Lịch sử là môn học lựa chọn ở cấp THPT: Lo ngại điều gì?

Chọn 5 môn trong 3 nhóm

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 quy định, bậc THPT là giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp. Từ lớp 10, học sinh sẽ học các môn bắt buộc gồm: Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ 1, giáo dục thể chất, giáo dục quốc phòng và an ninh, Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp; Nội dung giáo dục địa phương.

Ngoài các môn học bắt buộc, học sinh sẽ lựa chọn 5 môn học từ 3 nhóm cụ thể: Khoa học xã hội (Lịch sử, Địa lý, Giáo dục kinh tế và pháp luật); Khoa học tự nhiên (Vật lý, Hóa học, Sinh học); Công nghệ và nghệ thuật (Công nghệ, Tin học, Nghệ thuật). Các trường có thể xây dựng các tổ hợp môn học từ 3 nhóm môn học và chuyên đề học tập để đáp ứng nhu cầu người học vừa đảm bảo phù hợp điều kiện đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của các nhà trường.

Đây là điểm mới, áp dụng cho học sinh lớp 10 năm đầu tiên năm học 2022-2023. Trước khi Bộ GD&ĐT ban hành chương trình GDPT mới, đã xảy ra nhiều cuộc tranh luận nảy lửa về việc đưa bộ môn Lịch sử vào nhóm môn tự chọn. Nhiều ý kiến cho rằng, lâu nay học sinh vốn lười học Lịch sử hay buộc phải học để nhằm mục đích thi cử. Nếu giờ đây, chương trình mới áp phương thức lựa chọn, liệu sẽ có bao nhiêu em chọn bộ môn này để theo học. Giả thiết không có học sinh chọn Lịch sử hay rất ít em chọn liệu môn học này có bị xóa sổ một lần nữa được đặt ra.

Cô Nguyễn Thị Lĩnh, giáo viên dạy Bộ môn Lịch sử, Trường THPT Chuyên Hà Tĩnh cho rằng ở bậc THCS môn Lịch sử không áp dụng cho thi vượt cấp, học sinh sẽ bỏ bê, lên THPT mới lựa chọn và học sẽ khó khăn khi mất kiến thức nền tảng. Học sinh lớp 9 năm nay đang học chương trình hiện hành ở bậc THCS, lên lớp 10 thực hiện chương trình GDPT mới kiến thức sẽ bị vênh.

Khi vào lớp 10 buộc phải lựa chọn môn học, nhiều em sẽ chọn cảm tính. Đến hết lớp 10 đổi nguyện vọng thì vấn đề đặt ra, ai sẽ bù thời lượng kiến thức thời gian đã mất và bù như thế nào?. Ngoài ra, cô ủng hộ việc trao cho các em quyền lựa chọn môn học vì điều này tránh được thực tế “bắt khỉ lội nước, bắt cá leo cây” lâu nay khi vốn dĩ một số em không chọn môn học phục vụ ngành nghề trong tương lai vẫn phải học.

Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ lưu ý Sở GD&ĐT các địa phương chỉ đạo các phòng giáo dục và đào tạo triển khai việc lấy phiếu khảo sát với học sinh lớp 9, về nhu cầu lựa chọn tổ hợp môn học ở lớp 10 tương ứng với xu thế lựa chọn nghề nghiệp theo lĩnh vực. Từ đó, nhà trường xây dựng các tổ hợp môn học nhằm phát huy được tối đa năng lực và đáp ứng nhu cầu học sinh khi thực hiện chương trình GDPT mới.

Về thực tế dạy học, cô Lĩnh cũng nói rằng, không lo đến chuyện học sinh không lựa chọn Lịch sử hay giáo viên bộ môn này thất nghiệp. Bởi thực tế, học sinh phải chọn 5 môn trong 3 nhóm. Theo đó, em nào học KHTN sẽ chọn 3 môn trong đó và 2 môn trong 2 nhóm còn lại. Tương tự, em theo KHXH sẽ chọn các môn trong nhóm KHXH và nhóm còn lại. Thực tế, ở các địa phương, tỷ lệ học sinh có khả năng tư duy, chọn nhóm KHTN chiếm tỉ lệ thấp hơn nhóm KHXH.

Phân hóa, giảm tải cho học sinh

Bà Nguyễn Thị Hiền, Hiệu trưởng Trường THPT Kim Liên (Hà Nội) nói, không quá lo lắng về việc có ít học sinh lựa chọn môn Lịch sử. Bởi những năm qua, trong chương trình hiện hành, học sinh đăng ký tổ hợp Khoa học tự nhiên - Khoa học xã hội có tỷ lệ tương đương nhau (47-53%). Dù hiện nay chưa có khảo sát học sinh lớp 9 lên 10 nhưng từ thực tế đó dự báo, học sinh sẽ lựa chọn cân đối các môn tự chọn ở cả hai nhóm.

GS.TS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 lý giải, chương trình mới quy định 14 nội dung giáo dục. Mỗi nội dung giáo dục đều được thực hiện ở tất cả các môn học và hoạt động, trong đó có một số môn học và hoạt động giáo dục đảm nhiệm vai trò cốt lõi. Lòng yêu nước còn được bồi dưỡng ở nhiều môn học và hoạt động giáo dục khác, như: Tiếng Việt, Ngữ văn, Nghệ thuật (Âm nhạc, Mĩ thuật), Hoạt động trải nghiệm…

Riêng giáo dục Lịch sử là nội dung bắt buộc trong toàn bộ giai đoạn giáo dục cơ bản xuyên suốt từ lớp 1-9.

Cụ thể, ở cấp tiểu học, nội dung giáo dục lịch sử được thực hiện trong các môn học Tự nhiên và Xã hội, Lịch sử và Địa lí, liên tục từ lớp 1 đến lớp 5, giúp học sinh làm quen với một số nội dung cơ bản của Lịch sử Việt Nam và Lịch sử thế giới.

Ở cấp THCS, nội dung giáo dục lịch sử được thực hiện trong môn Lịch sử và Địa lí, liên tục từ lớp 6 đến lớp 9, giúp học sinh có được nền tảng kiến thức thông sử của lịch sử Việt Nam và lịch sử thế giới, lịch sử khu vực Đông Nam Á, từ khởi nguyên cho tới ngày nay. “Khi học xong cấp THCS, học sinh đã hoàn thành toàn bộ nội dung giáo dục cơ bản, trong đó có nội dung giáo dục lịch sử, có đủ điều kiện cơ bản để phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi”, GS Thuyết nói.

Cũng theo GS Thuyết, ở cấp THPT, Chương trình môn Lịch sử là chương trình chuyên sâu, giúp những học sinh có định hướng học các ngành khoa học xã hội và nhân văn tiếp cận nghề nghiệp tương lai. “Giải pháp dạy học phân hóa cũng đáp ứng yêu cầu giảm tải, giảm số môn học so với chương trình cũ. Tôi tin chắc rằng, đa số học sinh, phụ huynh sẽ thấu hiểu, đồng tình với giải pháp phân hóa mềm và giảm tải của chương trình GDPT mới”, ông nói.