Hà Nội ô nhiễm top đầu thế giới, dân vẫn thờ ơ đốt rác xả khói độc ra môi trường

Những ngày cuối tháng 11 sang đầu tháng 12, Hà Nội chìm trong ô nhiễm không khí nghiêm trọng, bầu trời mờ đục và đặc quánh từ sáng đến tối.

Theo Cục Môi trường - Bộ Tài nguyên và Môi trường, chỉ số chất lượng không khí (AQI) tại Hà Nội trong ba buổi sáng gần đây liên tục ở mức đáng báo động. Các trạm Nguyễn Văn Cừ và Đại học Bách khoa Hà Nội nhiều thời điểm chuyển sang ngưỡng "đỏ" với AQI ở mức 200

Đáng chú ý, trạm Quảng Khánh (Hồ Tây) sáng 1/12 ghi nhận AQI 224, vượt sang ngưỡng “tím” - mức rất nguy hại cho sức khỏe. Tại trạm Thạch Thất, mức độ ô nhiễm thậm chí cao hơn, với AQI 241 cùng thời điểm.

Dữ liệu từ ứng dụng đánh giá AQI của Mỹ cũng cho thấy Hà Nội nhiều thời điểm rơi vào nhóm các đô thị ô nhiễm nhất thế giới, có lúc đứng thứ hai toàn cầu.

Nói về nguyên nhân khiến chất lượng không khí Hà Nội liên tục ở mức xấu, PGS.TS Hoàng Anh Lê (Trường Đại học Khoa học Tự nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, Hà Nội đang chịu tác động đồng thời của địa hình, điều kiện thời tiết mùa đông và nhiều nguồn phát thải khác nhau.

Theo ông, trong ngày thường xuất hiện những “khung giờ xấu” vào sáng sớm, chiều tối và đặc biệt là từ 21h tới nửa đêm – thời điểm khí thải khó khuếch tán, dễ tích tụ trong lớp không khí sát mặt đất.

Bên cạnh các nguồn thải từ giao thông hay công nghiệp, thói quen đốt rác thải sinh hoạt của một bộ phận người dân cũng góp phần đáng kể vào tình trạng ô nhiễm. Không ít người còn xem nhẹ việc bảo vệ môi trường, đốt rác ngay trong khu dân cư hoặc ven đường mà không lường trước tác động của khói bụi đối với sức khỏe cộng đồng.

"Điểm nguy hiểm nhất của nguồn phát thải này là việc đốt rác diễn ra ở tầng thấp, ngay sát bề mặt mặt đất – tức ngang với tầm hít thở trực tiếp của con người. Rác bị đốt chủ yếu là cao su, nilon, rác sinh hoạt… Khi cháy ở nền nhiệt không đủ cao, những đám cháy âm ỉ này tạo ra quá trình đốt không hoàn toàn, sinh ra các khí độc như Dioxin và Furan – hai nhóm chất có khả năng gây ung thư thuộc hàng nguy hiểm nhất", PGS.TS Hoàng Anh Lê cảnh báo.

Khói từ các điểm đốt rác này không chỉ gây mùi khét khó chịu mà còn góp phần làm tăng nồng độ bụi mịn PM2.5 – yếu tố khiến chỉ số AQI của Hà Nội liên tục chạm ngưỡng đỏ và tím những ngày qua.

Theo ghi nhận của phóng viên Báo Điện tử VTC News trong hai ngày 1-2/12, tình trạng đốt rác diễn ra phổ biến tại các khu vực phường Từ Liêm, khu vực ven Đại lộ Thăng Long, phường Hà Đông.

Tại phường Từ Liêm, khoảng 22h hàng ngày, một số địa điểm tập kết rác bị châm lửa, làn khói đen theo gió bao phủ cả khu vực rộng lớn, lan nhanh vào khu dân cư. Chỉ trong vòng một giờ, phóng viên ghi nhận 3 điểm đốt rác chỉ cách nhau vài trăm mét. Có điểm đốt rác nằm ngay cạnh khu vực chung cư MHDI Tăng Thiết Giáp, nơi hàng nghìn hộ dân sinh sống.

Tại xã An Khánh, trên một bãi đất trống, nhiều đêm liền liên tục xuất hiện những đám rác cháy âm ỉ. Dù đã 23h, khói vẫn cuộn lên đen đặc, mùi khét len vào từng căn hộ chung cư gần đó.

Một số bãi rác ở Hà Đông còn xuất hiện cảnh đốt rác từ chiều, kéo dài đến tận rạng sáng hôm sau.

“Khói rác cứ 20 - 21h tối lại bốc lên. Nhà tôi ở tầng một nên mùi bay thẳng vào, tối nào cũng phải đóng kín cửa. Cháu bé nhà tôi mấy hôm nay cứ ho suốt vì khó thở vì mùi nhựa cháy rất khét. Gọi phản ánh lên phường thì hôm sau dập, nhưng được vài hôm sau lại đốt tiếp”, chị Nguyễn Thu Hiền chia sẻ.

Tình trạng ô nhiễm và khói rác còn làm xáo trộn đời sống hàng ngày của nhiều người. Chị Trần Hoàng Thu Uyên, sống tại phường Từ Liêm cho biết, suốt nhiều ngày qua, gia đình chị gần như sống trong tình trạng “phòng thủ” trước khói rác. Máy lọc không khí trong nhà hoạt động 24/24 nhưng chỉ số trên máy vẫn luôn ở mức đỏ, báo hiệu không khí trong nhà vẫn bị ô nhiễm nặng.

“Khói rác khiến vợ chồng tôi phải thay đổi hoàn toàn thói quen sinh hoạt: không dám phơi quần áo ngoài ban công vì mùi khét bám, việc đầu tiên khi về đến nhà là đóng sập cửa, kéo kín hết rèm và bật máy lọc lên mức cao nhất. Giờ đi đâu cũng phải đeo khẩu trang, kể cả trong sân chung cư”, chị Uyên than thở.

Theo các chuyên gia môi trường, chúng ta khó có thể kỳ vọng Hà Nội sạch hơn nếu bản thân vẫn duy trì những hành vi gây ô nhiễm. Vì vậy, mỗi cá nhân cần chủ động thay đổi thói quen sống của mình. Một lon nước được tái chế đúng nơi, một túi rác được phân loại đúng cách, hay việc đi bộ thay vì đi xe máy ở quãng đường ngắn… đều là những hành động nhỏ nhưng có ý nghĩa lớn nếu được lan tỏa rộng rãi.

Về những giải pháp vĩ mô, PGS.TS Hoàng Anh Lê cho biết, việc di dời một số nhà máy khỏi khu dân cư, đổi mới công nghệ xử lý chất thải… đã có lộ trình triển khai. Tuy nhiên, để giảm tác động ngay lúc này, điều cần thiết là tăng cường quan trắc – giám sát môi trường, nâng cao mật độ điểm đo và ứng dụng các công cụ công nghệ, đặc biệt là AI, để cảnh báo và dự báo sớm.

Song song với đó, cơ quan chức năng cần đẩy mạnh thanh kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi đốt rác tự phát và các nguồn gây ô nhiễm khác. Trong bối cảnh chất lượng không khí xuống mức nguy hại, việc bảo vệ nhóm yếu thế là vô cùng quan trọng. Người dân, đặc biệt là trẻ nhỏ, người già và người mắc bệnh hô hấp cần đeo khẩu trang đạt chuẩn khi ra ngoài và hạn chế tiếp xúc với không khí trong các khung giờ ô nhiễm đỉnh điểm.

Trong văn bản ban ngày 1/12, UBND TP Hà Nội yêu cầu tăng cường ứng dụng công nghệ, sử dụng hệ thống quan trắc từ xa như viễn thám vệ tinh, thiết bị bay không người lái (flycam) và hệ thống camera giao thông tích hợp AI để giám sát, phát hiện và xử lý nghiêm các hoạt động đốt rác, đốt rơm rạ và phụ phẩm nông nghiệp trái phép.

Đồng thời, UBND các xã, phường giao lực lượng công an cấp xã, phường làm nòng cốt, phối hợp với các đơn vị chức năng tăng cường tuần tra, kiểm soát, phát hiện và xử lý nghiêm khắc theo quy định của pháp luật đối với hành vi đốt chất thải rắn sinh hoạt, đốt rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp không đúng quy định và chấm dứt hoàn toàn việc sử dụng bếp than tổ ong.