Có nên bỏ kỳ thi hai trong một?

Gần 100% học sinh đỗ tốt nghiệp

Đến thời điểm hiện tại, Bộ GD&ĐT chưa công bố tỉ lệ tốt nghiệp THPT năm 2025 toàn quốc. Các địa phương đã công bố và hoàn thành việc xét tốt nghiệp cho học sinh. Nhưng nhiều năm, tỷ lệ đỗ tốt nghiệp gần như tuyệt đối.

Theo thống kê của Sở GD&ĐT Đồng Tháp, kì thi tốt nghiệp THPT năm 2025, số lượng học sinh của tỉnh đỗ tốt nghiệp đạt tỉ lệ 99,34%. Tỉ lệ tốt nghiệp THPT ở Lai Châu đạt 99,76%. Với điểm trung bình các môn đạt 5,63 điểm, Lai Châu đứng 32/34 tỉnh, thành phố về phổ điểm tốt nghiệp THPT năm 2025, giảm 0,54 điểm so với năm trước. Tỉ lệ tốt nghiệp của Lào Cai đạt 99,10%, trong đó tỉnh Yên Bái cũ đạt trên 99,97%. Tỉnh Vĩnh Long có kết quả đỗ tốt nghiệp THPT năm 2025 là 99,58%. Tỉ lệ đỗ tốt nghiệp THPT của học sinh tỉnh Điện Biên năm nay đạt 97,71%... Đây là những địa phương tốp giữa, tốp trung bình của cả nước về điểm thi trung bình tốt nghiệp THPT và có thể thấy, tỉ lệ đỗ tốt nghiệp đạt từ gần 98% đến gần 100%. Các thành phố trực thuộc Trung ương, tỉ lệ đỗ tốt nghiệp của học sinh cũng đạt gần 100% như Hà Nội (99,73%), Đà Nẵng là 98,41%.

Tỉ lệ đỗ tốt nghiệp cao, nhiều người đặt câu hỏi có nên phân cấp kì thi về cho địa phương để giảm áp lực, giảm tốn kém. Tuyển sinh vốn là quyền tự chủ của trường ĐH, Bộ GD&ĐT nên dừng ở mức quản lí nhà nước.

Theo GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, Trường ĐH Công nghệ (ĐH Quốc gia Hà Nội) về lâu dài, Việt Nam nên có chiến lược hội nhập với thế giới, tách và có những kì tuyển sinh ĐH riêng như các bài thi đánh giá năng lực ACT, SAT của Hoa Kỳ. Hiện tại, kết quả thi tốt nghiệp THPT đã, đang và sẽ vẫn được tất cả các trường ĐH sử dụng để tuyển sinh, do đó kì thi 2 trong 1 là tiết kiệm và hiệu quả. Ông Đức cho rằng để kì thi hiệu quả phụ thuộc 4 yếu tố quan trọng nhất: đề thi, tổ chức thi (coi thi), chấm thi và phương thức xét tuyển. Bốn khâu này hiệu quả, an toàn, kì thi mới đạt mục tiêu 2 trong 1 thành công. Ông Đức lưu ý, để có chất lượng, phân loại thí sinh và tránh xảy ra tình trạng năm khó, năm dễ, đề thi cần đổi mới theo hướng đánh giá kiến thức, năng lực và tư duy và cần có ma trận đề ổn định.

Tổ chức kỳ thi đại học

Đứng ở góc độ khác, nhà giáo Nguyễn Thanh Dũng (TPHCM) cho rằng, trường ĐH nên bỏ phương thức xét tuyển bằng học bạ. Cơ quan quản lí có thể căn cứ vào học bạ để xét tốt nghiệp cho học sinh (vì cơ bản gần như 100% học sinh thi là đỗ tốt nghiệp - pv). Ông Dũng phân tích, việc này tăng tính công bằng và giảm áp lực, sẽ giúp giảm sự cạnh tranh không cần thiết ở cấp phổ thông, tránh tình trạng học lệch, chạy theo điểm số để có học bạ đẹp vào ĐH. Điều này cũng giúp học sinh có thời gian phát triển toàn diện hơn.

Theo nhà giáo Nguyễn Thanh Dũng (TPHCM), Bộ GD&ĐT nên tập trung công sức để tổ chức một kì thi cho các trường ĐH tuyển sinh. Theo ông Dũng, khi tập trung nguồn lực vào kì thi tuyển sinh sẽ giúp nâng cao chất lượng đầu vào ĐH. Các trường có một thước đo chuẩn hơn để đánh giá năng lực thực sự đầu vào của thí sinh, thay vì dựa vào điểm học bạ có thể không đồng đều về tiêu chuẩn giữa các trường THPT. Đồng bộ hóa tiêu chuẩn, một đề thi chung giúp thiết lập mặt bằng chung về đánh giá năng lực trên toàn quốc, giúp các trường đại học dễ dàng hơn trong việc lựa chọn thí sinh. Giảm chi phí và sự phức tạp, thay vì mỗi trường hoặc mỗi nhóm trường tổ chức kì thi riêng, một đề thi chung sẽ giúp tiết kiệm chi phí, nguồn lực và giảm bớt sự phức tạp trong công tác tổ chức.

Cái lợi tiếp theo là giảm gánh nặng cho học sinh, không phải “chạy đua” với việc duy trì điểm cao trong suốt 3 năm THPT chỉ để xét tuyển ĐH. Đồng thời, minh bạch và công bằng hơn bởi đề thi được xây dựng và thẩm định kĩ lưỡng bởi một đội ngũ chuyên gia.

Tuy nhiên, để đạt được các lợi ích như đã đưa ra, nhà giáo Nguyễn Thanh Dũng khẳng định, Bộ GD&ĐT cần xây dựng đội ngũ ra đề chuyên nghiệp, được đào tạo bài bản, không chỉ dựa vào kinh nghiệm, mà phải có kiến thức về lí luận trắc nghiệm, tâm lí học giáo dục, và các phương pháp đánh giá hiện đại. Quy trình ra đề khoa học và chặt chẽ, chuẩn hóa từ khâu xây dựng ngân hàng câu hỏi, kiểm thử, thẩm định, đến duyệt đề. Quá trình này cần có sự tham gia của nhiều chuyên gia độc lập để đảm bảo chất lượng và tính khách quan. Đầu tư đủ thời gian và nguồn lực. Cần có ngân sách và thời gian hợp lí cho quá trình này. Đa dạng hóa hình thức câu hỏi. Đề thi không chỉ dừng lại ở các câu hỏi trắc nghiệm khách quan, có thể xem xét tích hợp các dạng câu hỏi mở, câu hỏi yêu cầu tư duy phản biện, giải quyết vấn đề để đánh giá năng lực toàn diện hơn. Sử dụng các phần mềm, công cụ hỗ trợ trong việc phân tích độ khó, độ phân biệt của câu hỏi, và xây dựng ngân hàng câu hỏi thông minh.

“Một đề thi duy nhất, dù được xây dựng tốt đến mấy, vẫn khó có thể đánh giá hết các năng lực chuyên biệt và thiên hướng của từng ngành học. Ví dụ, năng lực của một sinh viên kĩ thuật sẽ khác với năng lực của một sinh viên xã hội.