Đề nghị xếp hạng cấp Quốc gia đặc biệt cho di tích Đình Nội Bình Đà ở Hà Nội

Truyền thuyết Đền thờ Quốc Tổ Lạc Long Quân

Đình (Đền) Nội tọa lạc tại xã Bình Minh, huyện Thanh Oai, Hà Nội là một trong những di sản tiêu biểu, độc đáo, được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cấp bằng Di tích Lịch sử nghệ thuật cấp quốc gia năm 1985 và được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia năm 1990.

Đình (Đền) Nội gắn liền với truyền thuyết mẹ Âu Cơ sinh 100 trứng, nở ra 100 người con, 50 người theo mẹ lên núi, 50 người con cùng cha xuống biển để khai cơ mở nghiệp.

Tương truyền, đến đất Bảo Cựu (nay là Bình Đà), cách biển không xa, Lạc Long Quân truyền cho các con dừng chân dựng trại, thấy thế đất nơi này màu mỡ, sông suối lượn quanh, nhiều thềm đất cao mang dáng rồng chầu, hổ phục, Lạc Long Quân bèn chọn làm nơi xây dựng cơ nghiệp, dạy dân cấy lúa, trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải, lấn biển, làm nhà, đuổi diệt thú dữ, khai khẩn đất đai, mở mang bờ cõi.

Chẳng bao lâu, cả vùng đất Bảo Cựu (sau này đổi tên là Bảo Đà) được coi là đất quý, trở nên trù phú, người dân khắp nơi đổ về đất linh bái yết Long Quân, hình thành những làng xóm đầu tiên vùng châu thổ sông Hồng sau này.

Theo truyền thuyết ghi lại, khi Đức Quốc Tổ về trời, ngài được an táng tại gò Tam Thai (Ba Gò) thuộc đất Bảo Đà (Bình Đà ngày nay). Để tri ân công đức của Quốc tổ Lạc Long Quân, dân làng Bảo Đà lập ngôi Đình (Đền) Nội cùng bức đại tự “Vi Bách Việt tổ” (Tổ dân Bách Việt).

Suốt 6 thế kỷ, 16 vị vua của các triều đại đều đích thân về Bình Đà dâng lễ Quốc tổ. Đã có 16 hiến sắc suy tôn Lạc Long Quân là “Khai quốc thần” được lưu giữ tại Đình (Đền) Nội và Viện Bảo tàng lịch sử quốc gia.

Điều đáng quý là trong Đình (Đền) Nội còn lưu giữ được nhiều cổ vật có giá trị. Nổi bật là bức phù điêu với nét chạm khắc tinh xảo trên nền gỗ sơn son thiếp vàng còn nguyên giá trị. Tương truyền, bức phù điêu được làm cách đây gần chục thế kỷ. Bức phù điêu độc nhất vô nhị này đã được công nhận là bảo vật quốc gia.

Bức phù điêu tạc hình Quốc tổ Lạc Long Quân đội mũ bình thiên, mặc áo hoàng bào cùng các lạc hầu, lạc tướng của triều đình Lạc Việt dự hội đua thuyền trên dòng Đỗ Động giang. Đây là di vật có giá trị nghệ thuật - tín ngưỡng cổ xưa độc đáo, hiếm có, được Thủ tướng ký quyết định công nhận là Bảo vật Quốc gia năm 2015.

Đặc biệt, gắn liền với di tích Đình (Đền) Nội và Đình Ngoại là lễ hội Bình Đà diễn ra từ ngày 26/2 - 6/3 Âm lịch hàng năm, trong đó ngày 26/2 âm lịch là ngày giỗ Đức Linh Lang Đại vương, ngày 6/3 Âm lịch là ngày giỗ Đức Quốc tổ Lạc Long Quân.

Lễ hội Bình Đà có nhiều điểm đặc sắc, thủ tục tế lễ được lưu truyền qua hàng nghìn năm, nay vẫn được các thế hệ người dân Bình Đà trân trọng lưu truyền đời này qua đời khác. Ngày 1/4/2014, Lễ hội Bình Đà đã được Nhà nước công nhận là Lễ hội Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia đầu tiên của thành phố Hà Nội và được huyện chọn là Lễ hội cấp huyện duy nhất trên địa bàn.

Với những giá trị độc đáo của di tích, huyện Thanh Oai đã có chủ trương bảo tồn và phát huy giá trị Di tích Đình (Đền) Nội Bình Đà, báo cáo Thành phố quy hoạch thêm gần 20ha để xây dựng thêm một số công trình trong khuôn viên di tích và đã được Thành phố quan tâm phê duyệt quy hoạch chung.

Đồng thời, Thành phố xác định đầu tư, hỗ trợ cho huyện Thanh Oai 150 tỷ đồng giai đoạn 2022 - 2025 (theo Nghị quyết 02/NQ-HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI) để thực hiện các nhiệm vụ tại di tích. Huyện xác định chọn di tích Đình (Đền) Nội Bình Đà để xây dựng điểm du lịch đề nghị Thành phố công nhận đạt chuẩn trước năm 2025.

Bảo tồn và phát huy giá trị di tích quốc gia Đình (Đền) Nội Bình Đà

Phát biểu khai mạc tại hội thảo khoa học, ông Bùi Hoàng Phan - Bí thư Huyện ủy Thanh Oai cho biết Thanh Oai là vùng đất có bề dày lịch sử - văn hóa và truyền thống anh hùng cách mạng, đặc biệt trên địa bàn huyện có rất nhiều đình, đền, chùa cổ kính và những làng nghề lâu đời, đặc sắc. Đó là những di sản vô giá mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, kết tinh trí tuệ, tinh thần và truyền thống của Nhân dân qua các thời kỳ lịch sử.

Bà Trần Thị Vân Anh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Hà Nội cho rằng: Thủ đô Hà Nội là một trong những địa phương có hệ thống di tích nhiều nhất cả nước, theo khảo sát năm 2016, có hơn 5.900 di tích, di sản, nhiều di tích, di sản được xếp hạng cấp quốc gia, và hiện có 21 cụm di tích là di tích cấp quốc gia đặc biệt và 1 di sản văn hóa thế giới Hoàng Thành Thăng Long.

Thời gian vừa qua, thành phố tập trung bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, từ đó, góp phần quan trọng vào tăng trưởng GRDP của thành phố. Riêng với huyện Thanh Oai, số lượng di tích khá đậm đặc, nhiều di tích có giá trị cốt lõi, riêng biệt.

Việc tổ chức Hội thảo khoa học “Bảo tồn và phát huy giá trị Di tích quốc gia Đình (Đền) Nội Bình Đà, xã Bình Minh, huyện Thanh Oai” tiếp nối các cuộc khảo sát, điền dã của các nhà khoa học, quản lý văn hóa. Những hội nghị trước đó đều quan tâm làm thế nào để di tích quốc gia Đình (Đền) đủ điều kiện báo cáo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trình Thủ tướng Chính phủ công nhận là Di tích cấp quốc gia đặc biệt để tương xứng với vị thế của nhân vật Quốc Tổ được thờ tại ngôi đền này.

Các nhà khoa học, các đại biểu tham dự hội thảo đã bày tỏ nhiều ý kiến, trong đó tập trung khẳng định những giá trị của di tích; Thống nhất với chủ trương đổi tên Đình (Đền) Nội Bình Đà thành Đền thờ Quốc Tổ Lạc Long Quân; Tăng cường phát huy di sản, tập trung bảo vệ đồ thờ, huy động cộng đồng dân cư địa phương trong việc bảo vệ phát huy giá trị di sản; Tăng cường kết nối, trao đổi kinh nghiệm, quản lý giữa Đền Hùng, Đền Mẫu Âu Cơ (Hạ Hòa, Phú Thọ) và Đền thờ Quốc tổ Lạc Long Quân (Thanh Oai, Hà Nội)...