Một thế hệ lớn lên cùng công nghệ, có đủ thứ nhưng nếu thiếu kỹ năng này thì đảm bảo 99% sẽ thất bại

Gen Alpha - những "em bé công nghệ" sinh ra trong thời đại điện thoại thông minh, mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo đang lớn lên trong một thế giới chưa từng có tiền lệ. Từ lúc biết đi, các bạn nhỏ đã biết vuốt màn hình, hát karaoke bằng YouTube và video call với ông bà như một chuyện hiển nhiên. Nghe thì có vẻ "ngon lành", nhưng nếu chỉ biết dùng công nghệ mà không bổ sung những kỹ năng mềm khác, thế hệ này rất dễ bị "lạc trôi" giữa một thế giới ảo đầy nhiễu loạn.

Lớn lên trong thế giới phẳng, vì sao Gen Alpha lại dễ "lạc trôi"?

Không giống như thế hệ của ông bà, cha mẹ, Gen Alpha có gần như mọi thứ chỉ cách một cú chạm màn hình. Các bạn có thể học tiếng Anh qua YouTube, tìm công thức nấu ăn trên TikTok và biết tin thế giới qua Instagram Reels. Công nghệ đã mở ra vô vàn cơ hội, khiến thế giới trở nên phẳng hơn bao giờ hết. Nhưng cũng chính vì vậy, lượng thông tin mà các bạn tiếp nhận mỗi ngày nhiều đến mức khủng khiếp và không phải thông tin nào cũng đúng, cũng có ích, hoặc đáng tin.

Công nghệ đã khiến mọi thứ trở nên quá nhanh, thông tin chạy trước tư duy. Chúng ta quá quen với việc "scroll" không ngừng, thích thì like, không thích thì skip, đọc tiêu đề là đủ để phán xét một bài báo. Việc tiêu thụ nội dung trở nên thụ động, thay vì chủ động chọn lọc và phân tích. Kết quả là, chúng ta dần mất đi khả năng nhìn nhận vấn đề một cách sâu sắc và độc lập.

Chưa kể, những "bong bóng thông tin" do thuật toán tạo ra khiến chúng ta chỉ nhìn thấy những nội dung hợp với niềm tin sẵn có khiến đầu óc ngày càng đóng khung. Dần dần, người trẻ có thể rơi vào trạng thái hoang mang, khó phân biệt thật – giả, đúng – sai, và dễ bị ảnh hưởng bởi dư luận, đám đông.

Trong thời đại "fake news", AI tạo nội dung và các thuật toán mạng xã hội đẩy mạnh nội dung gây tranh cãi để câu tương tác, thì khả năng phân tích, đánh giá và lựa chọn thông tin trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Nói cách khác, nếu không có tư duy phản biện, chúng ta chẳng khác gì những con thuyền trôi vô định giữa đại dương số.

Tư duy phản biện - chiếc "khiên bảo vệ" trong thời đại số

Tư duy phản biện không phải là cái gì đó hàn lâm hay cao siêu. Nó đơn giản là khả năng đặt câu hỏi, suy nghĩ đa chiều, kiểm tra tính đúng sai và không vội vàng tin vào bất cứ điều gì. Người có tư duy phản biện sẽ không share ngay một tin "giật gân" chỉ vì thấy nhiều người like, cũng không dễ bị dắt mũi bởi những clip mang tính cảm xúc cao mà thiếu dữ kiện.

Ví dụ, khi thấy một clip về giáo viên bị tố "bạo lực học đường" lan truyền trên mạng, người có tư duy phản biện sẽ đặt câu hỏi: "Nguồn clip này từ đâu? Có bị cắt ghép không? Có thông tin từ hai phía không?". Trước khi lên tiếng chỉ trích hay chia sẻ, họ sẽ muốn hiểu rõ ngọn ngành. Điều đó không chỉ giúp bảo vệ người khác khỏi những kết luận sai lầm, mà còn bảo vệ chính bản thân mình khỏi việc bị thao túng cảm xúc.

Giữa một thế giới nhiễu loạn thông tin, tư duy phản biện giống như một chiếc "khiên bảo vệ" giúp người trẻ giữ vững phương hướng. Nó giúp chúng ta không bị "cuốn trôi" bởi những thứ hào nhoáng bên ngoài, mà luôn giữ được sự tỉnh táo, logic và khách quan.

Không chỉ giúp phân biệt thật - giả, tư duy phản biện còn là nền tảng cho việc học tốt hơn, giao tiếp thông minh hơn và ra quyết định đúng đắn hơn. Bạn sẽ không chỉ học thuộc lòng mà còn hiểu vấn đề. Bạn không chỉ "bắt chước" mà biết chọn điều phù hợp. Bạn không bị đám đông chi phối mà giữ được chính kiến.

Làm sao để rèn luyện kĩ năng này?

- Đặt câu hỏi mỗi ngày: Đừng ngại hỏi "Vì sao?", "Nếu ngược lại thì sao?", "Điều đó có bằng chứng không?"

- Không tin ngay điều đọc được trên mạng: Hãy kiểm tra nguồn thông tin. Có thể hỏi bố mẹ, thầy cô, hoặc tìm trên nhiều trang uy tín khác nhau.

- Xem nhiều góc nhìn: Mỗi vấn đề thường có nhiều mặt, đừng vội phán xét.

- Tập tranh luận vui: Nói chuyện với bạn bè, anh chị về các chủ đề thú vị, đừng chỉ tranh thắng, hãy cùng nhau hiểu sâu hơn.

- Đọc sách: Không chỉ truyện tranh đâu nhé! Hãy thử sách khoa học, kỹ năng sống, hoặc sách kể chuyện về những người nổi tiếng để học cách họ suy nghĩ.

Gen Alpha có trong tay những công cụ công nghệ mạnh mẽ nhất lịch sử. Nhưng nếu chỉ biết dùng mà không biết nghĩ, thì rất dễ bị công nghệ "dắt mũi". Tư duy phản biện chính là siêu năng lực mà thế hệ này cần được rèn từ sớm để không chỉ sống tốt trong thế giới số, mà còn làm chủ được chính mình.