Hội chứng phù mỡ khiến nhiều phụ nữ phải chịu cảnh chân to ngoài sự mong muốn

Đến tuổi dậy thì, điều khiến Laura Childs khổ sở không phải là làn da mà là cặp chân cứ ngày càng phình to, vượt quá cả tỷ lệ cân đối với phần còn lại của cơ thể.

Người phụ nữ 37 tuổi, hiện là công chức ở Dover (Anh), nhớ lại: “Cảm giác kinh khủng hơn nhiều so với việc chỉ là có thân hình quả lê. Trước đây, tôi rất mảnh khảnh, nhưng chỉ sau 2-3 năm, chân tôi bắt đầu to hơn cả nửa thân trên, và kết quả là tôi phải chọn tăng 2 cỡ váy. Thật lạ lùng khi mắt cá chân và bàn chân tôi vẫn thon thả – lớp mỡ dày cộp chỉ tích lại ở vùng bên trên đầu gối và mắt cá chân. Da trên chân tôi cũng dễ dàng bị thâm tím lại, dù tôi chỉ gãi nhẹ một vết ngứa thì cả chân cũng sẽ thâm tím luôn. Khi thời tiết nóng nực, chân tôi càng sưng to và gây ngứa, gây đau kinh khủng.

Tôi không thể hiểu nổi tình trạng của mình bởi vì tôi không ăn nhiều hơn thường lệ. Tôi rất sợ phải mặc quần soóc trong tiết thể dục và tôi thường che chân bằng những chiếc váy dài, quần ống rộng nhất có thể”.

Chị gái Laura, Emma, và mẹ cô, bà Janice, cũng gặp phải tình trạng tương tự. Laura cho biết: “Chúng tôi chỉ nghĩ đó là hình dáng cơ thể của phụ nữ trong gia đình chúng tôi và phải sống chung với nó. Tất cả chúng tôi đều cố gắng ăn kiêng nhưng chỉ giảm được cân nặng ở nửa thân trên mà thôi”.

Khi Laura mang bầu bé Leah, cặp chân cô – nhất là hai bắp chân – thậm chí càng lớn hơn và gây đau đớn hơn nữa. Sau khi Leah chào đời, bác sĩ của Laura kê cho cô thuốc để giữ nước nhưng chẳng có tác dụng gì.

Laura chỉ phát hiện ra nguyên nhân thực sự sau khi chị gái cô giảm cân nhưng mỡ ở chân không hề giảm. Đó là khi bác sĩ chẩn đoán Emma, và sau đó là Laura, bị mắc hội chứng phù mỡ (lipoedema) - hội chứng "chân voi".

Đây là chứng bệnh phổ biến chỉ ảnh hưởng tới phụ nữ. Nó gây ra một lượng mỡ bất thường tích tụ ở phần dưới cơ thể (chân, mông, hông, mặc dù đôi khi nó cũng ảnh hưởng tới cánh tay). Bàn chân và bàn tay không chịu tác động nên phần mỡ thừa tạo thành hiệu ứng “vòng tay” đặc biệt – các khối mỡ treo trên mắt cá chân hay khuỷu tay. Chứng phù mỡ gây đau đớn, thậm chí khó khăn trong di chuyển và cứ 10 phụ nữ, lại có 1 người bị chứng bệnh này.

Nguyên nhân chứng phù mỡ chưa được xác định rõ ràng. Nhưng theo các chuyên gia, nó có thể liên quan tới hormone. Tình trạng tích trữ mỡ bắt đầu trong đa phần trường hợp bước vào tuổi dậy thì hay các thời điểm mà hormone thay đổi mạnh như mang thai hay mãn kinh. Nhìn chung, lượng mỡ tích lại ngày càng trở nên tệ hơn theo thời gian, gây ra đau đớn và những rắc rối liên quan tới khả năng vận động.

Vasu Karri, một bác sĩ phẫu thuật, từng điều trị cho bệnh nhân phù mỡ, giải thích: “Những người phụ nữ bị hội chứng này chỉ có thể giảm cân ở phần trên cơ thể. Vẫn chưa biết tại sao lớp mỡ thừa ở chân lại không đáp ứng với các chế độ ăn kiêng. Vì hội chứng này có xu hướng di truyền qua các thế hệ trong gia đình, nhiều chuyên gia tin rằng, nó liên quan tới yếu tố gen. Dù vậy, một số bệnh nhân phù mỡ không có ai là người thân trong gia đình bị hội chứng trên. Dấu hiệu đặc trưng của chứng phù mỡ là phần cẳng chân dưới phình to và lớp mỡ tích luỹ ở đó gây ra đau đớn. Bệnh nhân thường nói với tôi rằng họ có cảm giác như mình đang khoác một chiếc áo vest bằng mỡ kể từ eo trở xuống.

Một số phụ nữ cực kỳ nhạy cảm với bất cứ dạng áp lực nào lên chân họ và thậm chí không thể chịu đựng nếu phủ một chiếc chăn mềm lên chân bởi vì nó rất đau. Khi bệnh tiến triển, những phụ nữ này gặp khó khăn trong việc đi lại bởi vì áp lực lên khớp từ trọng lượng khối mỡ. Họ có thể cần phải thay khớp”.

Bất chấp số lượng phụ nữ bị ảnh hưởng, chứng phù mỡ vẫn chưa được nhìn nhận một cách thoả đáng. Một nghiên cứu năm 2014, do tổ chức chuyên về bệnh phù mỡ ở Anh (Lipoedema UK) tiến hành, cho thấy, độ tuổi trung bình được chẩn đoán là 44, mặc dù 46% người được hỏi cho biết, triệu chứng của họ bắt đầu ở tuổi dậy thì và chỉ 5% được bác sĩ riêng của họ chẩn đoán – bệnh nhân thường được thông báo rằng đó chỉ là lớp mỡ thừa hoặc chính họ nói dối về chế độ ăn.

Phương pháp điều trị chủ yếu hiện nay ở Anh là mặc loại quần bó sát để giảm lượng tích tụ dịch, vốn đôi khi đi kèm chứng phù mỡ và mát-xa mạch bạch huyết bằng tay – một dạng mát-xa chuyên dụng giúp đẩy bớt dịch khỏi các vị trí bị ảnh hưởng.

Tuy nhiên, không phương pháp điều trị nào giúp giảm mỡ như trường hợp của Laura và Emma.

Laura cho biết: “Ban đầu, cả hai chị em tôi đều thở phào nhẹ nhõm vì đã tìm ra nguyên nhân cho tình trạng chân to mập của chúng tôi. Nhưng khi nhận ra các lựa chọn điều trị rất hạn chế, chúng tôi thấy vô cùng thất vọng. Tôi đã dùng nhưng thấy loại quần bó chặt rất khó chịu và phương pháp mát-xa mạch bạch huyết chỉ giúp giảm tình trạng sưng phồng, chứ không phải loại bỏ khối mỡ”.

Phương pháp điều trị duy nhất còn lại cho chứng phù mỡ là một dạng hút mỡ (liposuction), được biết đến với tên gọi hút mỡ bằng kỹ thuật căng-phồng (tumescent liposuction). Đó là kỹ thuật chuyên dụng cần được tiến hành bởi một bác sĩ phẫu thuật có hiểu biết kỹ lưỡng về hệ bạch huyết để hạn chế mọi tổn thương. Tuy nhiên, phương pháp này rất đắt tiền và nhiều quan chức y tế địa phương từ chối trợ giá với lý do phù mỡ chỉ đơn thuần là một vấn đề thẩm mỹ và/hoặc hút mỡ chưa được chứng minh là giải pháp cho tình trạng trên.

Nhưng ở các nước khác, bao gồm Đức, phương pháp này đã được đề nghị theo lộ trình trở thành phương pháp điều trị chứng thức cho chứng phù mỡ.

Hơn nữa, một nghiên cứu công bố hồi năm ngoái trên Tạp chí Bệnh ngoài da Anh, cũng cho thấy nó hiệu quả. Các bác sĩ ở Đại học Leubeck đã theo dõi tình trạng của bệnh nhân phù mỡ trong 8 năm sau khi họ được điều trị bởi phương pháp hút mỡ và nhận thấy hiệu quả vẫn được duy trì.

Anne Dancey, bác sĩ phẫu thuật ở Birmingham, cho biết: “Hút mỡ là giải pháp lâu dài cho chứng phù mỡ bởi nó giúp loại bỏ toàn bộ tế bào mỡ bất thường. Theo kết quả nghiên cứu, chỉ 2% trường hợp mắc phù mỡ, lớp mỡ này có quay trở lại”.

Sharie Fetzer, Chủ tịch tổ chức chuyên về chứng phù mỡ Lipoedema UK, nhấn mạnh, những bệnh nhân đăng ký điều trị bởi phương pháp hút mỡ phải đối mặt với cuộc chiến tìm nguồn quỹ hỗ trợ. “Những phụ nữ này thường dành cả đời che giấu đôi chân. Một số còn bị bác sĩ, thậm chí bạn bè và người thân quy kết rằng, họ hẳn phải nói dối về chế độ ăn và lượng vận động của mình”.

Bác sĩ Dancey bổ sung: “Thường là sai lầm khi mặc định rằng những phụ nữ phù mỡ đều ăn quá nhiều và lười vận động. Họ thường xuyên phải hứng chịu những cái nhìn soi mói nơi công cộng và mọi người có thể đưa ra những nhận xét kinh khủng về họ. Điều này thật đáng buồn và đáng giận bởi chứng phù mỡ được nhìn nhận là một căn bệnh, có thể gây ra đau đớn cũng như những vấn đề về vận động”.