơn
Không chỉ mở rộng diện bao phủ, luật BHXH 2024 còn tăng cường hỗ trợ nhóm yếu thế và thúc đẩy tạo việc làm - Ảnh minh họa
Ví dụ: Anh Khải làm việc bán thời gian 20 giờ/tuần cho một công ty và nhận lương 3 triệu đồng/tháng - bằng mức lương tối thiểu vùng. Theo Luật mới, anh sẽ thuộc nhóm bắt buộc đóng BHXH.
Đại diện Bộ LĐ-TB&XH cho biết:"Luật BHXH 2024 thể hiện rõ mục tiêu tiến tới 'BHXH toàn dân' và loại trừ tình trạng bỏ sót nhóm lao động bất hợp pháp, lao động bán thời gian, chủ hộ kinh doanh...".
Lưu ý đặc biệt: Từ 1-7-2025, người hoạt động không chuyên trách cấp xã được mở rộng hưởng đủ các chế độ BHXH (ốm đau, thai sản, tai nạn lao động...). Tuy nhiên, theo Công văn 03/CV-BCĐ năm 2025, nhóm này sẽ dừng sử dụng từ 1-8-2025, nên việc hưởng chế độ chỉ còn áp dụng trong thời gian ngắn. Sau đó, chính quyền sẽ xem xét bố trí lại công việc hoặc hỗ trợ chính sách phù hợp.
Những thay đổi trong bảo hiểm thất nghiệp và dịch vụ việc làm
Mở rộng vai trò bảo hiểm thất nghiệp và hỗ trợ đào tạo nghề
Người đang hưởng trợ cấp thất nghiệp sẽ được hỗ trợ đào tạo nghề trong tối đa 6 tháng, bao gồm cả chi phí học và sinh hoạt.
Ví dụ: Anh Hùng, 45 tuổi, mất việc tại nhà máy. Thay vì chỉ nhận trợ cấp, anh được hỗ trợ học nghề lái xe nâng miễn phí trong 4 tháng và chi phí sinh hoạt mỗi tháng. Nhờ vậy, anh có thể sớm quay lại thị trường lao động với kỹ năng mới.
Điều này giúp BHTN không chỉ hỗ trợ tài chính mà còn nâng cao năng lực của người lao động, đặc biệt hữu ích với lao động cao tuổi hoặc làm các nghề dễ bị thay thế.
Mở rộng đối tượng tham gia BHTN và dịch vụ việc làm
Người lao động làm việc theo hợp đồng từ 1 tháng trở lên sẽ thuộc diện tham gia BHTN (thay vì 3 tháng như trước).
Việc giảm thời gian tối thiểu của hợp đồng giúp hàng triệu lao động ngắn hạn, lao động thời vụ chính thức được bảo vệ và tiếp cận các chính sách an sinh khi mất việc.
Luật BHXH 2024: Linh hoạt hơn nhưng cũng "ràng buộc" hơn
Luật BHXH 2024 thể hiện rõ tinh thần bình đẳng, minh bạch và thích ứng xã hội. Không chỉ mở rộng diện bao phủ, luật còn tăng cường hỗ trợ nhóm yếu thế và thúc đẩy tạo việc làm thông qua:
- Đào tạo nghề cho lao động cao tuổi, người khuyết tật, người đi lao động nước ngoài.
- Chính sách vay vốn linh hoạt, hỗ trợ startup, người lao động ở nông thôn, miền núi tạo sinh kế bền vững.
- Ưu tiên bố trí công tác cho cán bộ, viên chức thuộc diện tinh giản, điều chuyển.
Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Lê Hùng Sơn khẳng định: "Bộ LĐ‑TB&XH đã phối hợp với BHXH Việt Nam nghiên cứu, xây dựng văn bản hướng dẫn thi hành Luật để đảm bảo triển khai được thuận lợi và đạt hiệu quả cao". Luật mới cũng cho thấy nỗ lực xây dựng hệ thống an sinh công bằng, sát thực tế, hỗ trợ đúng người, đúng hoàn cảnh và phù hợp với xu hướng lao động hiện đại.