7 kiểu dạy con tưởng đúng mà sai bét: Cha mẹ vô tình khiến con mất tự tin, sống rụt rè cả đời

Nuôi dạy con chưa bao giờ là hành trình dễ dàng. Cha mẹ thì luôn mong muốn những điều tốt nhất cho con, nhưng đôi khi, chính tình yêu thương và sự kỳ vọng lại vô tình trở thành "con dao hai lưỡi" khiến trẻ mất đi sự tự tin, lòng tự trọng và cả niềm tin vào chính mình. Các nhà tâm lý học đã chỉ ra 7 sai lầm nghiêm trọng mà nhiều bậc phụ huynh vô tình mắc phải trong quá trình nuôi dạy con, và nếu không kịp thời điều chỉnh, những tổn thương đó có thể theo trẻ đến suốt đời.

1. So sánh con với người khác

Những câu nói quen thuộc như "Sao con không giỏi như bạn A?", "Chị con làm được, sao con không làm được?" tưởng chừng vô hại, nhưng lại chính là "liều thuốc độc" âm thầm phá hủy lòng tự trọng của trẻ. Khi bị so sánh liên tục, trẻ sẽ hình thành suy nghĩ rằng mình kém cỏi, không đủ tốt và bắt đầu nghi ngờ giá trị bản thân. Thay vì so sánh, cha mẹ hãy công nhận nỗ lực riêng của con, bởi mỗi đứa trẻ là một cá thể duy nhất với tốc độ phát triển và thế mạnh khác nhau.

2. Quá nghiêm khắc hoặc kiểm soát thái quá

Một số cha mẹ thường áp dụng lối nuôi dạy độc đoán, mọi thứ đều phải "theo khuôn", con không được sai, không được phản biện, không được quyết định điều gì. Điều này khiến trẻ lớn lên trong sự lo lắng, sợ sai, không dám đưa ra ý kiến. Trẻ mất dần sự tự tin và khả năng tự chủ. Thay vào đó, hãy thiết lập giới hạn hợp lý và khuyến khích trẻ tham gia vào các quyết định phù hợp với độ tuổi của mình.

3. Thiếu sự lắng nghe và thấu hiểu

Khi trẻ nói: "Con buồn", "Con sợ", "Con mệt", nhiều cha mẹ lại gạt đi với những câu kiểu như: "Con bé thế biết gì!", "Mệt cái gì mà mệt!". Sự phủ nhận cảm xúc này khiến trẻ cảm thấy mình không được coi trọng, dẫn đến việc dần khép kín, không dám chia sẻ. Hãy là người lắng nghe con bằng tất cả sự tôn trọng, ngay cả khi con còn nhỏ. Sự đồng cảm chính là nền tảng để xây dựng sự tự tin và lòng tin giữa cha mẹ và con cái.

4. Khen ngợi sai cách

Không ít phụ huynh nghĩ rằng cứ khen con thật nhiều là tốt, nhưng khen không đúng chỗ có thể phản tác dụng. Ví dụ, khi con vẽ một bức tranh đơn giản, phụ huynh lại khen quá đà: "Con vẽ đẹp như họa sĩ!", điều này có thể khiến trẻ thấy lời khen đó sáo rỗng, hoặc sẽ dễ tự mãn, thiếu động lực cải thiện. Hãy tập trung khen ngợi vào nỗ lực cụ thể như: "Mẹ thấy con tô màu rất cẩn thận", "Con đã rất kiên nhẫn hoàn thành bức tranh đấy" – điều này giúp trẻ hiểu rằng sự cố gắng quan trọng hơn kết quả.

5. Gắn sai lầm của con với danh tính

Việc cha mẹ nói những câu như "Sao con ngu thế!", "Con hư quá!" khi trẻ mắc lỗi sẽ khiến trẻ mang trong mình cảm giác xấu hổ, tự ti về chính con người mình. Lỗi lầm là một phần tất yếu của quá trình học hỏi. Thay vì công kích cá nhân, hãy tập trung vào hành vi: "Việc con làm chưa đúng, chúng ta cùng sửa nhé". Cách phản hồi này giúp trẻ phân biệt giữa "con là người tốt" và "hành vi chưa tốt", điều này là rất quan trọng để giúp con giữ vững lòng tự trọng.

6. Không công nhận cảm xúc tiêu cực của trẻ

Trẻ cũng có những lúc tức giận, ghen tị, buồn bã, đó những cảm xúc hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên, nhiều cha mẹ lại ép con "phải ngoan", "phải vui vẻ", "không được cáu", từ đó khiến trẻ cảm thấy những cảm xúc tiêu cực là điều xấu xa, cần che giấu. Dần dần, trẻ sẽ không dám thể hiện bản thân một cách thật thà và mất dần sự gắn kết với cha mẹ. Hãy dạy con cách gọi tên cảm xúc, xử lý cảm xúc thay vì đàn áp nó.

7. Kỳ vọng phi thực tế

Khi cha mẹ đặt kỳ vọng quá cao, trẻ có thể cảm thấy mình luôn "không đủ", dù đã cố gắng hết sức. Tâm lý học gọi đây là "vòng luẩn quẩn kỳ vọng – thất bại" (expectation-failure loop). Khi trẻ càng cố gắng sẽ càng mệt mỏi, càng dễ từ bỏ hoặc mất niềm tin vào chính mình. Thay vì đặt ra mục tiêu quá xa vời, hãy cùng con đặt những đích đến vừa sức và ăn mừng từng bước tiến nhỏ. Sự công nhận đúng lúc sẽ tiếp thêm động lực cho trẻ tự tin phát triển.

Không ai là cha mẹ hoàn hảo, và hành trình làm cha mẹ là một hành trình học hỏi không ngừng. Đôi khi, chỉ cần thay đổi cách nói một câu, điều chỉnh kỳ vọng một chút, hoặc ngồi xuống lắng nghe con thêm vài phút mỗi ngày... cũng có thể tạo nên sự khác biệt lớn trong việc nuôi dưỡng một đứa trẻ tự tin, biết yêu thương bản thân và tin vào giá trị của chính mình.