Quy định phạt đến 10 triệu đồng nếu ép con học: Làm rõ thế nào là ’cưỡng ép’ và ‘ quá sức’?
Những ngày qua, quy định xử phạt từ 5 đến 10 triệu đồng đối với hành vi “Cưỡng ép thành viên trong gia đình học tập quá sức” tại Nghị định 282 (có hiệu lực từ 15/12) thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận.
Học sinh tiểu học trong cuộc thi viết chữ đẹp.
Trên các diễn đàn, không ít phụ huynh đã phản biện khá gay gắt.
Chị Ngân Nguyễn ở Hà Nội cho rằng, chương trình học 2 buổi/ ngày ở trường kèm theo rất nhiều bài tập về nhà được cô giáo giao. Đến tối, nếu phụ huynh không nhắc nhở con học bài, ngày hôm sau lập tức sẽ nhận được tin nhắn phê bình của cô giáo.
"Chương trình nặng, thi vượt cấp khó hơn thi đại học, thử hỏi Bộ GD&ĐT, nếu cứ cho trẻ vui chơi, học nhàn nhã, liệu có trượt cấp 3 hay không?", chị Ngân đặt câu hỏi.
Một đứa trẻ 15 tuổi, không đủ điểm học lớp 10 THPT sẽ phải đi học nghề hoặc bị đẩy ra đường là điều không ai mong muốn. Do đó, phụ huynh nhắc nhở học, ép học cũng là chuyện thường tình.
Anh Nguyễn Văn Tân, phụ huynh có con đang học lớp 6 ở Hà Nội nói rằng, nhà ở thành phố chật chội, con không đọc sách, không đi học sẽ chỉ biết “ôm" tivi, điện thoại chơi điện tử, lướt mạng xã hội . Bố mẹ đi làm cả ngày, con dù nghỉ học cũng chẳng có không gian vui chơi công cộng an toàn đành phải đăng ký vài lớp học thêm dù mất thêm khoản phí không nhỏ.
Có người lại bình luận: “đi học không chịu được sức ép, thử hỏi sau này lớn lên làm sao hoà nhập được với môi trường xã hội, áp lực cơm gạo áo tiền?”
Ở trường thì quy định “cấm” thầy cô đánh, mắng, xử phạt mạnh tay với học sinh. Khi phạm lỗi cũng chỉ bị kỷ luật nhắc nhở, phê bình khiến các em “không việc gì phải sợ”. Nếu ở nhà, bố mẹ ép học cũng bị xử phạt, liệu có phải chúng ta đang “đội trẻ lên đầu” hay không?
Tuy nhiên, cũng có những người cho rằng, đây là quy định nhân văn, cần có chế tài xử phạt để giảm áp lực cho học sinh . Các em học nhiều đến phờ phạc, sức khoẻ yếu, không có niềm vui tuổi thơ cũng chẳng để làm gì. Cùng với đó là ý kiến đề nghị Bộ GD&ĐT giảm tải những kiến thức khó, mang tính chất hàn lâm trong chương trình, tăng các bài học mang tính thực hành, thực tiễn, dạy giáo dục kỹ năng, đạo đức cho học sinh, bỏ các kỳ thi học sinh giỏi.
Cần làm rõ nội hàm của "cưỡng ép học tập quá sức"
TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp, Bộ GD&ĐT cũng cho rằng, thực tế, nhiều phụ huynh đăng ký kín lịch, học thêm đến kiệt sức ở các lớp học thêm buổi tối hay học cả ngày nghỉ cuối tuần trong khi đã học ngày 2 buổi ở trường.
TS Luật học Lê Quỳnh Mai, giảng viên tại một học viện ở Hà Nội cho rằng, với chương trình học trên lớp, học thêm ngoài giờ, về đến nhà trẻ phải làm bài tập, chuẩn bị thêm bài cho ngày học hôm sau là điều không tránh khỏi.
Học sinh của một trường tiểu học ở Hà Nội.
Cha mẹ nào cũng kỳ vọng con có kết quả học tập, thi cử tốt, đỗ trường top đầu, trường chuyên, lớp chọn, học trường đại học có tên tuổi. Nếu chỉ học kiến thức ở trường phổ thông, chắc chắn mới chỉ đáp ứng yêu cầu cơ bản của chương trình. Còn để đạt mục tiêu như kỳ vọng, rõ ràng đề thi khó hơn, kiến thức chuyên sâu hơn nên phụ huynh bắt buộc cho con đi học thêm.
Theo TS Mai, quy định xử phạt 5-10 triệu đồng đối với hành vi “Cưỡng ép thành viên trong gia đình học tập quá sức” là nhân văn, nhằm mục đích giảm thiểu, tiến tới chấm dứt dạy thêm, học chạy theo thành tích, gây áp lực lên trẻ khi kỳ vọng không dựa trên mong muốn, năng lực.Tuy nhiên, để quy định đi vào đời sống, cần có định lượng rõ, thế nào là “ép học” và thế nào là "quá sức"?
“Tôi ví dụ, cha mẹ yêu cầu con học đến 23 giờ đêm hoặc 24 giờ đêm hay quy định học thêm ngoài nhà trường tuần 3 buổi, 6 buổi mới được gọi là ép học quá sức. Hay trường hợp, con học quá kém, cha mẹ cần tìm lớp để con được học phụ đạo nếu không sẽ bị lưu ban thì có coi là ép học quá sức không? Cần được quy định một cách rõ ràng hơn về số giờ học, buổi học/ tuần để phụ huynh được biết”, TS Mai nói.
Một vấn đề nữa là cơ sở thông tin nào để khẳng định rằng, trong gia đình đó, cha mẹ đang ép buộc con học quá sức? Có thể dựa vào các nguồn tin như: con cái tố cáo cha mẹ, hàng xóm tố cáo, người trong gia đình tố cáo hay sao?
Nếu là hàng xóm tố cáo thì rất khó khả thi vì họ không thể nắm được lịch học, giờ học của gia đình khác. Chưa kể, có những đứa trẻ dù học nhiều nhưng vẫn rất hạnh phúc, vui vẻ vì chính em cũng rất ham học, mong được học để đạt mục tiêu mình đề ra.
Trường hợp chính đứa trẻ phản ánh thông tin với cơ quan quản lý về việc bị ép học quá sức cũng có nhiều tình huống có thể diễn ra. Ví dụ như, trẻ lười học, không muốn học và muốn chống lại sự nhắc nhở của cha mẹ. Hoặc một giả thiết khác là, phản ánh đó đúng thực tế nhưng liệu đứa trẻ có trở thành nạn nhân của vấn đề đạo đức khi con cái đi tố cáo cha mẹ để họ bị xử phạt.
Ở vai trò là một phụ huynh có con năm nay đang học lớp 7, định hướng thi vào trường THPT chuyên, TS Mai cho rằng, cần có sự cải tiến về đề thi vượt cấp, thi vào các trường chuyên, làm sao đảm bảo học sinh chỉ cần học chương trình ở lớp, học sách giáo khoa vẫn có thể làm được.
Khi đó, phụ huynh sẽ không phải ép con đi học thêm, vừa tốn kém chi phí vừa mất thời gian đưa đón. Thực tế, các trường chuyên hiện nay, mỗi trường có cách ra đề khác nhau nên nếu đặt mục tiêu thi 3-4 trường sẽ càng phải luyện thi nhiều hơn.
Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 282 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng, chống bạo lực gia đình có hiệu lực từ ngày 15/12/2025. Theo đó, tại điểm d, khoản 1, điều 40 quy định: phạt tiền từ 5 triệu đồng đến 10 triệu đồng đối với hành vi " cưỡng ép thành viên trong gia đình học tập quá sức".