Mong Bộ GD&ĐT năm sau tiếp tục ra đề Toán hay như năm nay: Điểm 4 tốt nghiệp, điểm 9 vào trường top, điểm 1 thì… xem lại cách học!

Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 khép lại với nhiều dư âm, trong đó môn Toán là tâm điểm của các cuộc thảo luận về tính phân hóa và khả năng phản ánh thực chất năng lực học sinh. Với phổ điểm lệch trái, điểm trung bình thấp hơn hẳn năm trước, đề thi môn Toán đã gây tranh cãi không nhỏ. Tuy nhiên, ở góc độ phân tích, nhiều chuyên gia nhận định đề thi năm nay đã hoàn thành khá trọn vẹn nhiệm vụ kép của một kỳ thi quốc gia: vừa xét tốt nghiệp, vừa làm căn cứ phân loại tuyển sinh đại học.

Phổ điểm phản ánh sự phân hóa rõ ràng

Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, điểm trung bình môn Toán năm 2025 là 4,78, thấp hơn 1,67 điểm so với năm 2024 (6,45). Trung vị rơi vào mức 4,6; phổ điểm có đỉnh khoảng 4 đến 4,5 điểm và lệch trái rõ rệt. Chỉ hơn 3.300 thí sinh trong hơn 1,12 triệu em dự thi đạt trên 9 điểm; khoảng 500 em đạt điểm 10 - tương đương tỉ lệ 1/2.000 thí sinh. Đây là những con số cho thấy đề thi có khả năng phân loại tốt, đặc biệt ở nhóm học sinh khá - giỏi.

Về mặt cấu trúc, đề thi năm nay không đơn thuần kiểm tra kiến thức theo kiểu ghi nhớ máy móc hay luyện đề, mà yêu cầu học sinh phải có tư duy Toán học thực sự. Các câu hỏi phân loại tập trung vào các chủ đề truyền thống như hàm số, hình học không gian, xác suất - những phần đòi hỏi khả năng lập luận, phân tích và vận dụng linh hoạt, thay vì làm theo khuôn mẫu.

Chia rõ hai nhóm: đủ tốt nghiệp và đủ năng lực học thuật

Một điểm cần nhấn mạnh là, mặc dù phổ điểm thấp hơn các năm trước, nhưng đề thi không loại bỏ cơ hội tốt nghiệp của học sinh học lực trung bình. Những em đạt mức điểm 4 đến 5 vẫn có khả năng tốt nghiệp, nếu điểm các môn khác tương đương hoặc cao hơn. Nhóm học sinh này thường không lựa chọn khối thi có môn Toán làm trọng tâm, mà đăng ký vào các ngành xã hội, ngôn ngữ, nghệ thuật, tâm lý - nơi yêu cầu về Toán không cao.

Ngược lại, những học sinh đạt từ 7 điểm trở lên - chiếm khoảng 12% - có thể coi là nhóm thí sinh có năng lực học thuật tốt, phù hợp để theo học các khối A, A1, D hoặc các ngành yêu cầu tư duy logic như kỹ thuật, công nghệ, y dược. Những em đạt từ 8 điểm trở lên gần như đã lọt vào nhóm ưu tú, có khả năng cạnh tranh vào các trường đại học tốp đầu. Rõ ràng, đề thi đã giúp phân hóa một cách hiệu quả giữa mục tiêu tối thiểu (tốt nghiệp) và mục tiêu học thuật cao hơn (xét tuyển đại học).

Tính hợp lý của đề thi trong bối cảnh hai mục tiêu kỳ thi

Một kỳ thi quốc gia với hai mục tiêu - vừa xét tốt nghiệp, vừa làm căn cứ tuyển sinh - luôn đặt ra bài toán cân bằng: nếu đề quá dễ sẽ không có khả năng phân loại, nếu quá khó sẽ khiến nhiều học sinh không thể tốt nghiệp. Đề thi môn Toán năm 2025, dù có độ khó tăng lên rõ rệt, nhưng vẫn đảm bảo một "ranh giới tối thiểu" để học sinh trung bình có thể vượt qua, đồng thời đưa ra yêu cầu đủ cao để học sinh khá giỏi phải học thật, hiểu thật mới đạt được điểm số tốt.

Nói cách khác, học sinh không giỏi Toán vẫn có thể tốt nghiệp; học sinh giỏi Toán mới đủ năng lực xét tuyển vào những ngành có yêu cầu cao. Điều này phản ánh một thực tế rõ ràng: học sinh cần định hướng lựa chọn ngành học phù hợp với năng lực cá nhân, thay vì chạy theo điểm số hay kỳ vọng xã hội.

Vấn đề không nằm ở đề thi - mà ở sự chuẩn bị và định hướng

Việc phổ điểm thấp khiến nhiều học sinh và phụ huynh "sốc" phần lớn không xuất phát từ độ khó bất thường, mà do thiếu chuẩn bị tâm lý và phương pháp tiếp cận đúng. Trong nhiều năm qua, học sinh và thầy cô có xu hướng học tủ, luyện đề, phụ thuộc vào việc đoán dạng câu hỏi. Khi cấu trúc đề thay đổi theo hướng đánh giá năng lực thực chất, những phương pháp học cũ trở nên thiếu hiệu quả.

Bên cạnh đó, một bộ phận học sinh chưa xem trọng đề tham khảo, chưa hiểu được rằng đề thi mới không còn kiểm tra "mẹo làm bài" mà đòi hỏi nền tảng kiến thức vững chắc. Điều này phản ánh sự cần thiết của việc truyền thông sớm, công bố đề minh họa rõ ràng và liên tục, giúp học sinh định hướng học đúng trọng tâm ngay từ đầu năm học.

Rõ ràng rằng:

Đề thi môn Toán năm 2025 là một nỗ lực nghiêm túc của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong việc thiết kế một công cụ khảo thí mang tính phân loại cao, phù hợp với yêu cầu đa mục tiêu của kỳ thi tốt nghiệp THPT. Dù còn nhiều tranh luận, phổ điểm và cấu trúc đề thi cho thấy tính hợp lý trong cách thức đánh giá, không quá nương tay nhưng cũng không tước mất cơ hội của đại đa số học sinh.

Vấn đề đặt ra không nằm ở độ khó của đề, mà ở khả năng thích nghi của hệ thống dạy và học trước một định hướng mới: học thật, thi thật, chọn ngành đúng năng lực. Nếu nhìn nhận một cách công bằng và định hướng đúng đắn, đề thi môn Toán năm 2025 có thể được xem là một bước chuyển tích cực trong hành trình cải tổ thi cử và giáo dục phổ thông tại Việt Nam.