1 "lời nói dối" nhiều năm được hàng triệu phụ huynh tin tưởng: Cha mẹ mất tiền tốn thời gian, con mệt mỏi, trầm cảm

"Chiến thắng ngay từ vạch xuất phát" là quan niệm mà nhiều cha mẹ ngày nay rất tôn sùng. Nhiều trẻ em sống phải vùi mình trong các lớp học năng khiếu hoặc lớp dạy kèm từ sớm. Cái gọi là "giáo dục gà con" này kéo dài từ các thành phố hạng nhất đến các vùng nông thôn rộng lớn. Nó không chỉ xảy ra ở các gia đình trung lưu mà thậm chí còn lan sang các gia đình bình thường. Họ điên cuồng muốn có một khởi đầu thuận lợi. Mục đích là để con cái họ "không thua ngay từ vạch xuất phát".

Vậy đâu là vạch xuất phát của cuộc đời? Việc bắt đầu sớm quan trọng như thế nào?

Cuộc đời không có vạch xuất phát rõ ràng

Con người sinh ra ở những xuất phát điểm rất khác nhau, ở thành phố đất nước phát triển hay lạc hậu; gen và môi trường giáo dục gia đình khác nhau; tôn giáo và tín ngưỡng khác nhau. Họ cũng có những quan niệm giáo dục khác nhau tùy thuộc vào nguồn gốc dân tộc của họ.

Tất nhiên, sinh ra ở đâu không hẳn là yếu tố mang tính quyết định, nhưng bạn phải thừa nhận rằng có những khác biệt khách quan về điểm xuất phát tùy thuộc vào nơi sinh ra. Có một số người dù bạn có dành cả đời để theo đuổi họ cũng không thể đuổi kịp; có những người mà bạn có thể vượt qua bằng sức mạnh bình thường.

Sự phát triển của cuộc sống chịu sự tác động của nhiều yếu tố, trong đó quan trọng nhất là IQ, EQ, trí tuệ cảm xúc..., chúng ảnh hưởng và tương tác lẫn nhau, thậm chí quyết định vận mệnh của một con người. Một số trở nên nổi tiếng khi còn nhỏ, trong khi những người khác lại bộc lộ tài năng muộn. Rất khó để xác định đâu là điểm xuất phát từ mẫu giáo đến đi làm. 

Một số phụ huynh cho rằng nếu đọc thuộc lòng hơn 100 bài thơ Đường, nhận biết hơn 500 chữ Hán và nhẩm tính toán cộng trừ trong phạm vi 1.000 trước khi vào tiểu học, hoặc vào học ở trường mẫu giáo hay trường tiểu học nổi tiếng, con họ sẽ giành chiến thắng ngay từ vạch xuất phát. Nhưng thực tế không phải vậy.

Nghiên cứu từng chứng minh rằng trẻ bình thường dù học sớm và thành thạo đến đâu cũng chỉ có thể duy trì ưu điểm cho đến hết lớp 3 tiểu học trở xuống. Điều này cho thấy ở một góc độ khác rằng "khởi đầu" ở trường mẫu giáo, tiểu học không quan trọng trong việc học kiến thức và thi cử như bạn nghĩ chứ đừng nói đến vạch xuất phát quyết định cuộc đời.

Cuộc sống không phải là chạy nước rút mà là một cuộc chạy marathon

"Trồng cây phải mất mười năm, trồng người phải mất trăm năm". Nếu một đứa trẻ bắt đầu chạy về phía trước và chạy quá nhanh khi còn nhỏ, mang theo quá nhiều và quá nặng thì một số em chắc chắn sẽ kiệt sức khi đến cấp hai hoặc đại học, việc học tập sẽ sa sút.

Có thể bạn không để ý rằng sau khi nhiều người được nhận vào Đại học Bắc Kinh, Đại học Thanh Hoa hay giành chức vô địch Olympic, họ không còn đạt được thành tích đáng nể nữa mà thay vào đó dấn thân vào con đường "kẻ thua cuộc". Nếu người ta chiếm lấy ánh đèn sân khấu quá sớm thì sau này gần như sẽ biến mất trong biển người.

Một tờ báo từng đưa tin rằng vào những năm 1970, 21 thanh thiếu niên sớm được nhận vào Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc đã nổi tiếng một thời. Tuy nhiên, đã hơn 40 năm trôi qua, hầu hết các thần đồng đều trở nên tầm thường.

Trên đường đua marathon của cuộc đời, điều quan trọng là sự kiên trì và sức bền. Không có ích gì khi cố gắng vượt lên trước điểm xuất phát. Vội vã đạt được thành công nhanh chóng là bóp nghẹt bản chất và tiềm năng của chúng, kết quả là chúng sẽ tự chuốc lấy thất bại và không thể có được hạnh phúc cuối cùng.

"Ép chín" có thể gây tổn hại về thể chất và tinh thần cho trẻ

Rousseau nói: "Thiên nhiên muốn trẻ em phải giống trẻ em trước khi trưởng thành".

Gesell là nhà tâm lý học người Mỹ, giáo sư tại Đại học Yale. Năm 1929, ông quan sát một cặp anh em sinh đôi và xác nhận rằng chúng bắt đầu phát triển ở mức độ giống nhau. Ở tuần thứ 48 của cuộc đời, người anh được huấn luyện leo cầu thang, xếp gỗ, sử dụng từ vựng, trong khi người em thì không.

Khóa huấn luyện kéo dài 6 tuần, trong thời gian đó đứa trẻ lớn thể hiện một số kỹ năng sớm hơn em mình. Đến tuần thứ 53, khi anh trai đã đạt đến trình độ thuần thục để leo cầu thang, bắt đầu tập luyện chuyên sâu, giáo sư Gesell nhận thấy rằng chỉ với một chút luyện tập, đứa trẻ sau đã bắt kịp mức độ thành thạo của anh mình.

Quan sát thêm cho thấy ở tuần 55 không có sự khác biệt về các khả năng giữa anh và em. Điều đó có nghĩa việc huấn luyện trước không mang lại cho trẻ lớn bất kỳ lợi thế nào! Hai đứa trẻ mất khoảng thời gian như nhau để leo cầu thang, và đứa trẻ tập leo sau thậm chí còn leo nhanh hơn.

Điều này chứng tỏ rằng khi trẻ đến một độ tuổi nhất định, chúng có thể tự nhiên làm được những việc nhất định. Đối với đại đa số trẻ em bình thường, việc học trước khi đến tuổi là rất khó khăn, nhưng khi đến tuổi được dạy, trẻ sẽ tự nhiên hiểu được.

Nếu bạn ép trẻ học những kiến thức quá sớm mà trẻ không hứng thú hoặc không thể nắm vững thì có thể gây tổn hại về thể chất và tinh thần cho trẻ, tương đương với phản tác dụng. Trẻ em từ nhỏ đã tham gia quá nhiều lớp học sở thích nhưng khi lớn lên lại không còn hứng thú nữa. Điều đáng sợ nhất là bạn đánh mất hứng thú học tập quá sớm và mất hứng thú học bất cứ điều gì sau này, thậm chí có thể ảnh hưởng đến thái độ của con bạn đối với cuộc sống và tương lai.

Tài năng chỉ có thể học hỏi và trau dồi theo từng giai đoạn chứ không thể đạt được chỉ sau một đêm. Trước khi bước vào bậc THCS, điều trẻ cần nắm vững nhất không phải là những kiến thức nâng cao trong sách giáo khoa, cũng không phải nhiều kỹ năng mà là ý thức chung cơ bản về sinh tồn.

Giáo dục sớm có thể tập trung vào việc mặc, ăn, ngủ và làm việc nhà, để phát triển khả năng sống tự lập ngay từ khi còn nhỏ, bắt đầu từ việc hòa đồng với các bạn cùng lớp và cách đối xử với người khác, để rèn luyện lời nói và hành động lịch sự ngay từ khi còn nhỏ; bắt đầu từ phòng chống cháy nổ, phòng chống đuối nước... Hình thành nhận thức về an toàn cuộc sống ngay từ khi còn nhỏ, bắt đầu từ việc sắp xếp thời gian đọc sách và vui chơi, phát triển khả năng tập trung và tự chủ tốt, khắc phục các triệu chứng bồn chồn, ỷ lại, rụt rè, lười biếng.

Tóm lại, việc rèn luyện chuyên sâu về thói quen tốt quan trọng và cấp bách hơn việc học các nội dung trí tuệ. Với những thói quen tốt, trẻ em sẽ được hưởng lợi từ điều đó trong suốt cuộc đời và sẽ không khó để chúng trở thành tài năng. Đây là điểm khởi đầu đúng đắn cho việc giáo dục mầm non.

Nuôi dạy những đứa trẻ bình thường với tâm lý của một người bình thường

Đối với thế giới, đứa trẻ chỉ là một con người, nhưng đối với một gia đình, đứa trẻ là cả thế giới.

Các gia đình ngày nay có quá ít con cái dẫn đến nền giáo dục chiều chuộng quá mức: "Tôi muốn điều tốt nhất cho con mình và giáo dục đã trở thành khoản chi tiêu lớn nhất của gia đình tôi". Họ tốn nhiều công sức, tài chính để cạnh tranh vào các trường danh tiếng. Cha mẹ thích khoe thành tích của con cái để thỏa mãn sự phù phiếm của người lớn dẫn đến điểm xuất phát sai lầm trong việc giáo dục.

Thực tế, hầu hết chúng ta sinh ra đều bình thường và hầu hết con cái chúng ta sẽ trở thành những người bình thường. Trong việc giáo dục con cái, bạn phải có đầu óc bình thường và không quá tham vọng.

Khi trẻ có thể chất, tinh thần bình thường và khỏe mạnh thì trẻ sẽ có nền tảng vững chắc để phát triển trong cuộc sống. Con phải trở thành một "người bình thường" trước khi có thể trở thành một "người phi thường". Con trưởng thành có sức khỏe, sự lạc quan, sự tự tin, sự hợp tác và lòng tốt đã là thành công lớn nhất của cha mẹ.

Trẻ em lớn lên từng bước, trải qua khó khăn trên đường đi và có thể vững vàng tiến xa hơn. Cha mẹ nên áp dụng tâm lý "dắt ốc sên đi dạo", từ từ đồng hành cùng con trưởng thành. Có thể một ngày nào đó bạn sẽ thấy rằng sự chăm chỉ sẽ được đền đáp và những cây con của ngày hôm qua đã trở thành những trụ cột vững chắc.

Các nhà xã hội học tin rằng 99% vấn đề của trẻ em đều xuất phát từ gia đình. Môi trường gia đình, quan niệm của cha mẹ rất quan trọng đối với sự phát triển của trẻ.

Trẻ em có khả năng bắt chước rất mạnh, và bản chất của việc giáo dục là cha mẹ phải hoàn thiện mình. Một giáo viên đặc biệt tại trường trung học trực thuộc Đại học Renmin đã quan sát thành tích của học sinh trong lớp và các mối quan hệ gia đình. Cô nhận thấy rằng nếu người mẹ ngăn nắp và gọn gàng hơn, hoặc người cha ngăn nắp và tham gia vào việc giáo dục con nhiều hơn thì thành tích của đứa trẻ sẽ tốt hơn.

Mối quan hệ gia đình hòa thuận cũng là điểm khởi đầu cho sức khỏe tinh thần của trẻ. Vợ chồng, mẹ chồng, con dâu, con rể tốt phải có tình cảm, bao dung, biết giao tiếp và biết kiềm chế cảm xúc. Con cái sẽ dần dần biết cách giải quyết những mâu thuẫn mỗi ngày và sẽ hình thành tinh thần lành mạnh, tích cực ngay từ khi còn nhỏ. Truyền thống tốt đẹp của gia đình xuất phát từ việc có những quy tắc và quy định. Hãy để trẻ hiểu điều gì nên làm, điều gì không nên làm, điều gì đúng và điều gì sai. Cha mẹ cần phải đi đầu trong việc thiết lập các quy tắc. 

Cha mẹ nên học cách động viên kịp thời để kích thích cảm giác thành đạt của con. Đối với những lỗi lầm hay thất bại của trẻ, đừng nổi giận hay dễ dàng trừng phạt trẻ mà nên hướng dẫn trẻ cách đối mặt. 

"Trong lòng mỗi người đều có buổi sáng của riêng mình, khi thời cơ đến, người ấy sẽ tự mình thức dậy". Mỗi hạt giống, mỗi cây non đều có tiềm năng phát triển thành một cây cao chót vót. Điều cha mẹ phải làm là có đủ quyết tâm, kiên nhẫn và yêu thương, không chạy theo trào lưu, không sao chép mà có lòng tin vào con cái.

* Bài viết của một nhà nghiên cứu ở Phúc Kiến (Trung Quốc).