Mùa nóng bức dễ "nổi khùng" bạn nên áp dụng liệu pháp này để luôn thư giãn, giảm căng thẳng, tránh mắc bệnh thần kinh

Căng thẳng và lo lắng dường như là một phần rất thường xuyên của cuộc sống. Theo Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia Hoa Kỳ, khoảng 31% người trưởng thành ở Mỹ bị rối loạn lo âu vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời của họ.

Nhắc đến rối loạn lo âu hay trầm cảm, người ta nghĩ rằng thường vào mùa đông thì nguy cơ cao hơn. Thế nhưng, thực tế thì tỉ lệ người bị trầm cảm hay căng thẳng vào mùa hè cũng không ít hơn mùa đông.

Theo chia sẻ của BS. Nguyễn Huy Hoàng (Trung tâm Oxy cao áp Việt Nga - Bộ Quốc phòng) trên báo Sức khỏe & Đời sống, thì nhiệt độ mùa hè chính là một trong những yếu tố khiến cho các bệnh thần kinh có xu hướng tăng lên. Vào mùa hè khi nhiệt độ tăng quá cao, cơ thể không thích nghi kịp hoặc ở một số người có thể gặp hiện tượng tiết mồ hôi, điều hòa nhiệt độ cơ thể không tốt. Từ đó gây ra tình trạng lo lắng, căng thẳng, giận dữ, mệt mỏi và mất ngủ.

Khi tình trạng này tăng lên sẽ gây ra nhiều vấn đề liên quan tới sức khỏe, đặc biệt là với những người đã mắc các bệnh thần kinh và tâm thần trước đó như rối loạn lo âu, rối loạn trầm cảm, tâm thần phân liệt… Bên cạnh đó, nhiệt độ cao có thể tác động đến chất dẫn truyền thần kinh serotonin, chất điều chỉnh tâm trạng quan trọng, dẫn đến sự thay đổi cảm xúc và hành vi. Nói cách khác, mùa hè cũng dễ khiến người ta "phát điên".

Vậy làm sao để khỏi "phát điên" trong mùa hè?

Hạn chế tiếp xúc với nắng nóng, giữ mát cho cơ thể, bổ sung đủ nước và dinh dưỡng, thiền định, tập thở... là những điều mà các chuyên gia sẽ khuyên bạn nên làm trong mùa hè để ổn định tinh thần. Nhưng đã bao giờ bạn nghĩ đến việc thêm liệu pháp hương thơm vào danh sách những việc nên làm để giải tỏa tâm trạng, giúp bản thân luôn thư giãn trong mùa hè. Các nghiên cứu gần đây cho thấy tinh dầu có thể giúp giảm các triệu chứng lo lắng.

Liệu pháp hương thơm hoạt động như thế nào?

Liệu pháp hương thơm là một cách lâu đời để điều trị tâm trí và cơ thể của bạn bằng mùi tự nhiên. Theo Johns Hopkins Medicine, khi bạn hít phải những loại dầu có nguồn gốc thực vật này, các tín hiệu sẽ được gửi đến não của bạn và chạm vào hạch hạnh nhân để ảnh hưởng đến cảm xúc của bạn. Đây là lý do tại sao mọi người thường chuyển sang sử dụng tinh dầu để điều trị sức khỏe tâm thần, như điều trị lo lắng và căng thẳng. Tuy nhiên, có rất ít nghiên cứu về liệu pháp hương thơm và lo lắng, vì việc sử dụng nó trong y học hiện đại còn khá mới.

Dưới đây là các loại tinh dầu có thể làm tốt nhiệm vụ giải tỏa tâm trạng cho bạn.

1. Tinh dầu hoa oải hương

Hoa oải hương là một trong những loại tinh dầu phổ biến nhất để thư giãn. Các nghiên cứu về hoa oải hương cho thấy hít phải mùi hương của nó đã được chứng minh là làm giảm mức độ lo lắng và khuyến khích giấc ngủ. Nghiên cứu sâu hơn đăng trên trang Natural Medicine Journal cho thấy hoa oải hương tương tác với hệ thống limbic - hệ thống kiểm soát cảm xúc của bạn và thúc đẩy tâm trí bình tĩnh hơn.

2. Tinh dầu chanh

Một nghiên cứu từ Behavioural Brain Research (2006) đăng trên Thông tin Thư viện Y khoa Hoa Kỳ, cho thấy hít tinh dầu chanh giúp cải thiện trạng thái trầm cảm ở chuột, có tiềm năng tương tự ở người. Tinh dầu chanh có liên quan đến việc cải thiện chức năng nhận thức và giảm ốm nghén cho phụ nữ mang thai. Cải thiện cả hai điều này có thể dẫn đến ít căng thẳng và lo lắng hơn, điều này làm cho dầu chanh trở thành một lựa chọn phù hợp cho chứng lo lắng.

3. Tinh dầu bạc hà

Tinh dầu bạc hà (peppermint) nổi bật với khả năng làm mát, giảm mệt mỏi tinh thần và tăng sự tỉnh táo, rất phù hợp để sử dụng trong những ngày hè oi ả. Cơ chế tác động chính của tinh dầu này là kích thích các thụ thể lạnh TRPM8, từ đó giúp tăng tuần hoàn máu và cải thiện hiệu suất nhận thức.

Một nghiên cứu đăng trên International Journal of Neuroscience năm 2008 đã chỉ ra rằng việc hít tinh dầu bạc hà có thể giúp tăng cường trí nhớ và sự tỉnh táo rõ rệt, cho thấy tiềm năng ứng dụng của loại tinh dầu này trong việc hỗ trợ sức khỏe tinh thần.

4. Tinh dầu cam ngọt

Tinh dầu cam ngọt (sweet orange) mang đến cảm giác tươi vui, nhẹ nhàng và có tác dụng giảm lo âu nhẹ, đồng thời giúp làm mát không khí – rất phù hợp để sử dụng trong mùa hè. Về mặt sinh học, tinh dầu này hoạt động bằng cách kích thích hệ thần kinh giao cảm và làm tăng nồng độ serotonin, một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng trong việc điều hòa tâm trạng.

Một nghiên cứu công bố trên tạp chí Physiology & Behavior năm 2012 cho thấy việc hít tinh dầu cam trong phòng chờ đã giúp giảm đáng kể mức độ lo âu ở bệnh nhân nha khoa, củng cố bằng chứng cho hiệu quả thư giãn tự nhiên của loại tinh dầu này.

5. Tinh dầu hoa oải hương

Tinh dầu oải hương (lavender) được biết đến như một liệu pháp thiên nhiên hiệu quả giúp giảm lo âu, cải thiện giấc ngủ và ổn định cảm xúc. Cơ chế tác động của tinh dầu này là ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh giao cảm, giúp làm giảm hormone căng thẳng cortisol và tăng sóng alpha trong não – loại sóng liên quan đến trạng thái thư giãn sâu.

Một nghiên cứu được công bố trên Frontiers in Behavioral Neuroscience vào năm 2017 đã chỉ ra rằng việc hít tinh dầu oải hương giúp giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng ở người trưởng thành, củng cố vai trò của oải hương trong hỗ trợ sức khỏe tâm thần.

Sử dụng tinh dầu thế nào cho an toàn?

Để sử dụng tinh dầu an toàn và hiệu quả, bạn cần lưu ý cả liều lượng, cách dùng, đối tượng sử dụng và môi trường bảo quản.

- Nếu dùng trên da, hãy pha loãng tinh dầu đúng cách

Tinh dầu nguyên chất rất đậm đặc, không nên bôi trực tiếp lên da. Luôn pha với dầu nền (carrier oil) như dầu dừa, jojoba, olive...

Không bôi tinh dầu lên vùng da nhạy cảm như mắt, miệng, bộ phận sinh dục.

- Nếu dùng máy khuếch tán tinh dầu, hãy dùng đủ liều lượng

Cho 3–6 giọt tinh dầu/100ml nước trong máy khuếch tán tinh dầu. Mỗi lần khuếch tán không quá 30–60 phút, nghỉ giữa các lần.

Tránh khuếch tán liên tục trong phòng kín không có thông gió. Không nên khuếch tán khi có trẻ sơ sinh, thú cưng trong phòng, trừ khi tinh dầu đã được kiểm chứng an toàn.

Cách lựa chọn tinh dầu

Dưới đây là những lưu ý quan trọng khi chọn mua tinh dầu, giúp bạn đảm bảo chọn đúng loại an toàn, nguyên chất và phù hợp với nhu cầu sử dụng:

1. Ưu tiên tinh dầu nguyên chất (100% pure essential oil)

Chọn loại được ghi rõ là "100% tinh dầu nguyên chất" hoặc "therapeutic grade". Không nên mua sản phẩm có ghi "fragrance oil", "perfume oil" – đó là hương liệu tổng hợp, không có giá trị trị liệu.

2. Xem kỹ thông tin nhãn mác

Tên khoa học (Latin): Ví dụ Lavandula angustifolia (oải hương), Mentha piperita (bạc hà)...

Phương pháp chiết xuất: Tinh dầu tốt thường được chiết bằng hơi nước (steam distilled) hoặc ép lạnh (cold pressed).

Bộ phận chiết xuất: Lá, vỏ, hoa, rễ… tùy loại cây.

Xuất xứ thực vật: Những vùng có khí hậu phù hợp sẽ cho tinh dầu chất lượng hơn (Pháp, Ấn Độ, Úc, Việt Nam...).

3. Kiểm tra mùi hương

Tinh dầu nguyên chất sẽ có mùi dịu, dễ chịu, biến đổi theo thời gian (top – middle – base note). Hương nhân tạo sẽ nồng, sắc, không thay đổi theo thời gian.

4. Đóng gói đúng chuẩn

Nên chọn tinh dầu đựng trong chai thủy tinh tối màu (nâu/hổ phách, xanh đậm) để tránh ánh sáng làm biến chất. Tuyệt đối không chọn tinh dầu trong chai nhựa.

5. Giá cả hợp lý

Tinh dầu nguyên chất thường không quá rẻ – giá phụ thuộc vào loại cây, quy trình chiết xuất. Ví dụ: Tinh dầu oải hương và bạc hà có giá phổ thông; Tinh dầu ngọc lan tây hay gỗ đàn hương sẽ đắt hơn.

Giá quá rẻ có thể là dấu hiệu của tinh dầu pha/hương liệu tổng hợp.

6. Mua từ nhà cung cấp uy tín

Nên chọn thương hiệu có phản hồi tốt, thông tin minh bạch, có giấy kiểm nghiệm nếu có.

Một số nơi uy tín tại Việt Nam: Tinh Dầu 100, Cỏ Mềm, Mộc Hương, Lorganic, Scentuals. Trên sàn TMĐT, nên mua hàng tại Shopee Mall, Tiki Trading, Lazada...