Vụ thu 6.700 tỷ từ bán sữa giả HIUP cho trẻ em: Người nổi tiếng không thể 'viện cớ bị lừa' để rũ bỏ trách nhiệm

'Chiến dịch' của những kẻ bất lương

Theo điều tra ban đầu của Cơ quan CSĐT Bộ Công an (C01), Công ty Cổ phần Z Holding đã chỉ đạo sản xuất và đưa ra thị trường sản phẩm dinh dưỡng HIUP 27 với giá xuất xưởng chỉ 87.800 đồng/lon nhưng được bán ra thị trường với giá trung bình 546.000 đồng, gấp gần 7 lần. Mỗi lon sữa được quảng bá có khả năng giúp trẻ cao thêm 3–5 cm chỉ sau 3 tháng sử dụng, dù thực chất chỉ chứa 15–17 thành phần dinh dưỡng, thay vì 37 thành phần như công bố. Nhiều chỉ tiêu không đạt đến 70% hàm lượng ghi trên nhãn và đã bị xác định là hàng giả theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP.

Để hợp thức hóa hồ sơ, các bị can còn làm giả phiếu kiểm nghiệm, hợp thức các tài liệu kỹ thuật, và khi bị phát hiện, đã nhanh chóng phi tang chứng cứ. Trong vụ án này, 10 bị can bị khởi tố, trong đó có ba lãnh đạo chủ chốt của Z Holding – bao gồm Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Hoàng Quang Thịnh , bị cáo buộc các tội danh “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm” và “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”.

Trong quá trình tiếp thị sản phẩm HIUP 27 , công ty Z Holding đã chi hàng tỷ đồng để thuê các KOLs và nghệ sĩ nổi tiếng quảng cáo. Đáng chú ý, BTV Trần Quang Minh (Quang Minh VTV) và MC Vân Hugo đã trực tiếp xuất hiện trong các nội dung quảng cáo, chia sẻ công khai về công dụng “đột phá” của sản phẩm. Sau khi sự việc bị phát giác, cả hai đã bị Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử xử phạt hành chính, Quang Minh 37,5 triệu đồng và Vân Hugo 70 triệu đồng, về hành vi quảng cáo sai sự thật, sử dụng hình ảnh bác sĩ và gây nhầm lẫn nghiêm trọng về công dụng sản phẩm.

Tuy nhiên, khi vụ án hình sự được khởi tố và sản phẩm HIUP 27 bị xác định là hàng giả, dư luận và giới chuyên môn đặt ra vấn đề, liệu người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay không?

Người nổi tiếng hưởng lợi rồi nói cũng 'bị lừa'

Về câu hỏi trên, trao đổi với Tiền Phong, TS. Luật sư Ngô Ngọc Diễm cho rằng, hành vi quảng bá sai sự thật cho sản phẩm là hàng giả hoàn toàn có thể bị truy cứu hình sự theo Điều 197 Bộ luật Hình sự 2015 (Tội quảng cáo gian dối), nếu thỏa mãn một trong các điều kiện: Gây thiệt hại cho người tiêu dùng từ 100 triệu đồng trở lên; Tái phạm hành vi dù đã từng bị xử phạt hành chính; Có yếu tố lỗi cố ý, hoặc trong hoàn cảnh có thể và phải biết sản phẩm là sai phạm.

“Người nổi tiếng có trách nhiệm đặc biệt trong việc tìm hiểu sản phẩm mình quảng cáo. Không thể viện cớ ‘bị lừa’ khi họ được hưởng lợi từ quảng cáo hàng giả, nhất là khi quảng cáo đó tác động trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trẻ nhỏ” – TS. Ngô Ngọc Diễm nhấn mạnh.

Ông Diễm cũng cho rằng, vai trò ảnh hưởng của người nổi tiếng chính là nguyên nhân trực tiếp khiến sản phẩm giả dễ dàng chiếm lĩnh thị trường và gây thiệt hại trên diện rộng. Do đó, việc xử lý nghiêm minh là cần thiết để răn đe và tạo tiền lệ pháp lý.

Dưới góc độ tố tụng, Luật sư Bùi Phan Anh – Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho rằng, cần mở rộng điều tra làm rõ mức độ nhận thức, sự chủ động và khoản thù lao mà các cá nhân quảng cáo đã nhận. Trong trường hợp đủ căn cứ cho thấy người nổi tiếng biết rõ hoặc buộc phải biết sản phẩm là hàng giả nhưng vẫn cố tình quảng cáo, họ có thể bị xem xét trong vai trò đồng phạm với nhóm sản xuất, tiêu thụ hàng giả theo Điều 193 Bộ luật Hình sự (Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm).

Bên cạnh đó, ông cũng lưu ý đến trách nhiệm dân sự, khi người tiêu dùng có thể căn cứ vào Điều 584–589 Bộ luật Dân sự 2015 để khởi kiện đòi bồi thường thiệt hại đối với các cá nhân đã có hành vi quảng bá sai sự thật, đặc biệt khi có chứng cứ thể hiện quảng cáo đó là nguyên nhân trực tiếp gây thiệt hại.

“Không thể để người nổi tiếng hưởng lợi từ quảng cáo rồi rũ bỏ trách nhiệm khi sản phẩm bị xác định là hàng giả. Đây không chỉ là vấn đề pháp lý mà còn là sự tôn trọng đạo đức nghề nghiệp và niềm tin công chúng”, Luật sư Bùi Phan Anh nhấn mạnh.

TS. Ngô Ngọc Diễm đề xuất, cần có quy định ràng buộc pháp lý chặt chẽ hơn với người nổi tiếng, yêu cầu cung cấp tài liệu chứng minh chất lượng sản phẩm trước khi quảng cáo; Tăng cường hậu kiểm, xử lý nghiêm trường hợp cố tình vi phạm; Xây dựng bộ tiêu chuẩn đạo đức quảng cáo riêng cho người nổi tiếng, tương tự một số nước châu Âu, Hàn Quốc, Nhật Bản.

TS. Ngô Ngọc Diễm đánh giá, vụ sữa giả HIUP 27 không chỉ là vụ án kinh tế lớn, mà còn là tấm gương phản chiếu sự buông lỏng đạo đức và pháp lý trong ngành quảng cáo, đặc biệt là lĩnh vực sản phẩm chăm sóc sức khỏe.

Người nổi tiếng, với tầm ảnh hưởng lớn, cần hiểu rằng danh tiếng là một loại quyền lực “mềm”, và mọi quyền lực đều đi kèm trách nhiệm.

Việc họ có bị truy cứu hình sự hay không sẽ còn phụ thuộc vào quá trình điều tra mở rộng, TS. Ngô Ngọc Diễm nói.