Loài người cổ xưa có thực sự bị giết bởi 'siêu núi lửa' đang thức tỉnh ở châu Âu?

Nằm sâu bên dưới bề mặt Trái đất, "siêu núi lửa" Campi Flegrei gần thành phố Naples của Ý có thể đang dần hình thành sự sống. Ngọn núi lửa hoành tráng này có một lịch sử tàn khốc và một số chuyên gia tin rằng vụ phun trào cách đây 40.000 năm của nó có thể đóng vai trò đối với sự tuyệt chủng của người Neanderthal.

Núi lửa có thực sự giết chết họ hàng xa xưa của loài người?

Ngọn núi lửa dài 12 đến 15 km, nằm ở miền nam nước Ý, không xa Núi Vesuvius (của Pompeii nổi tiếng), là một ngọn núi lửa ngầm khổng lồ đã không phun trào kể từ năm 1538. Tuy nhiên, nó đang có dấu hiệu gia tăng hoạt động địa chấn liên tục kể từ những năm 1950 - và nghiên cứu gần đây cho thấy ngọn núi lửa nguy hiểm nhất châu Âu có thể đang tiến tới một vụ phun trào.

Campi Flegrei đã tạo ra một số vụ phun trào lớn trong quá khứ. Đáng chú ý nhất, một vụ phun trào xảy ra khoảng 40.000 năm trước có thể là vụ phun trào lớn nhất châu Âu trong 200.000 năm qua.

Theo một nghiên cứu năm 2020 trên Tạp chí Biên giới Khoa học Trái đất, các nhà nghiên cứu núi lửa gọi nó là "Lửa Campanian" - một vụ phun trào được xếp hạng 7. Thang đo chỉ đạt 8 và chỉ những siêu núi lửa mới ghi lại những vụ phun trào được đánh giá cao nhất.

Vụ nổ đã gây ra một sự thay đổi lớn trong khí hậu Trái đất và nó xảy ra vào khoảng thời gian người Neanderthal (Homo neanderthalensis) biến mất. Thời điểm của cả hai sự cố khiến các nhà khoa học suy đoán rằng, vụ phun trào của Campi Flegrei có thể đã ảnh hưởng đến sự biến mất của người Neanderthal.

Núi lửa Campi Flegrei và người Neanderthal

Benjamin Black, trợ lý giáo sư tại Đại học Rutgers, là thành viên của nhóm xây dựng mô hình khí hậu vào năm 2014 để kiểm tra giả thuyết rằng núi lửa có thể đã làm diệt vong loài người cổ xưa Neanderthal.

Ông cho biết: "Khi chính xác người Neanderthal biến mất là chủ đề của nhiều cuộc tranh luận, nhưng có bằng chứng cho thấy nó có thể xảy ra vào khoảng thời gian này. Tôi nghĩ rằng, đây thực sự là gợi ý về sự trùng hợp về thời gian, cộng với khả năng biến đổi khí hậu, khiến mọi người tự hỏi liệu vụ phun trào có liên quan đến sự diệt vong của người Neanderthal hay không."

Mô hình dự đoán nhiệt độ sẽ giảm từ 2 đến 4 độ C ở châu Âu vào năm sau vụ phun trào Campanian Ignimbrite, tùy thuộc vào lượng lưu huỳnh được giải phóng.

Nhiệt độ này lạnh hơn so với mức giảm của "Kỷ băng hà nhỏ", thời kỳ lạnh đi từ thế kỷ 14 đến thế kỷ 19 chứng kiến nạn đói lan rộng và tình trạng bất ổn xã hội. Vì vậy, có thể hình dung rằng, một thảm họa khí hậu lớn do Campi Flegrei gây ra có thể đã tiêu diệt người Neanderthal. Nhưng theo Black, không có bằng chứng bổ sung.

Black cho biết: “Mô hình của chúng tôi dự đoán rằng sự nguội đi nghiêm trọng nhất của núi lửa là ở xa hơn về phía đông, thay vì ở các khu vực của châu Âu, nơi các quần thể người Neanderthal cố thủ dường như đang bám lấy sự sống còn”.

Ông gợi ý rằng, mặc dù người Neanderthal chắc chắn bị ảnh hưởng bởi núi lửa, nhưng họ ở cách xa nơi phần lớn sự gián đoạn khí hậu thực sự xảy ra.

Vào thời điểm phun trào Campanian Ignimbrite, người Neanderthal đã phải đối mặt với một mối đe dọa lớn hơn. Về mặt giải phẫu, con người hiện đại (Homo sapiens) đã đến châu Âu và đang cạnh tranh tài nguyên với người Neanderthal, khiến họ bị trói buộc.

Antonio Costa, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Địa vật lý và Núi lửa Quốc gia của Ý đã đồng ý rằng, núi lửa không phải là nguyên nhân dẫn đến cái chết bí ẩn của người Neanderthal.

Costa nói: "Hầu hết dân số của người Neanderthal bắt đầu giảm nhanh chóng vào khoảng 40.000 năm trước. Tuy nhiên, độ phân giải thời gian của những sự kiện này không đủ để khẳng định mối quan hệ nhân quả."

Costa lập luận rằng, vụ phun trào có thể đã thực sự giúp các quần thể người Neanderthal đang gặp khó khăn tồn tại lâu hơn so với những gì họ có thể làm. Costa là tác giả của một nghiên cứu trên Báo cáo khoa học năm 2016 cho thấy người hiện đại và người Neanderthal đã cùng tồn tại ở châu Âu trước vụ phun trào - nhưng bụi phóng xạ núi lửa đó có thể đã tạm thời ngăn chặn phần lớn quá trình mở rộng về phía tây của người hiện đại vào môi trường sống của người Neanderthal.