Chuyên gia 'dự đoán như thần' về động đất Thổ Nhĩ Kỳ: Năng lực vượt trội biết trước tương lai hay chẳng qua là 'thầy phán'?

Trận động đất 7,8 độ richter tại Thổ Nhĩ Kỳ ngày 6/2 đã gây thiệt hại nặng nề cho đất nước này và nhiều quốc gia láng giềng xung quanh. Tính đến sáng ngày 7/2, số người tử vong đã lên tới 4.300. Hàng ngàn người khác bị thương và nhiều ngôi nhà, di tích lịch sử bị hư hại.

Chỉ chưa đầy 12 tiếng sau, lại một trận động đất 7,5 độ richter nữa diễn ra ở đông nam Thổ Nhĩ Kỳ, theo Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS). Chưa kể, dư chấn còn gây ra hơn 30 trận động đất mạnh hơn 4 độ richter.

Tới sáng 7/2, lại một trận động đất 5,6 độ richter đã làm rung chuyển miền trung Thổ Nhĩ Kỳ.

Đáng chú ý, trước loạt động đất liên hoàn và dư chấn đáng sợ này, một nhà khoa học Hà Lan tên Frank Hoogerbeets, làm việc tại Cơ quan Khảo sát Hình học Hệ Mặt trời (SSGEOS) đã "dự đoán" được từ hôm 3/2.

SSGEOS là cơ quan chuyên nghiên cứu mối liên hệ giữa "hình học thiên thể" với hoạt động địa chất.

"Sớm hay muộn sẽ có một trận động đất 7,5 độ diễn ra tại khu vực này (miền Nam-Trung Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan, Syria, Lebanon)", Frank Hoogerbeets viết trên Twitter.

Trước đó vào hôm 2/2, SSGEOS cũng đã dự báo rằng sẽ có hoạt động địa chất lớn diễn ra từ 4-6/2, khả năng cao sẽ có trận động đất lớn hơn 6 độ. 

Sau khi trận động đất thành hiện thực, nhiều người đã không thể tin nổi vào "dự đoán như thần" này. Theo Frank, sự kiện tương tự từng diễn ra vào các năm 115 và 526, với dấu hiệu báo trước là hình học thiên thể, tức vị trí hình học của các hành tinh trong hệ Mặt trời.

Sau trận động đất xảy ra hôm 6/2, SSGEOS cho biết dự kiến sẽ có thêm hoạt động địa chấn mạnh ở miền trung Thổ Nhĩ Kỳ và các khu vực lân cận. "Dư chấn thường tiếp diễn trong một thời gian sau một trận động đất lớn", cơ quan này viết trên Twitter.

Frank không phải người duy nhất. Hồi tháng 12, một chuyên gia động đất đã từng nói rằng sẽ có một trận lớn diễn ra ở vùng Marmara ở tây bắc Thổ Nhĩ Kỳ, cách Gaziantep - nơi xảy ra trận động đất lịch sử, hơn 1.000km.

Chuyên gia địa chất mỏ, khoa học Trái đất và động đất Serkan Içelli đã nói với tờ Daily Sabah của Thổ Nhĩ Kỳ rằng ông đang dự đoán một trận động đất thảm khốc ở khu vực biển Aegea. “Khu vực Aegea là một nơi rất phức tạp đối với chúng tôi. Thật không may, chúng tôi không theo dõi khu vực đó tốt. Đặc biệt là khu vực phía dưới đảo Crete, được gọi là Hellenic Arc, rất dễ xảy ra động đất”, ông nói.

Ông cho rằng điều quan trọng là phải nghiên cứu tốc độ trượt hàng năm của vết nứt, chu kỳ lặp lại động đất và trận động đất lớn nhất mà nó tạo ra và phân tích nó bằng các công thức khác nhau cho phù hợp.

Mối liên hệ giữa thiên thể và động đất?

Theo SSGEOS, manh mối đầu tiên cho thấy dạng hình học cụ thể trong hệ mặt trời có thể gây ra những trận động đất lớn được tìm thấy vào ngày 23/6/2014, khi 3 trận động đất mạnh 6 độ xảy ra ở Nam Thái Bình Dương, tiếp theo là 3 trận nữa ở Bắc Thái Bình Dương với cường độ cực đại 7,9, tất cả đều ở mức cao nhất, xảy ra trong vòng vài giờ. Đó là một sự gia tăng địa chấn đột ngột trong một tháng tương đối yên bình.

Đây là dạng động đất liên hoàn lớn, một hiện tượng nổi tiếng nhưng không giải thích được trong địa chấn học. Sử dụng phần mềm mô phỏng hệ mặt trời, có vẻ như vào khoảng ngày 23/6/2014, 6 thiên thể đã tham gia vào các liên kết hành tinh hội tụ thành một tam giác gần hoàn hảo, News18 trích lời viện cho biết.

Trạng thái hình học cụ thể giữa các thiên thể có liên quan đến các trận động đất lớn thường được gọi là "hình học hành tinh tới hạn" và "hình học mặt trăng tới hạn" nếu có liên quan đến mặt trăng. Tuy nhiên, hình học tới hạn không phải lúc nào cũng dẫn đến những trận động đất lớn. Đôi khi chỉ quan sát thấy một số sự gia tăng địa chấn, lên đến khoảng 6,0 độ richter. Đôi khi dường như không có sự gia tăng địa chấn nào cả, SSGEOS cho biết trên trang web của mình.

Tuy nhiên, cơ quan này không đưa ra được bằng chứng hay lập luận khoa học thuyết phục nào về sự tương quan logic giữa hình học thiên thể và động đất trên Trái đất. Nói cách khác, dự đoán của nó hoàn toàn có thể chỉ là trùng hợp.

Bản chất của việc dự đoán

Theo USGS, cơ quan khoa học của chính phủ Mỹ, các nhà khoa học chưa bao giờ dự đoán chính xác được các trận động đất lớn. Nói cách khác, họ chỉ có thể tính toán xác suất xảy ra động đất lớn trên một khu vực nào đó trong một khoảng thời gian tính bằng năm.

Các yếu tố nhất thiết phải có trong một dự đoán động đất chính xác là ngày giờ cụ thể, địa điểm, và độ lớn. 

Lưu ý rằng, mặc dù dự đoán khá gần về độ lớn và địa điểm, nhưng Hoogerbeets không thể đưa ra ngày giờ chính xác mà chỉ nói vu vơ "sớm hay muộn". Động đất là một phần của quá trình tự nhiên và chưa thể chứng minh có sự liên hệ nào giữa chúng với các thiên thể cách xa hàng triệu km.

Nếu như một trận động đất vô tình xảy ra mà hơi trùng với dự đoán, con người sẽ có xu hướng sử dụng thiên kiến xác nhận để cho rằng dự đoán đó đã chính xác, mà không nhận ra rằng nhiều dự đoán khác của họ đã sai lệch nghiêm trọng, USGS làm rõ.

Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) cho biết các nhà khoa học theo dõi chấn động, dữ liệu lịch sử và cấu trúc địa lý của khu vực. Nhưng trong khi các thông tin trên hữu ích, các ước tính chính xác còn lâu mới đạt được.

Khoảng 90% các trận động đất tự nhiên xảy ra dưới nước nên việc có thể dự đoán những trận động đất này sẽ giúp tránh được sự tàn phá quy mô lớn, tuy nhiên hiện tại chưa có phương pháp nào để dự đoán chính xác. Trong khi các lý thuyết cho rằng động vật có thể cảm thấy chấn động, thì vẫn chưa biết động vật cảm thấy hay sợ hãi cụ thể điều gì để phản ứng và nghiên cứu sâu hơn.

Báo cáo của WEF kết luận rằng cách để giảm thiểu thiệt hại do động đất gây ra là xây dựng các tòa nhà và cơ sở hạ tầng có thể đứng vững bất chấp những cú sốc lớn.

Đồng tình với USGS, Khalifa al-Abri, Giám đốc Cục Địa chất học tại Trung tâm Khí tượng Quốc gia Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất lập luận rằng việc dự đoán động đất lần này ở Thổ Nhĩ Kỳ là rất khó khăn.

Ông nhận định mặc dù có những cá nhân cho rằng họ dự đoán thành công động đất, không có cơ sở khoa học nào đằng sau những dự đoán đó hết. Nhà địa chất học tại UAE lưu ý rằng họ đã từng gặp những trường hợp các cá nhân tự nhận họ dự đoán được động đất, nhưng thiên tai không xảy ra đúng khung thời gian hoặc không gian.