Linh hoạt trong không gian nhỏ

Khi không thể có như mong muốn…   

Đại đa số người dân xây nhà đều trong tình trạng không hề dư dả về tài chính, thậm chí là khó khăn. Tuy nhiên, cũng nên mở rộng vấn đề hơn ở chuyện “khi không thể có như mong muốn” - nhiều khi cũng chưa hẳn là vấn đề tài chính. Ví dụ như một ngôi nhà ở khu trung tâm cũ, không thể mở rộng, một công trình nằm trong giới hạn quy hoạch chiều cao, hoặc trên một vị trí có yếu tố lịch sử… Và cụ thể vấn đề là phải giải quyết những yêu cầu đó với một hiện trạng có những khó khăn nhất định.

Nhìn chung là như vậy, nhưng trong từng trường hợp cụ thể lại có những chi tiết khác nhau và tình huống khá đa dạng. Có trường hợp thì diện tích nhỏ, có trường hợp thì mặt tiền nhỏ, có trường hợp hình đất không hợp lý… Đi sâu vào ngôi nhà lại phát sinh ra rất nhiều thứ khác.

Nói vui, có thể gọi là “xoay xở trong không gian nhỏ”, nhưng về bản chất là một cách làm khoa học, linh hoạt, cần sự tính toán chi li, chính xác ở nhiều phương diện (kinh tế, tiện ích, kỹ thuật, thẩm mỹ…) chứ không phải “xoay” thế nào cũng được, “xoay” thế nào cũng ra.

Các giải pháp cơ bản 

Nói chung, có rất nhiều giải pháp để linh hoạt trong những không gian nhỏ - tùy theo đặc điểm của mỗi không gian, yêu cầu của người sử dụng - có thể kể tới một số giải pháp cơ bản, phổ biến như sau: 

- Kết nối không gian: Là việc tạo sự liên thông giữa các không gian, các phòng chức năng có quan hệ với nhau, để không gian thoáng và tầm nhìn mở rộng; tăng cường chiếu sáng, thông thoáng, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông và sinh hoạt.

Trong nhà ở hiện nay, các không gian sau đây hay được kết nối trong điều kiện diện tích nhỏ: Nơi để xe và phòng khách (nếu phòng khách ở tầng trệt); phòng sinh hoạt chung và phòng ăn, phòng ngủ và phòng làm việc, phòng thờ và phòng làm việc… Với những không gian nhỏ, diện tích nhỏ, thực chất đây là sự “vay mượn” không gian. Việc kết nối – vay mượn không gian nhất thiết phải nghiên cứu kỹ mới tạo nên hiệu quả tốt cho công năng và thẩm mỹ. 

- “Tiết kiệm” mặt bằng: Ngoài việc tối ưu hóa mặt bằng xây dựng bằng các giải pháp kiến trúc – kỹ thuật thì trong việc bài trí nội thất cũng có thể “tiết kiệm” mặt bằng hơn bằng cách kê sắp hợp lý, loại bỏ những thứ không cần thiết hoặc hiệu quả sử dụng, tần suất sử dụng không cao. Tránh sử dụng những thứ đồ quá to, hoặc thừa so với nhu cầu. Khai thác tối đa những khoảng trống, những “góc chết” biến thành nơi hữu dụng. 

- Giảm tải không gian: Với những không gian nhỏ, phòng hẹp, nếu kê nhiều đồ, đồ có kích thước lớn, hoặc đặt ở những vị trí trung tâm sẽ tạo nên sự chiếm dụng không gian, chiều cao gây ra sự bức bí, ngăn cách không gian, giảm cả hệ số chiếu sáng và thông thoáng tự nhiên. Cần tránh kê sắp nhiều khu vực giữa phòng, nếu có cần giảm chiều cao đồ đạc một cách tối đa có thể. Nên kê đồ bám theo các tuyến tường để tạo khoảng trống ở giữa thuận tiện cho giao thông, cũng như làm cho không gian thoáng, nhẹ nhàng hơn.

Ví dụ như một phòng ngủ nhỏ thì có thế kê vai giường sát vào tường, không nhất thiết cần hở cả hai bên; hoặc có thể sử dụng đệm đặt trên sàn thay cho giường.   

- Tận dụng chiều cao: Thông thường, chiều cao thông thủy của phòng ở trong nhà ở hiện đại là khoảng 2,7 – 3m, và tầm cao với tay của người lớn là 2 – 2,2m (tùy chiều cao). Vậy nên hầu hết các kích thước cửa, tủ, kệ có chiều cao đỉnh rơi vào khoảng này. Tuy nhiên đấy là điều kiện lý tưởng. Còn trong điều kiện không gian nhỏ thì có thể tận dụng tiếp chiều cao lên tới sát trần. Tủ quần áo, tủ bếp, giá sách… đều có thể làm theo cách này.

Phần trên của phòng vệ sinh cũng có thể tận dụng làm kho. Phòng vệ sinh nhỏ nên trần thấp hơn phòng ở bình thường để hợp lý tỷ lệ, và trần ở phòng vệ sinh cũng cần thiết để che hệ thống ống kỹ thuật phía trên. Giải pháp đổ trần phụ bêtông để tận dụng phía trên làm kho khá cổ điển và vẫn được sử dụng. Cần lưu ý rằng, nếu phòng vệ sinh cạnh cầu thang và cửa kho quay về phía thang thì sẽ tiện dụng hơn nhiều. 

- Đồ đạc đa năng: Mỗi thứ đồ đạc có thể đảm nhận nhiều hơn một chức năng. Việc này có thể được thực hiện khi bố trí nội thất từ khâu thiết kế, kê sắp trong quá trình sử dụng, cũng có thể linh hoạt trong từng hoàn cảnh sử dụng khác nhau, hay được thiết kế riêng để tạo sự nên sự đa năng đó.

Một hệ thống tủ có thể đảm nhận vừa là tủ quần áo, vừa là kệ tivi, vừa là kệ trang trí, giá sách…; bàn ghế ăn có thể chính là bộ bàn ghế tiếp khách; vách ngăn có thể là kệ đựng đồ… Hiện nay, trên thị trường có những công ty chuyên cung cấp giải pháp thiết kế thông minh cho đồ đạc nội thất với những sản phẩm đa chức năng, linh hoạt trong sử dụng. 

- Tạo hiệu ứng thị giác tích cực: Trong phòng nhỏ, không gian nhỏ cần chú ý tới các yếu tố đường nét, màu sắc để tạo nên sự thanh thoát, nhẹ nhàng trong cảm nhận thị giác. Cần tránh sử dụng quá nhiều đồ kiểu dáng khác nhau, đồ có chi tiết phức tạp rườm rà; tránh sử dụng màu tối, màu nóng – rực rỡ… Tất cả những yếu tố này sẽ gây rối mắt, mệt mỏi thị giác và ảnh hưởng không tốt tới tâm lý, sức khỏe. Nên sử dụng các hình khối, đường nét đơn giản, màu trắng, sáng, các màu sắc nhã nhặn khác. 

“Liệu cơm gắp mắm” 

Từ xa xưa, ông cha ta đã đúc rút nhiều kinh nghiệm trong cuộc sống về sự linh hoạt và thích ứng với mọi hoàn cảnh. Đã có rất nhiều câu thành ngữ nói về điều này: “Liệu cơm gắp mắm”, “Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm”… Những câu này không phải là giải pháp xử lý cho không gian nhỏ, hay cho ngôi nhà, cho kiến trúc. Nhưng có thể thấy rõ ràng những câu trên đều nói tới sự ăn - ở, xét cho cùng chính là đề cập tới không gian sống và sinh hoạt; và cũng là văn hóa sống.

Đó cũng là sự động viên, là niềm tin để vuợt lên mọi khó khăn, thích ứng một cách linh hoạt và khoa học trong mọi hoàn cảnh. Một ngôi nhà nhỏ, hay một không gian nhỏ - diện tích nhỏ… chưa hẳn đã là điều gì quá dở, bất tiện hay thiệt thòi. Vẫn có rất nhiều cách để làm cho điều đó tốt hơn.

Khi không thể có như mong muốn, thì ta phải “liệu cơm gắp mắm”. “Liệu cơm gắp mắm” đâu phải chỉ nói về ăn uống, hay nói về chi tiêu!? Mà xét cho cùng, con người ta sống hạnh phúc đâu phải ở cái nhà to hay nhỏ, ở phòng chật hay hẹp, đồ đạc có đủ đầy hay không, có tiện nghi hay không…? Những cái đó có cần thiết cho cuộc sống, nhưng không phải là yếu tố quyết định làm nên hạnh phúc. Tôi vẫn tin là như thế!

KTS Nguyễn Trần Đức Anh