Nguy cơ với hàng triệu người từ sự bùng phát của một loại nấm

Nấm có mặt ở khắp mọi nơi. Chúng đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái nhưng có thể có tác động tàn phá đến sức khỏe con người. Theo CNN, nhiễm trùng nấm giết chết khoảng 2,5 triệu người mỗi năm và con số thực tế có thể cao hơn nhiều do các dữ liệu chưa đầy đủ.

Một nhóm các nhà khoa học từ Đại học Manchester (Anh) đã sử dụng mô phỏng máy tính và dự báo để lập bản đồ khả năng lây lan trong tương lai của Aspergillus, một nhóm nấm phổ biến được tìm thấy trên khắp thế giới có thể gây ra bệnh aspergillosis, một căn bệnh đe dọa tính mạng, chủ yếu ảnh hưởng đến phổi. Họ phát hiện ra rằng một số loài Aspergillus sẽ mở rộng phạm vi khi cuộc khủng hoảng khí hậu ngày một diễn biến phức tạp, xâm nhập vào các vùng mới của Bắc Mỹ, Châu Âu, Trung Quốc và Nga.

Đại dịch tương lai do nấm gây ra là câu chuyện được đề cập rất hấp dẫn, đầy kịch tính trong bộ phim truyền hình nổi tiếng của hãng HBO mang tên The Last of Us. Được chuyển thể từ trò chơi điện tử, The Last of Us kể về thế giới hậu tận thế, nơi những con người còn sót lại cố gắng sinh tồn khi đại dịch bùng nổ, một loại nấm đột biến truyền nhiễm đã biến phần lớn nhân loại thành những con quái vật hung dữ, không còn ý thức, nhân tính.

Phim The Last of Us (Ảnh: HBO)

Norman van Rijn, một trong những tác giả của nghiên cứu và là nhà nghiên cứu về biến đổi khí hậu và bệnh truyền nhiễm tại Đại học Manchester, cho biết: "Nấm ít được nghiên cứu hơn so với vi-rút và ký sinh trùng, nhưng các tác nhân gây bệnh nấm có khả năng sẽ ảnh hưởng đến hầu hết các khu vực trên thế giới trong tương lai". Cho dù những bộ phim như The Last of Us chỉ là chuyện hư cấu, nhưng ông hy vọng nó sẽ góp phần nào đó nâng cao nhận thức về các bệnh nhiễm trùng nấm đang giết chết hàng triệu người trong thực tế.

Nấm Aspergillus giải phóng một lượng lớn bào tử nhỏ phát tán trong không khí. Con người hít phải bào tử mỗi ngày nhưng hầu hết sẽ không gặp bất kỳ vấn đề sức khỏe nào. Hệ thống miễn dịch khỏe mạnh có khả năng loại bỏ chúng. Tuy nhiên, với những người mắc các bệnh về phổi như hen suyễn, xơ nang và COPD, cũng như những người có hệ thống miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như bệnh nhân ung thư và ghép tạng, và những người đã từng bị cúm nặng hoặc mắc COVID-19 thì lại là vấn đề đáng lo ngại.

Chuỗi bào tử Aspergillus (Ảnh: Getty Images)

Tác giả Norman Van Rijn cho biết, nếu hệ thống miễn dịch của cơ thể không loại bỏ được bào tử, nấm sẽ "bắt đầu phát triển và về cơ bản sẽ ăn mòn bạn từ trong ra ngoài". Ông cũng cho biết bệnh Aspergillosis có tỷ lệ tử vong rất cao, khoảng 20% đến 40%. Bệnh này cũng rất khó chẩn đoán vì bác sĩ không phải lúc nào cũng để ý đến bệnh và bệnh nhân thường có biểu hiện sốt và ho, các triệu chứng thường gặp ở nhiều bệnh khác. Các tác nhân gây bệnh nấm cũng ngày càng kháng thuốc khiến việc điều trị càng trở nên phức tạp.

Nghiên cứu phát hiện ra rằng Aspergillus flavus, một loài có xu hướng thích khí hậu nhiệt đới nóng hơn, có thể tăng mức độ lây lan lên 16% nếu con người tiếp tục đốt một lượng lớn nhiên liệu hóa thạch. Người ta dự đoán loài này sẽ lan rộng sang một số vùng ở Bắc Mỹ, Bắc Trung Quốc và Nga.

Loài nấm này cũng lây nhiễm nhiều loại cây lương thực, gây ra mối đe dọa tiềm tàng đối với an ninh lương thực. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã thêm Aspergillus flavus vào nhóm tác nhân gây bệnh nấm quan trọng vào năm 2022 vì tác động của nó đối với sức khỏe cộng đồng và nguy cơ kháng thuốc chống nấm.

Aspergillus fumigatus, loài ưa khí hậu ôn hòa hơn, được dự đoán sẽ lan rộng về phía bắc hướng tới Bắc Cực khi nhiệt độ toàn cầu tăng lên. Nghiên cứu cho thấy sự lây lan của nó có thể tăng 77,5% vào năm 2100, có khả năng gây phơi nhiễm cho 9 triệu người ở châu Âu.

Ngược lại, nhiệt độ ở một số vùng, bao gồm cả Châu Phi cận Sahara, có thể trở nên quá nóng đến mức không còn thích hợp cho nấm Aspergillus nữa. Điều này lại có thể gây ra những vấn đề khác, vì nấm đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái, bao gồm cả đất lành mạnh.

Ngoài việc mở rộng phạm vi sinh trưởng, khi Trái đất nóng lên cũng có thể làm tăng khả năng chịu nhiệt của nấm, cho phép chúng tồn tại tốt hơn bên trong cơ thể con người.

Elaine Bignell, đồng Giám đốc Trung tâm Y học về nấm MRC tại Đại học Exeter, cho biết: Nghiên cứu mới về Aspergillus làm sáng tỏ mối đe dọa của nấm tồn tại trong môi trường tự nhiên và cũng cảnh báo rằng con người chưa chuẩn bị đầy đủ để đối phó với sự thay đổi về mức độ phổ biến của chủng nấm. Tuy nhiên, bà nói với CNN rằng vẫn còn nhiều điều không chắc chắn và vẫn còn rất nhiều nghiên cứu cần được thực hiện.