Quốc bảo kỳ bí nhất Trung Quốc: Cả thế giới không có chiếc thứ hai!

Trên đời không thiếu cổ vật quý giá, nhưng có những thứ vượt xa giá trị vật chất – chúng là chứng nhân của nền văn minh, là biểu tượng cho sự giao thoa văn hóa Đông – Tây huy hoàng, và là món đồ không thể thay thế trong lịch sử nhân loại. Tại Bảo tàng Lịch sử Thiểm Tây, Trung Quốc, tồn tại một báu vật như vậy: Chiếc ly mã não nạm vàng, điêu khắc tinh xảo hình đầu thú.

Nó từng khiến cả giới khảo cổ sững sờ khi được phát hiện từ kho báu chôn giấu ở Hà Gia Thôn. Điều đặc biệt là, thân phận thật sự của nó vẫn còn là bí ẩn sau hơn 1200 năm bị vùi lấp.

Quốc bảo mang diện mạo kỳ lạ – Càng nhìn càng không dám tin là thật

Chiếc ly mã não đặc biệt này có chiều dài 15,6cm, được tạc từ một khối mã não nguyên khối với sắc đỏ sẫm, đỏ nhạt đan xen những vân trắng sữa như ánh hoàng hôn đông kết trong đá.

Miệng ly loe rộng, nhưng phần cuối lại điêu khắc thành đầu thú với cặp mắt tròn to như mắt bò, phía trên mọc đôi sừng xoắn ốc như linh dương. Ở miệng thú, một chiếc nắp vàng có thể tháo rời được gắn vào tạo nên điểm nhấn chói lọi, tương phản đầy mê hoặc với chất liệu mã não mượt mà.

Mỗi đường chạm khắc đều thể hiện đẳng cấp của nghệ nhân thời Đường: Từ vết xước khắc lên râu thú, đến việc tận dụng màu đen trắng tự nhiên của đá để tạc nên ánh nhìn sắc lẹm . Có thể nói, đây là cuộc "thông đồng" hoàn hảo giữa tự nhiên và con người , giữa chất liệu hiếm và bàn tay thần sầu.

Vật báu đến từ phương Tây? Bí ẩn chưa lời giải suốt 12 thế kỷ

Dù Trung Quốc có sản xuất mã não, nhưng chủ yếu là màu trắng hoặc vàng nhạt. Trong khi đó, mã não đỏ trắng đan xen loại này thường được ghi chép là nhập từ Ba Tư (Iran), Đông La Mã hoặc vùng đất Sogdiana (nay thuộc Uzbekistan).

"Cựu Đường thư" còn chép lại: Vào năm Khai Nguyên thứ 16 (728), vương quốc Khang Cư từng tiến cống cho nhà Đường một chiếc "ly mã não đầu thú" – càng khiến giả thuyết chiếc ly hiện tại là lễ vật quốc tế thêm phần thuyết phục.

Cấu trúc thiết kế của chiếc ly – phần đầu thú đóng vai trò làm ống rót, nắp vàng tháo rời được cũng trùng khớp với kiểu "Rhyton" (ly tế lễ) trong văn hóa Hy Lạp cổ , dùng để dâng rượu lên thần linh, giúp tránh độc và thể hiện lòng thành.

Dọc theo Con đường Tơ lụa, người Sogdiana đã biến thể thiết kế này thành những chiếc ly vàng bạc hình đầu thú, và chiếc ly mã não hiện đang trưng bày rất có thể chính là sản phẩm độc đáo của cuộc hội tụ giữa nghệ thuật Trung Á và tay nghề Trung Hoa.

Ai đã tạo ra kiệt tác này? Câu hỏi chưa có lời đáp

Giới học giả vẫn đang tranh cãi không ngừng: Phải chăng đây là quốc lễ được dâng lên Đường triều từ vùng Tây Vực ? Hay là một thợ thủ công Sogdiana sống tại Trường An chế tác riêng theo đặt hàng? Hoặc cũng có thể, là người Trung Hoa tự tay làm ra dựa trên nguyên mẫu ngoại lai, nhưng dùng đá nhập khẩu?

Dù đáp án nào đúng, thì vào khoảnh khắc rượu từ miệng thú trào ra , một bức tranh sinh động về văn hóa xuyên lục địa – từ Hy Lạp, Trung Á đến Trường An đã hiện lên rõ ràng . Chiếc ly này không chỉ là vật chứa rượu, mà còn là thánh tích của nền giao thương và giao lưu văn hóa rực rỡ nhất lịch sử nhân loại.

Không thể thay thế: Giá trị độc bản và tuyệt đối của quốc bảo

Toàn cầu đến nay chưa phát hiện chiếc thứ hai được chế tác từ mã não ba sắc đỏ-trắng-vàng tự nhiên với kiểu khảm vàng như vậy . Màu sắc vân đá độc bản, kỹ thuật tạc mượt mà, đến nay vẫn là thách thức với cả ngành điêu khắc đá hiện đại.

Từ cơ bắp đầu thú , đường cong sừng xoắn , đến râu mép và ánh mắt – mọi chi tiết đều đạt tới đỉnh cao của nghệ thuật điêu khắc ngọc thời Đường. Đây là minh chứng sống cho trình độ điêu khắc phong cách "chạm ít – hiệu quả lớn" .

Không chỉ mang tính thẩm mỹ, chiếc ly còn là biểu tượng hữu hình của sự giao lưu giữa các nền văn minh Á – Âu vào thế kỷ 7–8 . Nó là kết tinh của nghệ thuật, tôn giáo, thương mại và hoàng triều, là "chứng thư" không lời của thời kỳ rực rỡ nhất trong lịch sử phương Đông.

Vì sao không thể rời khỏi Trung Quốc?

Chính vì giá trị độc bản và không thể sao chép, năm 2002, chiếc ly mã não đầu thú nạm vàng được đưa vào danh sách 64 quốc bảo đầu tiên cấm mang ra nước ngoài trưng bày . Nó không chỉ là một cổ vật mà là biểu tượng văn hóa quốc gia, là "linh hồn" của cả một thời đại.

Chiếc ly này được tìm thấy trong kho báu Hà Gia Thôn , cùng hơn 1000 món đồ quý bằng vàng bạc ngọc ngà. Vị trí phát hiện nằm trong khu vực thành Trường An xưa, nơi được cho là tư dinh của vương tử Lý Thủ Lễ hoặc hoàng quan Lưu Chấn – người từng phải vùi giấu tài sản khi loạn binh nổi lên vào năm 783.

Đáng chú ý là, nhiều vật phẩm trong kho còn ghi rõ cân nặng dược liệu bằng mực tàu , cho thấy người giấu kho vô cùng bình tĩnh, thậm chí chắc chắn rằng một ngày sẽ quay lại lấy.

Nhưng lịch sử không cho họ cơ hội đó. Khi chiếc ly lộ diện, nó đã ngủ yên suốt 12 thế kỷ dưới lòng đất, để rồi trở thành một trong những quốc bảo khiến cả thế giới không dám chớp mắt khi chiêm ngưỡng.

Theo Toutiao