Phụ huynh Hà Nội bất lực kể: "Giờ con tôi không nghe bố, không nghe mẹ, chỉ tin yêu duy nhất... người này!"

Anh Trần Đức T. (Hà Nội) kể lại, chỉ vài tháng trước, cậu con trai lớp 7 của anh vẫn thường xuyên hỏi bố đủ thứ: từ bài tập tiếng Anh, kiến thức xã hội đến những thắc mắc vụn vặt tuổi mới lớn. Nhưng mọi thứ thay đổi sau một buổi tối anh quá bận công việc, không thể kèm con làm bài tập.

"Lúc đó tôi nghĩ đơn giản: Thôi mở máy lên, bảo con thử hỏi ChatGPT cho nhanh. AI trả lời được thì tốt, không thì mình xem tiếp", anh kể.

Không ngờ, chính quyết định đó đã mở ra một thói quen mới và với anh, là một nỗi lo rất lớn.

Từ hôm ấy, số lần con trai hỏi bố giảm hẳn. Ban đầu chỉ là bài tập. Sau đó đến những câu hỏi về thế giới, về khoa học, rồi đủ thứ thông tin trên mạng. Cho đến một ngày, khi anh hỏi: "Sao không nói chuyện với bố mà toàn hỏi máy?", cậu bé thản nhiên đáp:

- "Vì ChatGPT biết nhiều hơn bố".

Anh T. quyết định kiểm tra lại lịch sử máy tính của con. Điều khiến anh thực sự sốc là có những đêm con thức đến 1 - 2 giờ sáng chỉ để trò chuyện với AI, hỏi từ cách sửa lỗi bài tin học, phân tích nhân vật truyện tranh cho tới cả những chuyện cảm xúc tuổi mới lớn, những điều lẽ ra con nên chia sẻ với người thân.

"Tôi thấy nó hỏi đủ thứ trên trời dưới đất, thậm chí có hôm đang nói chuyện với mình, nó cũng quay sang hỏi ChatGPT xem ai đúng", anh nói. "Bố mẹ bảo dọn phòng, nó cũng gõ máy hỏi xem có nên dọn không. Bảo tắt điện thoại đi ngủ, nó hỏi tiếp xem ChatGPT nghĩ thế nào".

Theo chia sẻ của anh, vợ chồng anh giờ đây rơi vào tình huống trớ trêu: càng nói thì con càng không nghe, vì đối với cậu bé, "ChatGPT là đúng nhất". Nhất là khi, nhiều lần con khiến những đứa trẻ hàng xóm bái phục vì thao thao bất tuyệt những phân tích về một nhân vật truyện tranh được ChatGPT "mớm" cho.

"Giờ nó không nghe bố, không nghe mẹ, chỉ tin yêu mỗi "anh" GPT trên thông thiên văn, dưới tường địa lý", anh Trần Đức T. cười khổ.

Làm sao để kéo con ra khỏi "vòng xoáy AI"?

Các chuyên gia giáo dục cho rằng việc trẻ sử dụng AI là xu hướng tất yếu. Công nghệ không phải vấn đề, vấn đề nằm ở mức độ phụ thuộc. Khi AI trở thành nguồn tham khảo duy nhất, đối thoại trong gia đình sẽ suy giảm, kéo theo sự lệch chuẩn trong nhận thức và cảm xúc của trẻ.

1. Trẻ dễ tin AI tuyệt đối: Với trí tuệ nhân tạo, câu trả lời luôn nhanh, mạch lạc, rõ ràng hơn người thật. Trẻ trong độ tuổi 11 - 13 dễ bị ấn tượng trước sự "thông minh" này và nhầm lẫn đó là chân lý tuyệt đối. Trẻ chưa đủ khả năng phân biệt đâu là gợi ý, đâu là kiến thức cần kiểm chứng.

2. Thay thế giao tiếp thật bằng giao tiếp ảo: ChatGPT trả lời không phán xét, không cáu gắt, không thúc ép, điều mà bố mẹ đôi khi vô thức lại làm. Vì vậy, nhiều trẻ cảm thấy nói chuyện với AI "dễ chịu hơn", lâu dần dẫn đến giảm nhu cầu giao tiếp thật.

3. Không được rèn kỹ năng tự học: Trẻ quen với việc "hỏi là có đáp án" khiến tư duy tìm kiếm, phân tích, phản biện, những năng lực cốt lõi của lứa tuổi THCS bị yếu đi.

Lời khuyên cho phụ huynh

Thứ nhất, đừng cấm đoán ngay lập tức. Việc cấm trẻ sử dụng AI dễ phản tác dụng, khiến trẻ giấu giếm hoặc sử dụng lén lút. Thay vì vậy, bố mẹ nên giải thích rằng AI là công cụ hỗ trợ, không phải người thay thế.

Thứ hai, khuyến khích con trao đổi với người thật trước. Một số gia đình áp dụng quy tắc: "Nếu là vấn đề liên quan đến bản thân, cảm xúc, hành vi, hãy hỏi bố mẹ trước; nếu là kiến thức cần tìm nhanh, con có thể hỏi AI". Quy tắc rõ ràng giúp trẻ tự điều chỉnh.

Thứ ba, cùng con dùng AI. Phụ huynh có thể cùng con mở ChatGPT, cùng đọc câu trả lời, cùng đánh giá xem thông tin có chính xác không. Điều này biến AI thành công cụ gia đình, không phải "người bạn riêng tư" của trẻ.

Thứ tư, thiết lập giờ sử dụng thiết bị. Trẻ lớp 7 thức đến 2h sáng vì mải trò chuyện với AI là dấu hiệu nghiêm trọng. Bố mẹ cần đặt giới hạn thời gian và quản lý thiết bị vào ban đêm.

Thứ năm, khôi phục lại thói quen hỏi han trong nhà. Nhiều phụ huynh chia sẻ rằng trẻ không hỏi vì "bố mẹ bận hoặc bố mẹ hay cáu". Đây là lúc cần chủ động tạo môi trường mà con cảm thấy được lắng nghe. Một bữa tối không điện thoại, một buổi đi bộ ngắn trước giờ ngủ… đều có thể là khởi đầu.

Câu chuyện của anh Trần Đức T. không phải cá biệt. Giữa thời đại AI bùng nổ, trẻ con sẽ tiếp xúc công nghệ sớm hơn cha mẹ nghĩ. Nhưng điều quan trọng nhất không phải là ngăn trẻ gặp AI, mà là giúp trẻ không đánh mất mối liên kết với bố mẹ, những người hiểu chúng hơn bất kỳ thuật toán nào.