Nỗi sợ tái phát ung thư ám ảnh người bệnh sau điều trị

Ba năm sau ngày kết thúc hóa trị ung thư vú giai đoạn hai, chị Lan (45 tuổi, TP.HCM) vẫn chưa thể ngủ ngon giấc. Mỗi lần trở trời hay cảm thấy cơ thể mỏi mệt, câu hỏi quen thuộc lại hiện lên trong đầu: “Nó có quay lại không?”

Dù các đợt tái khám định kỳ đều cho kết quả bình thường, nỗi sợ tái phát vẫn len lỏi trong từng nhịp sống của chị. Những cơn ác mộng báo hiệu tin dữ liên tục ập đến giữa đêm, khiến chị nhiều lúc hoảng hốt bật dậy, tim đập loạn nhịp.

“Nỗi sợ ấy không hiện hữu rõ ràng, nhưng nó giống như cái bóng - âm thầm, đeo bám dai dẳng và chẳng bao giờ biến mất”, chị nói.

Tương tự, anh Hùng (52 tuổi, Hà Nội) - người cha trụ cột trong gia đình vừa hoàn tất 6 đợt hóa trị ung thư đại trực tràng cách đây 8 tháng. Mỗi ngày, anh cố giữ vẻ mạnh mẽ để vợ con yên tâm, nhưng trong lòng, nỗi lo về một tương lai bất định vẫn âm ỉ. “Mỗi lần nhìn con, tôi lại nghĩ: Nếu mình không còn nữa, ai sẽ lo cho con?” , anh nói.

Anh Hùng bắt đầu ghi chép lại nhật ký sức khỏe hàng ngày, quan sát từng dấu hiệu bất thường như cơn đau bụng thoáng qua. Với anh, sự bình yên hiện tại mong manh như sợi chỉ - chỉ cần biến động nhỏ cũng đủ khiến mọi thứ sụp đổ.

Nỗi lo bệnh tái phát không phải là cá biệt. Theo Medical News Today , nhiều bệnh nhân dù đã điều trị thành công vẫn mắc phải hội chứng sợ tái phát ung thư, hay còn gọi là FCR (Fear of Cancer Recurrence). Đây là tình trạng phổ biến, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống, thậm chí phải can thiệp y tế nếu quá trầm trọng.

Một nghiên cứu năm 2022 tại Mỹ trên hơn 13.000 bệnh nhân ung thư cho thấy, FCR xuất hiện nhiều ở người từng có dấu hiệu trầm cảm, lo âu hoặc từng trải qua sang chấn tâm lý. Nhóm bệnh nhân trẻ tuổi, trình độ học vấn hạn chế, hoàn cảnh kinh tế khó khăn thường có mức độ căng thẳng cao hơn.

Theo bác sĩ Hà Hải Nam, Phó trưởng khoa Ngoại bụng 1 - Bệnh viện K, việc phẫu thuật hoặc hoàn tất điều trị ung thư không đồng nghĩa với khỏi hẳn. Bệnh nhân vẫn cần theo dõi định kỳ hai đến ba tháng một lần vì ung thư có thể tái phát hoặc di căn. Đặc biệt, người trẻ tuổi thường đối diện nguy cơ tái phát sớm và diễn biến ác tính hơn người lớn tuổi.

Hiện Việt Nam chưa có thống kê chính thức về tỷ lệ tái phát sau điều trị, nhưng thực tế lâm sàng cho thấy đây là rủi ro thường trực.

Theo bác sĩ Lê Văn Thành (Bệnh viện K), sau điều trị, người bệnh cần duy trì lối sống lành mạnh để hỗ trợ ngăn ngừa tái phát, đồng thời ổn định tâm lý. Một số biện pháp gồm: Ăn uống đa dạng rau củ quả, chọn thực phẩm chứa chất béo có lợi như omega-3 (có trong cá, hạt óc chó); ưu tiên protein ít chất béo bão hòa (thịt nạc, trứng, hạnh nhân, đậu); dùng tinh bột nguyên hạt thay cho đường và tinh bột tinh chế; tránh đồ uống có đường, hạn chế thịt đỏ và thực phẩm chế biến sẵn; giữ cân nặng hợp lý, ngủ đủ giấc, không rượu bia, thuốc lá.

Bác sĩ khuyến nghị thực hành thiền, chánh niệm để quản lý lo âu. “ Khi xuất hiện suy nghĩ tiêu cực như ‘ung thư quay lại’, bệnh nhân nên quan sát thân - tâm, tập trung vào hơi thở, nhận diện suy nghĩ ấy là không có thật, rồi để nó trôi qua ”, ông nói.

Viện Ung thư Quốc gia Mỹ (NCI) nhấn mạnh, FCR là vấn đề tâm lý phức tạp. Trường hợp lo âu quá mức, bác sĩ có thể chỉ định trị liệu tâm lý hoặc dùng thuốc điều trị trầm cảm, lo âu. Can thiệp sớm sẽ giúp người bệnh sống trọn vẹn hơn, thay vì chỉ chờ đợi những điều xấu có thể xảy ra.