Vụ thu giữ hơn 11.000 tấn sữa pha melamine khiến 6 trẻ tử vong, 300.000 trẻ bị bệnh: Phụ huynh hoang mang giữa "ma trận" sữa giả

Tính đến ngày 19/11, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cho biết đã ghi nhận 31 trẻ sơ sinh bị ngộ độc Botulinum tại 15 bang ở nước này. Thông báo được đưa ra trong bối cảnh cơ quan chức năng đang tiến hành cuộc điều tra về mối liên hệ tiềm tàng giữa các ca nhiễm độc Botulinum với sữa công thức bị nhiễm khuẩn.

Cụ thể, FDA cho biết dữ liệu dịch tễ học và phòng thí nghiệm cho thấy sữa công thức ByHeart Whole Nutrition có thể bị nhiễm vi khuẩn Clostridium botulinum, khiến nhiều trẻ sơ sinh bị ngộ độc.

Tất cả 31 trẻ nói trên đã được nhập viện điều trị. Các bé mới được sinh từ 16-200 ngày tuổi và trong số này có 11 bé gái.

Cơ quan này khuyến cáo người tiêu dùng trên toàn thế giới không sử dụng bất kỳ nhãn hiệu nào của sữa công thức ByHeart, đồng thời đang cho tiến hành điều tra để xác định nguyên nhân.

Có lẽ, chưa bao giờ các bậc cha mẹ trên toàn cầu lại lo lắng về vấn đề an toàn thực phẩm, đặc biệt là sữa giả như bây giờ. Bởi, suốt một năm qua, liên tiếp các vụ án liên quan đã được phanh phủi ở nhiều quốc gia.

Trong quá khứ, không ít vụ bê bối sữa giả đã gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cúa trẻ em. Mà thậm chí, hậu quả không chỉ tồn tại ở một quốc gia mà còn mang tính toàn cầu. Điển hình trong đó phải nhắc đến bài học trong chuỗi sản xuất sữa giả nhiễm hóa chất melamine ở Trung Quốc.

Công ty sữa lớn nhất Trung Quốc bị phanh phui

Năm 2008, Trung Quốc đối mặt với một trong những vụ an toàn thực phẩm nghiêm trọng nhất trong lịch sử hiện đại: vụ sữa nhiễm melamine.

Hơn 300.000 trẻ em bị bệnh, trong đó ít nhất 6 trẻ thiệt mạng. Vụ việc không chỉ làm rung chuyển niềm tin của người dân vào ngành sữa nội địa, mà còn trở thành một phép thử về năng lực quản lý khủng hoảng của chính quyền Trung Quốc.

Melamine là một hợp chất chứa nitơ, thường được sử dụng trong sản xuất nhựa, phân bón, bê tông và keo dán. Khi thêm vào thực phẩm, đặc biệt là sữa, melamine có thể làm tăng giả tạo hàm lượng protein trong các xét nghiệm định tính, đánh lừa cả nhà sản xuất lẫn cơ quan kiểm định nếu không kiểm tra kỹ. Tuy nhiên, melamine có thể gây ra sỏi thận và suy thận cho người dùng.

Trong vụ bê bối năm 2008, tập đoàn Sanlu (Tam Lộc), một trong những công ty sữa lớn nhất Trung Quốc, bị phát hiện đã trộn melamine vào sữa bột dành cho trẻ sơ sinh. Theo các báo cáo điều tra, Tam Lộc đã nhận được các phản ánh từ phụ huynh về sản phẩm gây sỏi thận ở trẻ em từ cuối năm 2007, nhưng chậm trễ báo cáo lên chính quyền thành phố Thạch Gia Trang - nơi Tam Lộc đóng trụ sở. Vấn đề chỉ được công bố rộng rãi sau khi New Zealand, quốc gia có cổ phần trong Tam Lộc, lên tiếng báo động vào tháng 9/2008.

Sau khi bê bối bị vỡ lở, chính quyền Trung Quốc đã vào cuộc nhanh chóng và quyết liệt. Bất ngờ, gần 22 công ty sản xuất sữa bị kiểm tra, hơn 10 thương hiệu phát hiện có sản phẩm nhiễm melamine. Tức 1/5 nguồn cung cấp sữa ở Trung Quốc vào thời điểm đó. Trên toàn quốc, các lô sữa bột bị thu hồi hàng loạt.

Chính phủ cũng lập đường dây nóng, cung cấp khám miễn phí cho các trẻ có dấu hiệu ảnh hưởng sức khỏe. Đối với nạn nhân, nhiều trẻ phải điều trị sỏi thận, có bé bị tổn thương thận vĩnh viễn. Chính phủ đưa ra gói bồi thường với tổng giá trị 1,1 tỷ NDT (khoảng 160 triệu USD), tuy nhiên một số gia đình cho rằng mức hỗ trợ chưa thỏa đáng.

Bên cạnh đó, giới chức Trung Quốc yêu cầu rà soát toàn bộ chuỗi cung ứng sữa, từ nông trại, khâu trung gian đến nhà máy. Một loạt quy định mới về tiêu chuẩn an toàn thực phẩm được ban hành trong thời gian ngắn, siết chặt việc kiểm tra hóa chất trong sữa và các sản phẩm từ sữa.

Bê bối gây tổn hại nghiêm trọng đến ngành sữa Trung Quốc. Khoảng 40 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới cấm và hạn chế nhập khẩu sữa có nguồn gốc từ Trung Quốc. Người tiêu dùng hoang mang, tẩy chay sản phẩm nội địa, chuyển sang dùng sữa nhập khẩu. Nhiều công ty phá sản, hàng chục thương hiệu sữa bị ảnh hưởng danh tiếng dài lâu.

Hàng nghìn tấn sữa nhiễm độc

Khi các nhà điều tra Trung Quốc thanh tra dây chuyền sản xuất của Công ty Tam Lộc và phát hiện ra chất melamine trong sữa nguyên chất được hai nhà sản xuất cung cấp cho Tập đoàn Tam Lộc để làm sữa bột.

Các nhà chức trách Trung Quốc đã thu giữ 2.176 tấn sữa bột trong kho hàng của Tập đoàn Tam Lộc. Khoảng 8.218 tấn khác trên thị trường đã bị thu hồi. Khoảng 700 tấn sữa bột đang được đưa trở lại Thạch Gia Trang. Tất cả số sữa nhiễm độc bị tiêu hủy. Tam Lộc, với 42% vốn thuộc sở hữu của Tập đoàn sữa Fonterra (New Zealand), được lệnh ngừng sản xuất.

Năm 2009, tòa án Trung Quốc đã tuyên tử hình Zhang Yujun, một nông dân chăn nuôi bò sữa và Geng Jinping, một người bán sữa vì liên quan tới vụ việc.

Theo Tân Hoa Xã, Zhang đã sản xuất và bán hàng trăm tấn "bột protein" pha melamine, còn Geng đã bán hơn 900 tấn sữa bị nhiễm độc ra thị trường. Phần lớn số nguyên liệu này đã được đưa đến Tam Lộc.

Các đối tượng cho biết, đã thêm melamine vào sữa để tạo chỉ số đạm cao vì từng bị lỗ sau khi bị Tam Lộc nhiều lần từ chối mua sữa của họ do không đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng. Ðiều đáng nói là gia đình hắn chưa bao giờ uống sữa nhiễm độc và hắn cũng biết rõ mình đang lừa Tập đoàn Tam Lộc bằng cách cho hóa chất vào sữa.

Phía Tam Lộc cũng không hề vô tội. Trong phiên xét xử ngày 31/12/2009, Điền Ôn Hoa - cựu Chủ tịch Tam Lộc đã thừa nhận hành vi phạm tội của mình. Điều đáng sợ là bà Điền đã khai nhận, Tam Lộc biết sản phẩm của họ chứa chất melamine với hàm lượng vượt quá ngưỡng an toàn nhiều tháng trước khi chịu thu hồi sản phẩm này.

Theo bà cựu Chủ tịch này, Tam Lộc đã biết sữa bột của họ nhiễm độc từ tháng 5/2008, nhưng tới tận tháng 8 mới chịu báo tin cho cơ quan chức năng. Theo các nhà chức trách, trong thời gian từ tháng 5/2008 tới tháng 8/2008 - thời điểm mà Tam Lộc ngừng sản xuất - công ty này đã cho ra lò hơn 900 tấn sữa bột nhiễm độc.

Báo chí Trung Quốc cho hay, bà Điền khai, vào tháng 8/2008, bà được biết theo tiêu chuẩn châu Âu, trong mỗi kilogram thực phẩm, lượng melamine tối đa cho phép chỉ là 20 miligram. Tuy nhiên, trong một số sản phẩm của Tam Lộc bị thu hồi vào tháng 9 vừa qua, lượng melamine lên tới 2.000 miligrams trên mỗi kg sữa.

Trong quá trình xét xử, tòa án Trung Quốc cũng tuyên phạt tù đối với 19 đối tượng khác trong đường dây cố tình cho thêm melamine vào sữa được phanh phui năm 2008.

Vụ việc đã dẫn đến các đợt thu hồi sản phẩm sữa quy mô lớn trên toàn thế giới và gây phẫn nộ ở Trung Quốc, nhất là khi thông tin chi tiết về những hành vi cố ý che đậy vụ việc được tiết lộ.

Nhiều phụ huynh đã vô cùng tức giận khi biết những người nông dân chăn nuôi bò sữa và những kẻ trung gian đã cố tình thêm melamine để tăng hàm lượng protein trong sữa nhằm vượt qua các cuộc kiểm tra dinh dưỡng.

Họ phẫn nộ khi Tổng Giám đốc của Tam Lộc là Thiên Văn Hoa chỉ bị kết án chung thân, sau khi đối tượng này nhận tội sản xuất và buôn bán các sản phẩm giả hoặc kém chất lượng.

Trong khi, 3 cựu giám đốc điều hành khác của Tam Lộc bị tuyên án từ 5 - 15 năm tù giam, các quan chức liên quan ở Thạch Gia Trang chỉ bị sa thải hoặc chấp nhận từ chức vì bê bối.

Diễn biến vụ bê bối sữa nhiễm độc năm 2008

* Tháng 12-2007: Tập đoàn Tam Lộc nhận được những than phiền của người tiêu dùng về việc trẻ em bị ốm sau khi uống sữa bột Tam Lộc.

* Tháng 6-2008: Tam Lộc công nhận sữa bột của họ có chứa hóa chất melamine.

* Ngày 30-6: Cơ quan kiểm soát chất lượng Trung Quốc nhận được thông tin có năm em nhỏ ở tỉnh Hồ Nam phải nhập viện vì các triệu chứng sỏi thận, tất cả các bệnh nhi này đều uống sữa bột Tam Lộc.

* Ngày 2-8: Chính quyền TP Thạch Gia Trang, nơi Tập đoàn Tam Lộc đóng đô, đã báo cho Tam Lộc về vụ sữa bột của hãng nhiễm độc. Tập đoàn sữa Fonterra của New Zealand, nhà đầu tư chính ở Tam Lộc, yêu cầu thu hồi sản phẩm khẩn cấp.

* Ngày 6-8: Tam Lộc thu hồi sữa bột từ các nhà phân phối, nhưng không công bố việc thu hồi trước công chúng.

* Ngày 5-9: Fonterra báo cáo lên Thủ tướng New Zealand H.Clác về vấn đề sữa nhiễm độc. Ba ngày sau, Chính phủ New Zealand thông báo sự việc cho Chính phủ Trung Quốc.

* Ngày 9-9: Quan chức TP Thạch Gia Trang báo cáo vụ việc cho chính quyền tỉnh Hà Bắc. Một ngày sau, tỉnh Hà Bắc báo cáo với Chính phủ Trung Quốc.

* Ngày 11-9: Tam Lộc công khai thu hồi 700 tấn sữa bột trẻ em. Chính phủ Trung Quốc cam kết trừng phạt nghiêm khắc những người chịu trách nhiệm.

* Ngày 15-9: Phó Chủ tịch Tập đoàn Tam Lộc xin lỗi người dân vụ bê bối, nhưng không giải thích việc chậm trễ công bố thông tin.

* Ngày 16-9: Trung Quốc phát hiện ra 22 công ty sữa có sản phẩm chứa hóa chất melamine. Tổng Giám đốc Tập đoàn Tam Lộc Thiên Văn Hoa bị sa thải.

* Ngày 17-9: Hai công ty sữa lớn nhất Trung Quốc là Tập đoàn sữa Mông Ngưu và Tập đoàn Công nghiệp Y Lợi thu hồi sản phẩm sữa bột.

* Ngày 18-9: Chính quyền địa phương bắt giữ thêm 12 người liên quan tới vụ bê bối. Cảnh sát đã thu giữ được hàng tấn hóa chất melamine.

* Ngày 19-9: Cuộc khủng hoảng lan rộng sau khi Trung Quốc tuyên bố, kết quả kiểm tra cho thấy sữa nước do ba công ty sữa hàng đầu Trung Quốc sản xuất cũng có hóa chất độc hại.

* Ngày 21-9: Bộ Y tế Trung Quốc cho hay, số trẻ em bị ốm do dùng sữa nhiễm độc đã tăng lên 53.000 em, trong đó có 12.892 em còn đang điều trị tại bệnh viện, 104 em trong tình trạng nguy kịch. Hồng Công thông báo về trường hợp bệnh nhi đầu tiên bị ốm vì sữa bẩn bên ngoài Trung Quốc đại lục.

* Ngày 22-9: Ông Lý Trường Giang, Tổng cục trưởng Tổng cục Kiểm định Chất lượng quốc gia Trung Quốc từ chức.