Kỳ lạ tục lệ cúng đêm giao thừa bằng thịt chuột khô ở Hòa Bình
Vào các dịp Tết Nguyên đán, những người Dao Tiền đều phải có thịt chuột khô thờ tổ tiên và cúng miếu làng mới thể hiện hết tấm lòng của con cháu với tổ tiên.
Trước những ngày giáp Tết Nguyên đán Canh Tý 2020, chúng tôi có dịp ghé thăm thôn Bương, xã Tân Pheo, huyện Đà Bắc, Hòa Bình để tìm hiểu về phong tục cúng thịt chuột thờ tổ tiên và miếu làng.
Cách Hà Nội chỉ hơn 100km nhưng phong tục, tập quán cúng đêm giao thừa đối với người Giao Tiền ở địa phương trên khác hẳn, có nhiều câu chuyện thú vị liên quan đến "thần chuột".
Quan niệm được mùa, làm ăn phát đạt
Theo chia sẻ của anh Lê Văn Tấn (SN 1983, Trưởng thôn Bương, xã Tân Pheo, huyện Đà Bắc, Hòa Bình), ngày Tết, người Dao Tiền có truyền thống cúng tổ tiên, miếu làng bằng thịt chuột. Ngoài ra, địa phương này còn có 3 lễ lớn trong năm đó là rằm tháng 5, rằm tháng 9 người dân ở đây cúng tổ tiên bình thường.
Anh Tấn giới thiệu về miếu thờ
"Một số thông tin cho rằng người dân ở thôn Bương (xã Tân Pheo) thờ "thần chuột" là không chính xác. Chúng tôi dùng thịt chuột khô thờ tổ tiên và miếu làng. Trong đó, miếu làng là nơi thờ người đã khai khoang, lập ấp ra bản Bương ngày nay chứ không phải thờ thần chuột", anh Tấn nhấn mạnh.
Theo anh Tấn, cứ đến ngày Tết, ngày Lễ là tất cả các hộ có trách nhiệm góp lễ thờ cúng miếu làng. Riêng mùng 2 Tết, mỗi gia đình đóng góp 2-3 con chuột khô cho ông Mo (người được bầu để cúng ở miếu làng).
Trước nhiều tháng, người dân phải đi bẫy chuột đem về gác bếp
Chuột khô được đưa đi cúng
Trước khi đưa ra miếu để ông Mo làm lễ cúng, người dân Dao Tiền chần chuột khô qua nước cho nóng. Mỗi gia đình cử một người tham dự lễ cúng, sau lễ thì đồ lễ lại đem về nhà thầy Mo để hưởng lộc.
Ngoài việc cúng miếu làng, tối 30 Tết hàng năm, mâm cúng ngày Tết dâng lên bàn thờ tổ tiên không thể thiếu thịt chuột khô. Họ thường cắt lá chuối rồi trải trên ban thờ và đặt 2-3 con chuột khô vào đó.
"Chúng tôi được cha ông truyền lại là ngày Tết phải có thịt chuột khô thờ tổ tiên và miếu làng. Ý nghĩa của việc cúng thịt chuột khô là cầu cho người dân được mùa, làm ăn phát đạt", anh Tấn chia sẻ.
Phải là chuột khô được treo trên gác bếp
Chia sẻ với chúng tôi, ông Lê Văn Thìn, người dân thôn Bương (xã Tân Pheo, Hòa Bình) cho hay, để có thịt chuột cúng trong ngày Tết, bắt đầu từ tháng 9 đến tháng 12 người dân ở thôn Bương bắt đầu đi săn chuột.
Chuột dùng làm vật thờ cúng được làm sạch lông, bỏ ruột rồi treo lên gác bếp cho khô.
"Chuột khô để cúng tổ tiên và miếu làng phải là chuột được làm sạch lông, thui qua lửa rồi mổ bỏ ruột. Sau đó, treo trên gác bếp để đến khô mới được để lên ban thờ cúng tổ tiên cùng với hoa quả, bánh chưng …và mang ra miếu làng cúng người đã khai hoang, lập ấp", ông Thìn nói.
Ông Thìn giới thiệu về cách làm thịt chuột
Theo ông Thìn, trước đây, miếu làng rất đơn sơ, chỉ có vài viên đá xếp lên thành miếu. Sau này khi cuộc sống người dân phát triển, mọi người cùng nhau góp sức, góp công xây miếu đàng hoàng hơn bằng gạch và xi măng, phía trên được lợp kiên cố, khuôn viên còn có tường rào, cổng sắt.
"Từ đời này truyền qua đời khác, ý nghĩa của việc cúng chuột nhằm mục đích cầu mùa màng tốt tươi, năm mới làm ăn phát đạt. Chuột giống như lễ vật cúng để thờ và nhớ ơn người khai hoang ra mảnh đất này chứ không phải thờ thần chuột", ông Thìn chia sẻ.
Người dân cho rằng nơi đây rất linh thiêng
Người Dao là một trong số 54 dân tộc tại Việt Nam, các bản làng của người Dao được trải rộng tại các khu vực ở miền Bắc như Hòa Bình, Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái, Lai Châu, Tuyên Quang, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Quảng Ninh,..
Người Dao còn chia ra thành nhiều nhóm khác nhau, với những nét riêng về phong tục tập quán như: Dao Đỏ, Dao Tiền, Dao Quần Chẹt, Dao Thanh Y, Dao Áo Dài, Dao Quần Trắng… Trong đó, người Dao Tiền có truyền thống từ rất lâu, truyền từ đời này qua đời khác với phong tục cúng thịt chuột thờ tổ tiên và miếu làng ngày Tết.