Thách thức lớn khi dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1
Các chuyên gia, nhà giáo cho rằng, đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học vấp phải thực tế nhiều thách thức, trong đó có việc thiếu giáo viên. Chưa kể, giáo viên không có kỹ năng tiếng Anh tốt, lỗi phát âm, khiến học sinh phát âm sai ngay từ đầu. Học sớm khi đó thành ra có hại nhiều hơn có lợi.
Chính phủ vừa có quyết định phê duyệt Đề án “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2045”.
Mục tiêu của đề án là đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học ở Việt Nam; tiếng Anh được sử dụng rộng rãi, thường xuyên, hiệu quả trong dạy học, giao tiếp trong các nhà trường.
Điểm đáng chú ý là tất cả trường phổ thông trên toàn quốc sẽ dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1 thay vì lớp 3 như hiện nay.
Hiệu trưởng một trường tiểu học tại Hà Nội cho biết, để triển khai chương trình GDPT 2018, dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 4, nhà trường đã phải xoay xở vì thiếu giáo viên. Trường hiện có 42 lớp nhưng chỉ có 2 giáo viên dạy tiếng Anh cho khối 3,4,5 nên giáo viên căng mình dạy “vượt định mức”.
Các trường học sẽ dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1 thay vì từ lớp 3 như hiện nay.
Ngoài ra, nhà trường phải thực hiện giải pháp ký hợp đồng giáo viên và liên kết các trung tâm ngoại ngữ. Tuy nhiên, giáo viên hợp đồng tiền lương thấp, họ không gắn bó. Có người chỉ ký hợp đồng 1-2 năm là nghỉ việc, trường lại phải tìm giáo viên khác.
Theo hiệu trưởng này, dạy học tiếng Anh từ sớm là điều nhà trường mong mỏi tuy nhiên để đạt hiệu quả, đi kèm với đó là có đủ số lượng giáo viên, điều kiện phòng học.
“Hiện nay, sĩ số học sinh vẫn hơn 40 em/lớp, thiếu giáo viên đều là thách thức không nhỏ cho dạy tiếng Anh ở trường”, bà nói.
Thiếu giáo viên trầm trọng
PGS.TS Bùi Mạnh Hùng, Điều phối viên chính, ban Phát triển chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 cho rằng, Chương trình GDPT năm 2018 quy định, ở lớp 1 và lớp 2, học sinh có thể học tiếng Anh như một môn tự chọn, thời gian học không vượt quá 70 tiết/năm, tức 2 tiết/tuần. Tuy nhiên, trong những năm qua, học sinh nhiều trường, nhất là các trường tư thục và trường công lập ở những đô thị lớn, đã chọn học tiếng Anh từ lớp 1. Việc đưa môn học này thành môn bắt buộc có thể nhìn nhận theo hướng tích cực là tạo cơ hội bình đẳng cho tất cả học sinh.
Tuy vậy, chủ trương này đặt ra nhiều thách thức. Đó là việc đội ngũ giáo viên sẽ thiếu trầm trọng. Thông tin từ Bộ GD&ĐT cho thấy, tính chung cho chiến lược đưa tiếng Anh thành “ngôn ngữ thứ hai trong trường học”, đến năm 2030, cả nước cần thêm 22.000 giáo viên tiếng Anh ở mầm non và tiểu học. Chất lượng của đội ngũ giáo viên tiếng Anh đủ đáp ứng yêu cầu cũng là một câu hỏi lớn.
Nếu không có phương pháp dạy học phù hợp sẽ tạo nên gánh nặng học tập lớn cho học sinh. Từ lớp 1, các em phải dành nhiều thời gian để làm quen với chữ viết tiếng Việt, phải thực hành nhiều để hình thành và phát triển kĩ năng, nhất là đọc và viết.
Ở độ tuổi còn nhỏ (mầm non và các lớp đầu tiểu học), nhiều học sinh có khả năng thích ứng tốt với một ngôn ngữ mới, rất thuận lợi cho việc học ngoại ngữ song song với việc học tiếng Việt. Nhưng nhiều em khác không có khả năng đó, bản thân việc học đọc, viết tiếng Việt đối với các em đã là một thách thức.
"Đối với học sinh thuộc các nhóm dân tộc thiểu số, ngoài tiếng Việt, các em có thể còn học thêm một ngôn ngữ dân tộc thiểu số. Nếu thêm tiếng Anh, các em phải học cùng một lúc 3 ngôn ngữ", PGS.TS Bùi Mạnh Hùng nói.
Cũng theo PGS Hùng, một vấn đề đặt ra nữa là, SGK tiếng Anh hiện nay biên soạn theo chuẩn đầu ra của Chương trình GDPT 2018, thời gian học ở bậc tiểu học chỉ là 3 năm. Nếu dạy học bắt buộc từ lớp 1 thì chuẩn đầu ra cho lớp 5, theo đó là lớp 9 và lớp 12, có nâng lên không? Nếu nâng lên thì chương trình và toàn bộ SGK tiếng Anh có phải biên soạn lại không đều là câu hỏi cần phải tính toán.
Giáo viên không phát âm chuẩn sẽ hại nhiều hơn lợi
Ông cho rằng, lộ trình 5 năm chuẩn bị không phải là dài vì, chỉ đủ để đào tạo 2 khóa sinh viên đại học sư phạm tiếng Anh.
Về phương pháp, nếu giáo viên không có kĩ năng tiếng Anh tốt và không biết tận dụng sự hỗ trợ của máy móc, công nghệ thì lỗi phát âm của giáo viên có thể truyền sang học sinh, khiến các em phát âm sai ngay từ đầu, sau này rất khó sửa. Học sớm khi đó thành ra có hại nhiều hơn có lợi.
Theo chuyên gia, Chương trình và SGK có thể vẫn giữ nguyên nếu dạy học tiếng Anh ở lớp 1 và lớp 2 theo cách như mấy năm qua, chỉ thay đổi từ tự chọn sang bắt buộc. Trong 2 năm đầu tiểu học, học sinh chủ yếu làm quen, thực hành giao tiếp tiếng Anh qua các hoạt động học tập do giáo viên tổ chức với sự hỗ trợ hiệu quả của máy móc, công nghệ.
Thời gian học cũng chỉ nên giới hạn trong khoảng 70 tiết/năm như lâu nay (khi còn dạy học như môn tự chọn).
Việc dạy học tiếng Anh như “ngôn ngữ thứ hai trong trường học” cần được diễn giải trong bối cảnh triển khai Đề án của Việt Nam với những mục tiêu cụ thể và có thể đạt được.
Cần coi đây là chiến lược lâu dài, kết quả của những nghiên cứu khoa học kĩ lưỡng và có những bước đi phù hợp với điều kiện thực tiễn của đất nước, vừa triển khai vừa khảo sát, đánh giá để giáo dục đổi mới được đúng hướng và nguồn lực đầu tư được sử dụng thực sự hiệu quả.
Nguồn lực quốc gia của chúng ta có hạn, đầu tư quá lớn cho việc dạy học tiếng Anh chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến việc dạy học các môn quan trọng khác.